ΟΔΥΣΣΕΥΣ ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΣ

Προσωπογραφία του Οδυσσέα Ανδρούτσου, ελαιογραφία σε μουσαμά.
Πηγή: ΕΘΝΙΚΟ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ

Υἱὸς τοῦ μεγάλου ἀρματωλοῦ Ἀνδρούτσου, ἤ, ἂν ἀγαπᾶτε, Ἀνδρίτζου. Ἐγεννήθη τὸ 1788 εἰς τὴν Ἰθάκην. Ἐμαθήτευσε καὶ οὗτος μετὰ τῶν ἀριστέων τῶν ἑλληνικῶν ὅπλων εἰς τὴν σχολὴν τοῦ Ἀλήπασσα. Ἀνεδείχθη ἀπὸ μιᾶς ἀρχῆς καὶ ἐδοξάσθη ὡς ὁ ἐπισημότατος τῶν ὁπλαρχηγῶν τῆς Ἀνατολικῆς Ἑλλάδος. Ὑπ' αὐτὸν ἐνεκαίνισαν τὸ πλῆρες κινδύνων στάδιόν των ἐξακουστοὶ κλέφται καὶ ἀρματωλοί, Ρουμελιῶται καὶ Πελοποννήσιοι ἀκόμη. Στρατιώτης τοῦ Ὀδυσσέως ἐχρημάτισε καὶ ὁ Διάκος:

Ἐμένα ἂν μὲ σουβλίσετε, ἕνας Γραικὸς ἐχάθη.
Ἂς εἶν' καλὰ ὁ Ὀδυσσέας, κι ὁ καπετὰν Νικήτας.
Αὐτοὶ θὰ κάψουν τὴν Τουρκιὰ κι ὅλο σας τὸ Δοβλέτι...

ψάλλει ὁ Διάκος εἰς τὸ δημοτικὸν τραγούδι, ἐνῷ ὡδηγεῖτο εἰς τὸ μαρτύριον.

