Αντιτορπιλικό ΨΑΡΑ - Ο ναύαρχος Τούμπας γράφει για την βύθισή του

Το Αντιτορπιλικό ΨΑΡΑ βυθίσθηκε μαχόμενο, την Κυριακή του Πάσχα στις 20 Απριλίου του 1941, στην περιοχή του κόλπου των Μεγάρων, όπου ήταν αγκυροβολημένο με άλλα πλοία του Στόλου, από επίθεση Γερμανικών βομβαρδιστικών με συνολικές απώλειες 37 άνδρες του πληρώματος. Την ιστορία της βυθισής του περιγράφει με τρόπο συγκλονιστικό ο Αντιναύαρχος Ιωάννης Τούμπας ο κυβερνήτης του θρυλικού ΑΔΡΙΑ, στο βιβλίο του “Εχθρός εν όψει”.

Απόσπασμα από το βιβλίο του Αντιναυάρχου Ιωάννου Ν. Τούμπα*: “Εχθρός εν όψει”, Αθήναι 1954, Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών

Πάσχα χωρίς κόκκινα αυγά! Άσπρο Πάσχα ή μάλλον μαύρο Πάσχα!

Αλλεπάλληλοι συναγερμοί εσημάνθησαν την ημέραν εκείνην εις την περιοχήν Αθηνών Πειραιώς, οι οποίοι επρόδιδαν μίαν εξαιρετικήν δραστηριότητα του εχθρού. Είχα σχεδόν την βεβαιότητα, ότι θα είχαμε κι εμείς την ευεργετικήν μας. Όπως εξέθεσα προηγουμένως, ήτο φυσικόν να προσελκύση τα εχθρικά αεροπλάνα, η συγκέντρωσις τόσων πλοίων εις τα Μέγαρα. Οι συναγερμοί ήρχισαν από τας 07.30 το πρωί. Η διαταγή του Αρχηγού του Στόλου, ώριζεν πως όλα τα πλοία ευρίσκονται εις άμεσον ετοιμότητα, ώστε να είναι εις θέσιν να αποπλεύσουν ευθύς ως θα εσημαίνετο συναγερμός.

Εξήγησα εις τον Πρώτον μηχανικόν, τον Βήχον, ότι την άμεσον ετοιμότητα, την εννοώ ακαριαίαν ετοιμότητα, δηλαδή ανά πάσαν στιγμήν ο ΑΕΤΟΣ να είναι εις θέσιν να αναπτύξη αμέσως ταχύτητα 20 μιλλίων. Και του εξήγησα επίσης ότι απ’ αυτήν την δυνατότητα θα εξηρτάτο η σωτηρία του πλοίου. Με διαβεβαίωσεν ότι ημπορούσα να είμαι ήσυχος και πραγματικώς, οσάκις εχρειάσθη, ευρέθη να είναι έτοιμος και ανά πάσαν στιγμήν, να δώση την ταχύτητα που απητείτο.

Συνεχώς εσημαίνοντο συναγερμοί καθ’ όλο το πρωί. Άπαρσις και αγκυροβολία. Αυταί ήσαν αι κινήσεις που αδιακόπως έκαναν τότε όλα τα πλοία. Μόλις εσημαίνετο συναγερμός, απεπλέαμεν αμέσως και επεστρέφαμεν εις το αγκυροβόλιόν μας με την παύσιν. Έξι φοράς εσημάνθη συναγερμός και έξι φοράς απεπλεύσαμεν.

Το Πασχαλιάτικο φαγητό μας, το μεσημέρι, το απετέλεσε μία ωραία φασολάδα. Κόκκινο αυγό ούτε κατ’ ιδέαν. Πώς, ποίος και πότε να το ετοιμάση!

Η δραστηριότης του εχθρού συνεχίζεται ακατάπαυστος. Και μετά το μεσημέρι, οι συναγερμοί εξακολουθούν.

Επειδή έως το απόγευμα, παρά τους συνεχείς συναγερμούς, δεν είχαν εμφανισθή εις την περιοχή μας εχθρικά αεροπλάνα και επειδή τα διάφορα «σούρτα φέρτα» ήσαν και κουραστικά και εκνευριστικά, δια τούτο ο Αρχηγός Στόλου εσήμανε όπως εις περίπτωσιν νέου συναγερμού, τα πλοία μη αποπλεύσουν αλλά απλώς έλθουν «παρακάθετα». Αυτό ομολογώ ότι δεν μου άρεσε και δια τούτο, απεφάσισα να ευρίσκωμαι συνεχώς εις το κατάστρωμα δια παν ενδεχόμενον.

