Ἕνα Βατερλὼ γιὰ γελοίους (Ἀναφορά στὸν Γιάννη Σκαρίμπα)
Λυπαμαι ποὺ ξανὰ δυσαρεστῶ μὲ τὰ γραπτά μου, ἀλλὰ εἶμαι ὑποχρεωμένος νὰ πῶ ὅτι ὅλη ἡ ἑξαετία (2009-2015) ἦταν οὐσιαστικὰ μιὰ προεκλογικὴ περίοδος, ἐγκιβωτισμένη στὸ «τὶς πταίει;». Ἕνα πολιτικὸ πίγκ-πὸγκ, ὅπου τὸ μπαλάκι πετοῦσε άπὸ τὸ «Ἐσὺ φταῖς» πρὸς τὸ ἀντίπαλο «Ὄχι, ἐσὺ φταῖς». Καὶ τούμπαλιν. Ἔτσι τουμπάραμε!
Τώρα, παρότι, φαινομενικὰ ξεφύγαμε ἀπό τὸ προεκλογικὸ κλῖμα, ὡστόσο ὁ πολιτικός μας λόγος μένει ἀπαράλλακα ἵδιος. Ἀπό πολλὲς άπόψεις μοῦ θυμίζει τὴ γραφὴ τοῦ Γιάννη Σκαρίμπα καὶ περισσότερο τὸ μυθιστόρημα «Τὸ Βατερλὼ δύο γελοίων». Μόνο ποὺ ἡ σκαριμπική γραφὴ εἶχε τσαχπινιά, λεκτικὴ χάρη, μουσικὴ μαγεία και παιχνιδιάρικο ὕφος. Ἀντίθετα, ὅσο έκφέρονται σὰν πολιτικὸς λόγος, ὅσα ἀκούσαμε καὶ ὅσα ἀκοῦμε, εἶναι ἕνα ἀτελείωτο «Οὐλαλούμ», γιὰ νὰ ἐπανέλθουμε στὸν Σκαρίμπα, πού, ἐνῶ ἦταν ἀπὸ τὴν Ἁγία Εὐθυμία τοῦ Παρνασσοῦ, πέρασε στὴν Ἑλληνικὴ γραμματεία σὰν Χαλκιδαῖος, ὅπως κάποιοι πέρασαν γιὰ πολιτικοί, ἐνῶ ἦσαν φτιαγμένοι γιὰ ποντικοὶ καὶ μάλιστα ...τρωκτικοί.
Κι ἐμεῖς; Ὦ, ἐμεῖς πάντα ἐλπίζαμε μετὰ ἀπὸ κάθε ἐκλογικὴ ἀναμέτρηση σὲ κάποιες «καλύτερες μέρες», ὅτι «θὰ φᾶμε καὶ θὰ πιοῦμε σὰν τρικούβερτος ἀγάς». Κι ὅσοι Καβαφικὰ πιστεύαμε ὅτι θὰ ἐπανέλθουμε στὰ «χθεσινὰ τὰ βαρετὰ έκεῖνα» ποὺ κάνουν «τὸ αὔριο πιὰ σὰν αὔριο νὰ μὴ μοιάζει», χαρακτηριζόμαστε σκεπτικιστές, μίζεροι, κινδυνολόγοι καὶ ἄλλα ἠχηρὰ κοσμητικά. Καὶ ξαφνικὰ μετὰ ἀπὸ τόσες ἀλλεπάλληλες ἀναμετρήσεις βρεθήκαμε πάλι σ’ ἕνα άδιέξοδο σκοτάδι. Ἀλλ’ ἄς τὸ ποῦμε Σκαριμπικά:
«Πὼς νὰ θὰ μείνει ὁ κόσμος μὲ τὸ «μπὰ»!
ποὺ μ’ ἔλεγες τρελό, πὼς εἶχε γίνει
καπνὸς καὶ (τάχα) σύγνεφα θαμπὰ
πρὸς τὴ σελήνη».