Ἤλπιζαν τότε εἰς τὸν Ὀδυσσέα μεγάλοι καὶ μικροί. Μόλις ἐξερράγη ὁ ἀγών, ἔφυγε ἀπὸ τὴν Ἑπτάνησον ὅπου εὐρίσκετο, ἐνεφανίσθη εἰς τὴν ἰδιαιτέραν πατρίδα του, τὴν Ἀνατολικὴν Ἑλλάδα· ἀργά, διότι εἶχον ἤδη συντελεσθῆ αἱ καταστροφαῖ τῆς Δαμάστας καὶ τῆς Ἀλαμάνας· ἐγκαίρως, διὰ νὰ στήσῃ εἰς τὸ μικρὸν Χάνι τῆς Γραβιᾶς τὸ μέγα τρόπαιον, ποὺ τὸ ἐξυμνοῦν μαζὶ μὲ ἴσον ἐνθουσιασμὸν ἡ Ἱστορία καὶ ἡ Ποίησις. Ὡς γνωστόν, μέσα εἰς τὴν πλινθόκτιστον ἐκείνην καλύβην μὲ μόνον 120 παλληκάρια ἀντετάχθη καθ' ὃλης τῆς δυνάμεως τοῦ Ὀμέρ Βρυώνη θριαμβευτικῶς. Τὸ Χάνι τῆς Γραβιᾶς, κατὰ τὴν ὁμόφωνον γνώμην τῶν ἱστορικῶν, ἔσωσε τὴν ἐπανάστασιν. Ἀλλ' ὑπήρξεν ἡ νίκη αὕτη ἡ ὑστάτη φωτεινὴ σελὶς ἐν τῷ βίῳ τοῦ υἱοῦ τοῦ Ἀνδρούτσου. Ἕνεκα τοῦ ἀτιθάσσου καὶ σκαιοῦ χαρακτῆρος, καὶ τοῦ κρυψίνου αὐτοῦ, ἀπέκτησεν ἐχθρούς, οἵτινες τὸν κατεδίωξαν λυσσωδῶς. Κατηγορήθη ἐν τέλει ὅτι κατέφυγεν εἰς τοὺς Τούρκους, προδότης τοῦ Ἀγῶνος καὶ τῆς Πατρίδος. Ἡ κυβέρνησις τὸν προέγραψεν. Ὁ Γκούρας, τὸ πάλαι ποτὲ πρωτοπαλλήκαρον αὐτοῦ, εὐεργετημένος ἀπὸ τὸν Ὀδυσσέα, ἀνέλαβε τὴν φύλαξίν του ἐν τῇ Ἀκροπόλει τῶν Ἀθηνῶν ὅπου εἶχε φυλακισθῇ. Τὴν νύκτα τῆς 4 Ἰουνίου τοῦ 1825 οἰκτρῶς ἐφονεύθη ὑπὸ τῶν φυλάκων του. Βασανισθείς,―διὰ νὰ μαρτυρήσῃ ποῦ ἔχει κρυμμένους τοὺς θησαυρούς του,―ἐπνίγη, ὕστερον δὲ ἐρρίθφη κάτω νεκρὸς ἀπὸ τὰ ὕψη τοῦ φραγκικοῦ πύργου εἰς τὸν ὁποῖον εὑρίσκετο φυλακισμένος. Ἀλλ' ὁ θάνατός του, καθὼς λέγει ὁ Σουρμελῆς, ἐπλάσθη ἄλλως πως, «διὰ τὰς τότε περιστάσεις». Ἐκθέσεις πρὸς τὴν Κυβέρνησιν τοῦ φρουράρχου Γκούρα, καὶ τοῦ ἰατροῦ Βιτάλη, καὶ ἐπίσημα ἀνακοινωθέντα ἐν τῇ τότε ἐκδιδομένη «Ἐφημερίδι τῶν Ἀθηνῶν» παριστάνουν τὸν θάνατόν του ὡς ἐπακόλουθον ἀποπείρας πρὸς φυγὴν τοῦ δεσμώτου, κρεμασθέντος διὰ σχοινίου ἀπὸ τὸν τοῖχον τοῦ πύργου· τὸ σχοινίον ἐκόπη, καὶ πεσὼν ὁ Ὀδυσσεὺς συνετρίβη. Ὁ κ. Ι. Ο. Βλαχογιάννης, ὅστις (πλὴν τοῦ Στεφάνου Ξένου πρὸ ἐτῶν, ἰδιαιτέρως ἐξετάσαντος τὰ περὶ τοῦ θανάτου τοῦ ἥρωος), ἐξέδωκε πρό τινος χρόνου ἀξιανάγνωστον μονογραφίαν τοῦ Ὀδυσσέως Ἀνδρούτσου, παρέθηκεν ἐν ταύτῃ ἄγνωστα τέως καὶ περίεργα ἔγγραφα σχετικά, ἐν οἷς καὶ τὸ κείμενον καὶ τὴν μετάφρασιν τῆς ἰταλικῆς ἐκθέσεως τοῦ ἰατροῦ Βιτάλη, ὅστις παρέσχε τὴν ἐπιστημονικὴν συνδρομήν του πρὸς ψευδῆ παράστασιν τοῦ θανάτου ἐκείνου.

Τὰ κατὰ τὸν βίον τοῦ Ὀδυσσέως δὲν ἐκαθαρίσθησαν ἀκόμη, ὥστε νὰ ἐκφέρῃ τις κατηγορηματικὴν κρίσιν περὶ αὐτῶν. Ἀλλὰ πρὶν διευκρινίσῃ τὰ κατ' αὐτὸν ἡ ἔρευνα τῆς ἱστορίας, τὴν μνήμην του ἐξήγνισε τὸ μαντικὸν αἴσθημα τοῦ Ἔθνους. Τοῦτο τιμᾷ τὸν υἱὸν τοῦ Ἀνδρούτσου, ὡς ἕνα τῶν κορυφαίων ὑπερμάχων αὐτοῦ, οἱ ὁποῖοι μὲ τὰς στιβαρὰς των χεῖρας τὸ ἀνήγειραν καὶ τὸ ἀνέπλασαν.

Πηγή: Κ. Παλαμᾶ, Ἅπαντα, Τόμος IΣΤ΄. Β΄ ΕΚΔΟΣΗ, ΓΚΟΒΟΣΤΗΣ
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΠΑΝΘΕΟΝ, ΟΙ ΚΑΤΑ ΞΗΡΑΝ ΗΡΩΕΣ

Ἑλλήνων Φῶς