Βυζαντινή Aττική: Άγιος Πέτρος Καλυβίων

Άγιος Πέτρος Καλυβίων

Κι όμως η Αττική βρίθει από βυζαντινούς ναούς, μικρούς στο μέγεθος αλλά πανέμορφους, πραγματικά βυζαντινά στολίδια.

Βρίσκεται στο Δήμο Σαρωνικού στα Καλύβια σε μια περιοχή που είναι γνωστή με την ονομασία Εννέα Πύργοι και πολύ κοντά στην επίσης βυζαντινή εκκλησία της Παναγίας της Μεσοσπορίτισσας.

Χρονολογείται στα τέλη του 12ου ή τις αρχές 13ου αι. και είναι αφιερωμένη στον Αγ. Πέτρο. Πρόκειται για δικιόνιο σταυροειδή εγγεγραμμένο ναό. Στην τοιχοδομία του από αργούς λίθους έχουν ενσωματωθεί πολλά μέλη από παλαιότερα κτήρια και επιτύμβιες πλάκες.

Έχει θαυμάσιες τοιχογραφίες και διασώζεται μια επιγραφή με τη χρονολογία των τοιχογραφιών (1232 μ.Χ.) Ο ναός ωστόσο είναι προγενέστερος. Οι καλύτερα σωζόμενες είναι αυτές στο νάρθηκα του ναού και ειδικά εκείνες που παρουσιάζουν σκηνές οπό τη Δευτέρα Παρουσία.

Στη βόρεια καμάρα του σταυρού διακρίνονται οι τοιχογραφίες των Αγίων: Μάμα και Τρύφωνα, αγίων που σχετίζονται με την αγροτική παραγωγή, την κτηνοτροφία και την αμπελουργία, γεγονός που δικαιολογείται από τον αγροτικό χαρακτήρα της περιοχής.

Η είσοδος του ναού είναι εξαιρετικά χαμηλή όπως και της παρακείμενης Παναγίας Μεσοσπορίτισσας. Έχει υπέρθυρο πλίνθινο τοξωτό προσκυνητάρι (ημικυκλική κόγχη πάνω από την πόρτα) το οποίο απαντάτε και σε αρκετούς άλλους αττικούς ναούς, όπως στην γειτονική Παναγία Μεσοσπορίτισσα. Στα προσκυνητάρια αυτά συνήθως εικονίζεται ο τιμώμενος άγιος. Στο υπέρθυρο της συγκεκριμένης εκκλησίας σώζονται τμήματα από τοιχογραφία.

Εντύπωση προκάλεί το γεγονός ότι έχει μόνο ένα μικρό παράθυρο στους τοίχους της και πολύ μικρά παράθυρα στον τρούλο. Η έλλειψη παραθύρων παρατηρείται και σε άλλες εκκλησίες της ίδιας εποχής όπως στον παρακείμενο Αγ. Πέτρο ή στην Όμορφη Εκκλησιά στο Γαλάτσι.

Στο Ιερό υπάρχει μεγάλη προσωπογραφία του επισκόπου Αθηνών Μιχαήλ Χωνιάτη

Άγιος Μιχαήλ Χωνιάτης, Μητροπολίτης Αθηνών

Ανάμεσα στα σπαράγματα του εικονογραφικού διακόσμου του ναού περιλαμβάνεται και η παλαιότερη σωζόμενη προσωπογραφία του Αγίου Μιχαήλ Χωνιάτη, τελευταίου Μητροπολίτη Αθηνών (1182-1204) πριν από τη φραγκική κατάκτηση της πόλης.

Ο Άγιος καταγόταν από τις Χώνες της Μικράς Ασίας και ήταν αδελφός του ιστορικού της Α΄ Άλωσης, Νικήτα Χωνιάτη («Χρονικὴ Διήγησις»). Ως μεγάλος αρχαιολάτρης θρηνούσε με τις ελεγείες και τα πεζά του κείμενα για την κατάντια της τότε Αθήνας. Λόγω των γνώσεων και του θαυμασμού του προς τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό, του αποδίδεται η ίδρυση του Ναού της Παναγίας Γοργοεπηκόου ή Αγίου Ελευθερίου (Μικρής Μητρόπολης), πλησίον του σημερινού μητροπολιτικού ναού των Αθηνών.

Εκτός από λόγιος, ο Άγιος Μιχαήλ ήταν μητροπολίτης και από αυτή τη θέση στήριξε το χειμαζόμενο αθηναϊκό λαό αφενός ενάντια στην κακοδιοίκηση των κρατικών υπαλλήλων, αφετέρου κατά την πολιορκία της πόλης τόσο από τον αυτονομημένο Πελοποννήσιο «Δυνατό» Λέοντα Σγουρό (1203), όσο και από τους Φράγκους της Δ΄ Σταυροφορίας (1204).

Όταν, τελικώς, η Αθήνα έπεσε στα χέρια των Λατίνων, ο Άγιος αρνήθηκε να αναγνωρίσει τον παπισμό και αυτοεξορίστηκε στην Κέα, από όπου συνέχισε να ενισχύει και να υπερασπίζεται το ποίμνιό του.

Αργότερα, μετέβη στην Ι.Μονή Αγίου Ιωάννου Προδρόμου κοντά στις Θερμοπύλες όπου και εκοιμήθη το 1222. Η μνήμη του τιμάται την 4η Ιουλίου εκάστου έτους.

Πηγή: Βυζαντινών Ιστορικά