Και πράγματι εις τας 17.43 εσήμανε συναγερμός. Σύμφωνα με την διαταγήν ήλθαμε «παρακάθετοι». Εβημάτιζα εις την πρύμνην συνομιλών, με τον Α.Δ.Α. Πλοίαρχον Μεζεβύρην, όταν αίφνης εις μίαν στιγμήν, διεκρίναμεν προς την διόπτευσιν του Ηλίου και επάνω από τα βουνά της Κακής Σκάλας δύο σμήνη από δεκαπέντε περίπου Στούκας, τα οποία ήτο φανερόν ότι επετίθεντο εναντίον μας.

Διατάσσω συναγερμόν και τρέχω ολοταχώς προς την γέφυραν. Καθώς επερνούσα από το μηχανοστάσιον φωνάζω, από επάνω από τα «σπιράγια», πρόσω πάση δυνάμει.

Έως ότου ανεβώ εις την γέφυραν, το πλοίον είχε αρχίσει ήδη να προχωρή. Ο Ναύκληρος μου έγνεφε απεγνωσμένα, ότι η άγκυρα ήτο ακόμη κάτω. Σαν να μη το ήξευρα!

Μέσα σε ολίγα δευτερόλεπτα τα Στούκας πλησιάζουν και το καθένα διαλέγει τον στόχον του. Αλλά μέσα εις τα ίδια δευτερόλεπτα και ο ΑΕΤΟΣ αρχίζει να αποκτά ταχύτητα, επιταχυνομένην συνεχώς.

Βλέπω το Στούκας που μας εδιάλεξε. Βλέπω και τας δύο βόμβας που μας έρριψε. Ήτο όμως πλέον αργά δια να μας επιτύχη. Ο αεροπόρος υπελόγισε κατά την σκόπευσιν του το πλοίον ηγκυροβολημένον, κατ’ εκείνην όμως την στιγμήν ο ΑΕΤΟΣ είχεν αναπτύξει ταχύτητα 15 μιλλίων. Αι δύο βόμβαι του έπεσαν 30 μέτρα πίσω μας, εις τα απόνερα του καραβιού.

Δηλαδή εάν δεν εξεκινούσαμε ολοταχώς θα «τις είχαμε φάει και τις δυο»! Εν τάξει.

Τα Α/Α έβαλλαν λυσωδώς. Η βολή των αυτή, ήτο δι’ εμέ και μια δοκιμή, ώστε να αντιληφθώ ποίαν εκπαίδευσιν είχαν κατορθώσει να επιτύχουν κατά τας ολίγας ώρας που είχαμε επανδρωθή. Όχι και άσχημα. Έβαλλαν αρκετά καλούτσικα.

Όταν εξερράγησαν αι βόμβαι, τα καράβι «σαλτάρισε», χωρίς όμως να υποστεί καμίαν βλάβην.

Εν τω μεταξύ ο Ναύκληρος έπαιρνε με μεγάλην δυσκολίαν την άγκυραν, η οποία καθώς είμεθα «παρακάθετοι» με το πρώτο ξεκίνημα είχε ξεπιάσει και εκρέμετο εις την θάλασσαν. Όταν εφθάσαμε δίπλα εις το ΨΑΡΑ, το οποίο ήταν ακόμη ηγκυροβολημένο, είδαμε καθαρά τας δύο βόμβας που έρριξε το Στούκας που το είχε διαλέξει ως στόχον.

Αντελήφθην ότι αι βόμβαι θα εύρισκαν το ΨΑΡΑ και γυρίζω και λέγω εις τον πλοίαρχον Μεζεβύρην που ήτο δίπλα μου εις την γέφυραν, «πάνε τα ΨΑΡΑ». Και όντως εντός ολίγων δευτερολέπτων η μία βόμβα εκτύπησε το πρόστεγον των ΨΑΡΩΝ, ενώ η άλλη εξερράγη εις την θάλασσαν, δίπλα εις την πρώτην.

Αυτοστιγμεί η πρώρα των ΨΑΡΩΝ απεσπάσθη, ενώ συγχρόνως εξεπήδησαν ατμοί που προήρχοντο από τους ατμαγωγούς σωλήνας.

Αλλά δεν έχω πλέον διαθέσιμον χρόνον δια να βλέπω τα ΨΑΡΑ, διότι εν τω μεταξύ το δεύτερον σμήνος των Στούκας επλησίαζεν και ήρχιζεν και αυτό την επίθεσίν του.

Πλέομεν με ταχύτητα 24 μιλλίων συνεχώς ελίγδην, δηλαδή ζιγκ ζαγκ. Το καράβι έπλεεν σαν μεθυσμένο. Όλα δεξιά! Όλο αριστερά! Με αρκετήν ευκολίαν απεφύγαμεν την δευτέραν αυτήν επίθεσιν.

Κατά το διάστημα αυτό, είχαν αποπλεύσει και όλα τα άλλα αντιτορπιλικά, τα οποία και αυτά έπλεαν ολοταχώς και ελίγδην ενώ συγχρόνως έβαλλαν δαιμονιωδώς κατά των Στούκας.

