23 Φεβρουαρίου 1943: 73 χρόνια μετά την εκτέλεση 18 Αιγιωτών από τα ναζιστικά στρατεύματα

Άρθρο του Φάνη Ζουρόπουλου

Η συμπλήρωση 73 χρόνων από την εκτέλεση 18 Αιγιωτών στις φυλακές της Πάτρας στις 23 Φεβρουαρίου του 1943 φέρνει και πάλι στην επικαιρότητα τα εγκλήματα των Γερμανικών στρατευμάτων κατοχής στη χώρα μας, που στην πλειοψηφία τους έμειναν αδιευκρίνιστα και κυρίως ατιμώρητα. Οι περισσότεροι πιστεύουν ότι οι ναζί εγκληματίες έζησαν μετά τον πόλεμο κρυμμένοι σε διάφορες χώρες, μεταμφιεσμένοι και με άλλα ονόματα.

Αυτό ισχύει για μικρό αριθμό εγκληματιών, κυρίως υψηλόβαθμων στελεχών των SS των SD και της Γκεστάμπο που είχαν τα μέσα και την δυνατότητα να το κάνουν. Οι περισσότεροι έζησαν κανονικά ήρεμα, με τα πραγματικά τους ονόματα σε πολλές πόλεις της μεταπολεμικής Γερμανίας, χωρίς κανείς να ασχοληθεί μαζί τους… Αν λάβουμε μάλιστα υπ’ όψιν μας ότι στην Ελλάδα όλα τα εγκλήματα έγιναν από τον τακτικό Γερμανικό στρατό, δηλαδή την Βέρμαχτ, οι επιστρέψαντες μετά τον πόλεμο στην Γερμανία, χάθηκαν μέσα στο χάος που επικρατούσε σε μια ισοπεδωμένη χώρα, που μετρούσε πάνω από 50 εκ. νεκρούς και ο κοινωνικός και οικιστικός της ιστός είχαν στην κυριολεξία διαλυθεί…

Στην ατιμωρησία όμως των φυσικών αυτουργών των εγκλημάτων που διέπραξαν οι ναζί στην Ελλάδα, αρκετοί από τους οποίους εντοπίστηκαν πολύ αργότερα, μετά το 1970, από ιστορικούς ερευνητές κυρίως, συνετέλεσε εκτός από την κωλυσιεργία των Γερμανών Εισαγγελέων (σκόπιμη;) και η αδιάφορη στάση των Ελληνικών κυβερνήσεων.

Η απροθυμία των μεταπολεμικών ελληνικών κυβερνήσεων να δικάσουν τους ναζί εγκληματίες και τους συνεργάτες τους φάνηκε ταπεινωτικά στη δίκη του Μαξ Μέρτεν, υπεύθυνου για την εξολόθρευση των Εβραίων της Θεσσαλονίκης, που έγινε στην Αθήνα στις αρχές του 1959, και η οποία κατέληξε, επί κυβερνήσεως Κων. Καραμανλή και υπό την εκβιαστική πίεση της Γερμανικής κυβέρνησης, σε νομοθετικές ρυθμίσεις που αμνήστευαν τα εγκλήματα πολέμου ακόμη και όσων εξέτιαν ποινή-δηλαδή του Μέρτεν, που είχε εν τω μεταξύ καταδικαστεί- και ανέστελλαν κάθε δίωξη εγκλημάτων πολέμου Γερμανών υπηκόων. Οι Γερμανοί ναζί και οι Ελληνες συνεργάτες τους δεν δικάστηκαν ούτε στην Γερμανία, ούτε στην Ελλάδα.

Αν σήμερα είναι αργά για δίκες, αφού οι περισσότεροι εγκληματίες έχουν πεθάνει, δεν είναι ωστόσο αργά για τη στοιχειοθέτηση του εγκλήματος τους, για την συγκρότηση των φακέλων τους. Παρά το γεγονός ότι τα αρχεία του Εθνικού Γραφείου Εγκληματιών Πολέμου πολτοποιήθηκαν το 1975, επί κυβερνήσεως ξανά Κων. Καραμανλή, και παρά τη δαμόκλειο σπάθη του νόμου περί προστασίας των προσωπικών δεδομένων, η ιστοριοδιφική αυτή έρευνα είναι δυνατή και αναγκαία. Θα αποκαλύψει οδυνηρές πτυχές των τοπικών ελληνικών κοινωνιών, αλλά θα μάθουμε καλύτερα και ποιοι πραγματικά είμαστε. Είναι χρέος αλήθειας και δικαιοσύνης.