Ἀσαφὲς τὸ τετράστιχο, θὰ μοῦ πεῖτε. Ἀλλὰ μήπως τὰ λόγια τῶν πολιτικῶν μας εἶναι σαφῆ; Μήπως δὲν θυμίζουν τοὺς στίχους τῶν ντανταϊστῶν ποιητῶν καὶ τὴ γραφὴ τῆς Γετρούδης Στάιν; Μήπως δὲν παραπέμπουν στὸ «ἄλαλα καὶ μπάλαλα» τοῦ Πατροκοσμᾶ; Κι ἐπειδή διαβλέπουν -παρὰ τὴν πολυδιάσπασὴ της- ἐπὶ πολὺ παραμονὴ στὴν ἐξουσία τῆς Ἀριστερᾶς (ἔστω καὶ μὲ τιμόνι ποὺ στρίβει μόνο δεξιά) θὰ ἤθελα νά θυμίσω στοὺς «νεο-συντρόφους» μία ὠφέλιμη γιὰ κάθε παράταξη συμβουλὴ τοῦ Λένιν:
-Σύντροφοι, ἄς δώσουμε στὶς λέξεις τὸ πραγματικὸ νόημά τους!
Κάναμε τὶς λέξεις κούφια καρύδια. Κι ἔτσι σὰν παράπονο ἔρχεται στὰ χείλη τοῦ λαοῦ -τουλάχιστον αὐτοῦ στὸν ὁποῖο ἔχει ἀπομείνει κόκκος μυαλοῦ- ὁ στίχος παλαιοῦ τραγουδιοῦ: «Ἄλλα λὲς κι ἄλλα μοῦ κάνεις». Ἀλλ’ ὁ πολὺ λαός, λόγω πολιτικῆς ἀπαιδευσίας καὶ κατιγιστικῆς καταδημαγωγήσεως, πὼς τάχα δὲν ξεχνᾶ, ξεχνᾶ αὐτὸ ποῦ δὲν ἔπρεπε νὰ ξεχνᾶ σὰν ζῶον πολιτικόν. Ἔτσι εἶπε ὁ Ἀριστοτέλης. Καὶ τὶ δὲν πρέπει νὰ ξεχνᾶ; Αὐτὸ ποὺ εἶχε πεῖ ὁ δαιμόνιος διπλωμάτης ὁ Ταλλευράνδος: «Ὁ Θεός μᾶς ἔδωσε τὴ γλῶσσα γιὰ νὰ μποροῦμε νὰ κρύβουμε τὴν ἀλήθεια». Συνεπῶς, κανένας κακοφασισμὸς γιὰ τὰ «σάταλα πάταμα» τῶ πολιτικῶν. Σάταλα πάταλα ἔλεγαν οἱ Βυζαντινοὶ τὶς «παραρδολογίες» (ἡ λέξη ἀπὸ τὸ ἰταλικὸ papardelle ποὺ σημαίνει λαζάνια), τὶς ἀερολογίες, τὰ «σαλά καὶ ξεχαμένα» τῶν παλαιῶν κατοίκων τοὺ Βόλου και του Πηλίου.
Παρατηρῶ ὅτι κάποιοι μαθητευόμενοι τῆς πολιτικῆς μεταχειρίζονται μιὰ τεχνοκρατιὴ ἀργκὸ κι ἔτσι γίνονται πιὸ γριφώδεις ἀπὸ τοὺς παλαιοὺς πολιτικούς, πιὸ σκοτεινοὶ καὶ ἀπὸ τὸν σκοτεινὸ -γιὰ τὴ βαθύνοι τῶν νοημάτων του- Ἡράκλειτο. Ἀφοῦ ἀποφεύγουν τὸ Εὐριπίδειον «σοφὸν τοι τὸ σαφὲς», τότε ἄς μαθητεύσουν στὴ φραστικὴ ἀστάθεια διαβάζοντας τὴ «Μαθητευόμενη τῶν τακουνιῶν» τοῦ μακαρίτη Σκαρίμπα. Ἔτσι μελλοντικά δὲν θὰ ἔχουμε ἕνα Βατερλῶ, ἀλλὰ πολλὰ Βατερλῶ καὶ πολλῶν γελοίων.
Κάποτε, ὅπως ἔλεγε τὸ ἆσμα, εἴχαμε περιφάνεια. Κι ἄς ἤμαστε φτωχοί. Κανένας μας, ὡς Ἕλληνας, δὲν ἔνοιωθε ντροπή. Ἄν πρὸ ἐτῶν μὲ πλήγωσε κάτι πολὺ βαθειὰ ἦταν ἕνα τοιχογράφημα: «Ἕλληνας δὲν γεννιέσαι, οὔτε γίνεσαι. Καταντᾶς!».
