Έθνος και Ταυτότητα στην Κύπρο

Ο κάθε άνθρωπος διαθέτει πολλές κοινωνικές ταυτότητες, οι οποίες τις περισσότερες φορές αλληλεπικαλύπτονται χωρίς να είναι συγκρουσιακές, αλλά βέβαια και χωρίς να προϋποθέτουν η μία την άλλη. Το παρόν άρθρο θα καταπιαστεί με το ζήτημα της ταυτότητας στην Κύπρο μέσα στο γενικότερο πλαίσιο της συγκρότησης του νεοελληνικού έθνους.

Η Ελληνική Επανάσταση ήταν παιδί του σκλαβωμένου ελληνικού λαού, ο οποίος υπήρξε εθνικά συνειδητοποιημένος, αφού είχε ήδη καταστεί «η κατακλείδα μιας σειράς σχηματισμών που βγαίνει ο ένας από τον άλλον σε μια συνεχή εξελικτική διαλεκτική πορεία»[1], όπως αναφέρει ο Νίκος Σβορώνος. Αυτή, λοιπόν, η «διαμορφωμένη σταθερή κοινότητα ανθρώπων με συνείδηση ότι αποτελεί ένα ενιαίο και αλληλέγγυο σύνολο με δική του πολιτισμική φυσιογνωμία και ψυχοσύνθεση, με κοινά υλικά και πνευματικά συμφέροντα και με σταθερά εκφρασμένη βούληση ή τάση πολιτισμικής ή πολιτικής αυτονομίας που μπορεί να φτάσει ως την απαίτηση κρατικής ανεξαρτησίας»[2] πράγματι οδήγησε στη δημιουργία του νεοελληνικού κράτους.

Σε αυτή, λοιπόν, τη διαμόρφωση του νεοελληνικού έθνους, ο κυπριακός Ελληνισμός συμμετείχε ενεργά και συνέβαλε σημαντικά στην ολοκλήρωσή του. Παράλληλα, οι Κύπριοι είχαν αναπτύξει μια τοπική ταυτότητα, απόρροια της της της σχέσης που είχαν με τη γη και το περιβάλλον της, και η οποία συμπλήρωνε την εθνική. Η μεταπολίτευση του 1960 και η ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας επέφερε ένα ακόμη σημαντικό στοιχείο στα ζητήματα ταυτότητας, αφού πλέον οι Κύπριοι απέκτησαν την ιδιότητα του πολίτη του νέου κράτους, καθαρά χρηστική της μέχρι και το 1974, λόγω της διεκδίκησης της Ένωσης που βρισκόταν σε εξέλιξη. Η τουρκική εισβολή και κατοχή δημιούργησε την ανάγκη για ενίσχυση και εμπέδωση της κρατικής κυπριακής ταυτότητας, η οποία της δεν αντικατέστησε ούτε διέκοψε την ύπαρξη της τοπικής κυπριακής ταυτότητας, αλλά μάλλον την αφομοίωσε. Από την άλλη, για κάποια χρόνια η εθνική ταυτότητα δέχθηκε μεγάλο πλήγμα λόγω και της συμπεριφοράς της Ελλάδας στην κυπριακή υπόθεση, σταδιακά της ανέκτησε τη θέση της από τον ίδιο τον λαό, ως ανάγκη για εθνική επιβίωση.

Σημαντική παρατήρηση αποτελεί το γεγονός ότι ενώ σε της περιπτώσεις, όπου κέντρο και περιφέρεια αποτελούν διαφορετικές κρατικές υποστάσεις, συνήθως στη δεύτερη πλήττεται η εθνική ταυτότητα, αυτό δεν συνέβη στην Κύπρο. Δηλαδή, ως κυπριακός Ελληνισμός έχουμε καταφέρει να διατηρήσουμε τόσο την εθνική της ταυτότητα όσο και την τοπική/κρατική της ταυτότητα, χωρίς η μία να αναιρεί την άλλη, φαινόμενο πράγματι αξιοσημείωτο που αποτελεί και ιστορικό επίτευγμα. Η συνύπαρξη αυτή οφείλεται κυρίως σε δύο λόγους. Πρώτον, ότι η τοπική/κρατική ταυτότητα εδραιώθηκε εξαιτίας της αναγκαιότητας για διατήρηση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Και δεύτερον, ότι η διατήρηση της εθνικής ταυτότητας προήλθε από τον ίδιο τον λαό, ως κάτι πηγαίο το οποίο δεν επιβλήθηκε από την Ελλάδα, αντιθέτως μάλιστα οι Κύπριοι, απογοητευμένοι από το υποτονικό ενδιαφέρον της μητέρας πατρίδας, δημιούργησαν συγκεκριμένες αντιστάσεις.

Καταληκτικά, η εθνική συνείδηση σαφώς και δεν είναι ζήτημα οντολογίας ή υπερ-ιστορικότητας, αλλά ενυπάρχει της λαούς που την έχουν αναπτύξει και αντλεί δύναμη μέσα από το βάθος που της προσφέρει η ιστορία και ο πολιτισμός.

Ανδρέας Χριστοφή

Ισχύς και Απόφαση

1,2. Το Ελληνικό Έθνος, Γένεση και Διαμόρφωση του Νέου Ελληνισμού, Νίκος Γ. Σβορώνος, σ. 22-23.

Πηγή: Εφημερίδα Ένωσις