Μια τέτοια περίπτωση είναι και η εκτέλεση των 18 Αιγιωτών στις 23 Φεβρουαρίου 1944, χωρίς στην ουσία καμία κατηγορία, ή πράξη αντίστασης. Απλά για αντίποινα. Με αφορμή την συμπλήρωση 72 χρόνων από τότε, θυμίζουμε τα δραματικά γεγονότα, για να μαθαίνουν, τουλάχιστον, οι νεώτεροι:

Στις 17 Φεβρουαρίου 1944, δύο μήνες μετά το ολοκαύτωμα των Καλαβρύτων και την συμπτωματική διάσωση του Αιγίου, δύο Γερμανικά αυτοκίνητα γεμάτα με στρατιώτες και αξιωματικούς ξεκίνησαν από την Πάτρα για την Χαλανδρίτσα προκειμένου να μεταφέρουν αρνιά και άλλα τρόφιμα που προορίζοντο για την σίτιση των Γερμανικών στρατευμάτων. Το πλιάτσικο ήταν μία συνηθισμένη μέθοδος για τους Γερμανούς στην περιοχή της Αχαΐας. Στην επιστροφή τους έπεσαν σε ενέδρα που τους είχε στήσει ομάδα ανταρτών με επικεφαλής τον Νικήτα (Νίκος Πολυκράτης) λίγο έξω από την Πάτρα και στη μάχη που ακολούθησε σκοτώθηκαν δύο Γερμανοί στρατιώτες και ένας υπαξιωματικός, ενώ καταστράφηκε το ένα αυτοκίνητο. Η ομάδα των ανταρτών δεν είχε απώλειες και μετά την επίθεση εξαφανίστηκε.

Ο στρατιωτικός διοικητής της Πάτρας διέταξε αμέσως αντίποινα και στην Πάτρα άρχισαν συλλήψεις. Την ίδια εποχή είχε εξαπολυθεί κύμα συλλήψεων και στην Αιγιάλεια, όπου επίσης είχαν αυξηθεί οι επιθέσεις και οι δολιοφθορές από ομάδες ανταρτών εναντίον Γερμανών αλλά και Ελλήνων συνεργατών τους.

Για τις επιθέσεις αυτές είχαν συλληφθεί και κρατούντο στο Γερμανικό φρουραρχείο Αιγίου 20 συμπολίτες όπου ανεκρίνοντο από δύο μέλη του 3ου λόχου του 749 συντάγματος, που έδρευε στο Αίγιο υπό την διοίκηση του ταγματάρχη Χανς Εμπερσμπέργερ, τους Ρολφ Μπούσε και Κόνραντ Ντένερτ (που έχει μείνει γνωστός με το παραποιημένο όνομα Τέννερ). Ο Ντένερτ ανήκε στον 5ο λόχο του συντάγματος, που είχε αποδεκατισθεί στη μάχη της Κερπινής και οι 82 από τους 105 άνδρες του είχαν εκτελεσθεί στις 7/12/1943 από τον ΕΛΑΣ και είχε αναλάβει καθήκοντα στον τομέα της αντικατασκοπίας, μαζί με τον Μπούσε, καθώς η στρατιωτική αστυνομία μετά την «επιχείρηση Καλάβρυτα» είχε φύγει από το Αίγιο και είχε μετακομίσει στην Καλαμάτα. Ο Μπούσε και ο Ντέρνετ (ο οποίος μιλούσε άπταιστα Ελληνικά) μάζευαν πληροφορίες, έκαναν ανακρίσεις και συλλήψεις ανταρτών ή υποστηρικτών τους στην Αιγιάλεια. Με την κατηγορία της συνεργασίας με τους αντάρτες είχαν συλλάβει και τους 20 Αιγιώτες, τους οποίους φόρτωσαν σε καμιόνια και έστειλαν στην Πάτρα για εκτέλεση αντιποίνων όπως είχε ζητήσει ο διοικητής της Πάτρας.