Ένα σήμα του Αρχηγού Στόλου μας διέτασσε να μείνωμε μακράν.

Δυο τρία Αγγλικά καταδιωκτικά Χαρικαίην, απογειώνονται από το αεροδρόμιο της Ελευσίνος. Επιτίθενται με μανίαν κατά των Στούκας και το αποτέλεσμα δεν αργεί. Το πρώτο Στούκας καταρρίπτεται, εντός ολίγου ένα άλλο. Ανεβαίνω εις το παραπέτο της γέφυρας και ζητωκραυγάζω. Το πλήρωμα που τα βλέπει να καταρρίπτωνται, ζητωκραυγάζει κι αυτό. Ο πόλεμος, ιδίως δια τον Έλληνα χρειάζεται ενθουσιασμόν

Από μακράν παρακολουθούμε την αγωνίαν των ΨΑΡΩΝ.

Όταν διαλύεται ο συναγερμός, επιστρέφομεν δια να αγκυροβολήσωμεν και προφθαίνομεν μόνον να δούμε τα ΨΑΡΑ την στιγμήν που εβυθίζοντο.

Το καϋμένο το καράβι! Προ ένδεκα ετών ήμουν παρών κατά την καθέλκυσίν του εις τα ναυπηγεία της Γενούης. Γέννησις και θάνατος ενός καραβιού. Επέθαναν ωραία όμως τα ΨΑΡΑ. Τα Α/Α πολυβόλα του εξηκολούθουν να βάλλουν και αφού είχε χτυπηθή. Μπράβο ΨΑΡΑ! Κυβερνήτης αντιπλοίαρχος Κώνστας.

Ατυχώς υπήρξαν πολλά θύματα. 37 νεκροί και 57 τραυματίαι. Επίσης η ΟΛΓΑ είχεν εις την γέφυράν της ένα νεκρό εκ πολυβολισμών των αεροπλάνων, τον Έφεδρον Σημαιοφόρον Ι. Δουρήν.

Αυτό ήτο το βάπτισμα του πυρός δια τον ΑΕΤΟΝ. Το ηθικόν του πληρώματος, το οποίον τώρα με ενδιέφερε περισσότερον παντός άλλου, ήτο εξαίρετον. «Εν τάξει γέρο ΑΕΤΕ, θα τα πάμε καλά».

Ηγκυροβολήσαμε κατά τας 18.20 και υπεστείλαμεν τας σημαίας μεσιστίους, εις ένδειξιν πένθους δια τα ΨΑΡΑ.

Ένας ναύτης που έφθασεν από τας Αθήνας, μου έφερε ένα γράμμα των γονέων μου οι οποίοι μου ηύχοντο Καλό Πάσχα. Ήτο το τελευταίον γράμμα που έλαβα πριν φύγω από την Πατρίδα. Το εφύλαξα και εις τα επόμενα χρόνια, κάθε Πάσχα το έβγαζα και το εξαναδιάβαζα. Έτσι μου εφαίνετο ότι μόλις είχα λάβει τας Πασχαλινάς ευχάς των γονέων μου.

*Ο Ιωάννης Τούμπας (1901-7 Μαΐου 1995) ήταν στρατιωτικός ο οποίος αναδείχθηκε ήρωας πολέμου, φθάνοντας τον βαθμό του αντιναυάρχου ε.α.. Στον Ελληνοιταλικό πόλεμο τοποθετήθηκε διοικητής του Ναυτικού Οχυρού του Καρά Μπουρνού μέχρι την είσοδο των Γερμανών, οπότε ανέλαβε κυβερνήτης αρχικά του Αντιτορπιλικού ΑΕΤΟΣ (1941-1942) και στη συνέχεια του Αντιτορπιλικού ΑΔΡΙΑΣ Κατά τις ναυτικές επιχειρήσεις στα Δωδεκάνησα και συγκεκριμένα στις 22 Οκτωβρίου του 1943 το ΑΔΡΙΑΣ επέπεσε σε θαλάσσια νάρκη με συνέπεια να αποκοπεί όλο το πρόστεγο του πλοίου. Αν και οι απώλειες έφθασαν τους 21 νεκρούς και 30 τραυματίες, κατάφερε να προσεγγίσει τη τουρκική ακτή του Γκιουμουσλούκ για τις απαραίτητες ναυαγοσωστικές μικροεπισκευές μετά τις οποίες στις 1 Δεκεμβρίου απέπλευσε ά-πλωρο για Αλεξάνδρεια όπου κατέπλευσε ασφαλώς ανήμερα του Αγίου Νικολάου στο οποίο και επιφυλάχθηκε ενθουσιώδης υποδοχή απ΄ όλα τα εκεί ελλιμενισμένα συμμαχικά πλοία Πράγματι το επιχείρημα εκείνο θεωρήθηκε λαμπρό παράδειγμα τόλμης και επιδεξιότητας του Κυβερνήτη.

Πηγή: On Alert