Μεταξύ των συλληφθέντων συμπεριλαμβάνοντο ο Γιάννης Βαλσαμίδης, πνευματικός άνθρωπος (Μικρασιατικής καταγωγής) και ο ιερέας του Ι.Ν. των Εισοδείων Θεόδωρος Παπαγεωργίου από την Κουνινά, πατέρας του αείμνηστου δημοσιογράφου – συγγραφέα Γιώργου Παπαγεωργίου (συνεργάτη της εφημερίδας «Βήμα της Αιγιάλειας» στα μεταπολιτευτικά χρόνια). Σύμφωνα με διηγήσεις στον γράφοντα ανθρώπων που έζησαν από κοντά τα δραματικά γεγονότα, ο Βαλσαμίδης και ο παπα-Θόδωρος συνελήφθησαν από τον ίδιο τον Ντέρνετ και τον υποτακτικό του Δημ. Παναγόπουλο (γύφτο) και κατηγορήθηκαν για συνεργασία με τους αντάρτες με βάση μία φωτογραφία που άγνωστος παρέδωσε στον Ντέρνετ, όπου απεικονίζοντο με μία ομάδα ανταρτών στην περιοχή της Κουνινάς. Η φωτογραφία μάλιστα παραδόθηκε μέσα σε γνωστό τότε εμπορικό κατάστημα του Αιγίου στον Ντέρνετ…

Η εκτέλεση των Αιγιωτών έγινε στις 23 Φεβρουαρίου 1944 στις φυλακές της Πάτρας, όπου και τάφηκαν οι σοροί τους, ενώ σχετική ανακοίνωση έγινε στην ημερήσια εφημερίδα της Πάτρας «Νεολόγος», στο φύλλο της 24-2-1944. Από τους 20 συλληφθέντες εκτελέστηκαν οι 18 -δύο αφέθηκαν ελεύθεροι- και είναι οι:

• Σταυρόπουλος Ιωάννης από το Ριζόμυλο Αιγίου.
• Τριγώνης Σωτήριος από το Αίγιο.
• Κούζιν Ανδρέας από το Αίγιο.
• Κρίτσας Αθανάσιος από το Αίγιο.
• Κωστόπουλος Παναγιώτης από το Αίγιο.
• Σουφλής Στέφανος από το Αίγιο.
• Δημόπουλος Ηρακλής από το Αίγιο.
• Βλάχος Ελευθέριος από το Αίγιο.
• Αργυρόπουλος Αναστάσιος από το Αίγιο.
• Σταυρόπουλος Βασίλειος από το Αίγιο.
• Γιαννόπουλος Ανδρέας από το Αίγιο.
• Βαλσαμίδης Ιωάννης από το Αίγιο.
• Κουρτόπουλος Αρίστος από το Αίγιο.
• Παπαβασιλείου Βασίλειος από το Αίγιο.
• Νικολαΐδης Αντώνιος από το Αίγιο.
• Γκιώνης Γεώργιος από την Κουλούρα Αιγίου.
• Παπαγεωργίου Θεόδωρος από το Αίγιο.

Μαζί τους εκτελέστηκε και ένα νέο παιδί από τον Συνοικισμό Αιγίου, με το όνομα Μάντικας χωρίς άλλα στοιχεία.

Φέτος, συμπληρώνονται 73 χρόνια από την βάρβαρη αυτή πράξη και δυστυχώς ο Δήμος Αιγιάλειας δεν έχει κάνει τίποτα για να διατηρήσει ζωντανή την μνήμη αυτών των ανθρώπων. Μία προσπάθεια που έγινε από το σύλλογο αντιστασιακών της Πάτρας για να γίνει ένα μνημείο στον τόπο της εκτέλεσης δεν είχε συνέχεια λόγω έλλειψης χρημάτων… Τουλάχιστον ένα μνημόσυνο θα μπορούσε να γίνεται κάθε 23 Φλεβάρη…

Πηγή: Φιλόδημος