Founding Fathers
Founding Fathers
Ἱδρυτές τῆς "ἀμερικανικῆς δημοκρατίας"
Μιλώντας γιά νεαρή Ἀμερική, ἐννοοῦμε μιά πολύ συγκεκριμένη Ἀμερική, τήν πρώτη πού ἀπέκτησε σαφές γεωγραφικό σχῆμα, καί πού περιορίζεται στό ἀνατολικό τμῆμα τῶν σημερινῶν Ἠνωμένων Πολιτειῶν, πρός τόν Ἀτλαντικό. Ἀπό οἰκονομική ἄποψη, εἶναι χώρα κυρίως γεωργική. Ἀπό κοινωνική ἄποψη, κυριαρχεῖται ἀπό τήν τάξη τῶν γαιοκτημόνων, πού δέν εἶναι ἄλλοι ἀπό τούς ἴδιους τούς Founding Fathers, τούς Ἱδρυτές τῆς "ἀμερικανικῆς δημοκρατίας", πού μιά τυποποιημένη ἱστορία ἔχει ἀναλάβει νά διαιωνίζει τίς ἐξιδανικευμένες μορφές τους.
Δέν ἀποτελεῖ ἔλλειψη σεβασμοῦ καί ἴσως δέν θά ἧταν καθόλου ἄσκοπο νά τούς δοῦμε λίγο ὅπως ὑπῆρξαν στήν πραγματικότητα, ὅλοι αὐτοί οἱ ἄνδρες, ἀπό τόν Γεώργιο Οὐάσινγκτον ὥς τόν Θωμᾶ Τζέφερσον, πού εἶχαν τή βούληση νά συντάξουν τό καλύτερο σύνταγμα τοῦ κόσμου καί τή βεβαιότητα ὅτι τό πέτυχαν. Ἔχει πρό πολλοῦ λεχθεῖ ὅτι τό σύνταγμα τῶν Fathers βασίζεται στή "φιλοσοφία τοῦ Χόμπς καί στή θρησκεία τοῦ Καλβίνου". Γιατί καί οἱ ἴδιοι οἱ συντάκτες του πίστευαν ὅτι ὁ ἄνθρωπος εἶναι "λύκος γιά τόν ἄνθρωπο" καί ὅτι τό "σαρκικό του πνεῦμα" βρίσκεται ἀκριβῶς στούς ἀντίποδες τοῦ Θεοῦ. Ὁ στρατηγός Νόξ τό λέει ρητά σέ ἐπιστολή του πρός τόν Οὐάσινγκτον (τήν ἐπομένη τῆς ἐξέγερσης τοῦ Σέυζ): "Οἱ Ἀμερικανοί εἶναι ὁπωσδήποτε κι αὐτοί ἄνθρωποι - ἄνθρωποι μέ ὅλα τἀ ἀσίγαστα πάθη πού χαρακτηρίζουν τό συγκεκριμένο αὐτό ζωικό εἶδος" (1787).
Ἡ Διακήρυξη κατοχύρωσε τό δικαίωμα τῆς ἐξέγερσης καί τήν ἰσότητα ὅλων τῶν ἀνθρώπων ἀπέναντι στό νόμο. Ἀλλά ἡ κυρίαρχη ἰδέα, πού βασανίζει καί κινητοποιεῖ ὅλους αὐτούς τούς ἰδιοκτῆτες, τούς ἐπιχειρηματίες, τούς νομομαθεῖς, τούς μεγαλοκαλλιεργητές, ὅσους διαχειρίζονται τό χρῆμα καί κερδοσκοποῦν μέ αὐτό - ὅλους αὐτούς τούς "ἀριστοκράτες"- εἶναι πῶς θά κατοχυρώσουν τήν ἰδιοκτησία, τήν περιουσία, τά κοινωνικά προνόμια. Τήν ἴδια στιγμή πού γεννιέται ἡ Ἀμερική, ἔχει κιόλας τούς πλουσίους της, πού τά πλούτη τους, ἔστω καί περιορισμένα, τούς δίνουν τό δικαίωμα νά κατευθύνουν τούς ἄλλους. Ἀρκεῖ νά ἀκούσει κανείς τούς λόγους τῶν Founding Fathers, πού ἔχουν συγκεντρωθεῖ στή Συνταγματική Συνέλευση τῆς Φιλαδέλφειας προκειμένου νά συντάξουν τό σύνταγμα, ἤ ἀρκεῖ νά διαβάσει τίς ἐπιστολές τους, ἤ τίς ἐπιστολές τῶν ὁμοτίμων τους, γιά νά σκιαγραφηθεῖ μέ σαφήνεια αὐτός ὁ τρόπος τοῦ σκέπτεσθαι. Ὁ Τσάρλς Πίνκνυ, νεαρός καλλιεργητής, προτείνει μόνον ὅποιος διαθέτει τουλάχιστον ἑκατό χιλιάδες δολάρια νά ἔχει δικαίωμα νά γίνει πρόεδρος τῆς Δημοκρατίας. Ὁ Χάμιλτον ζητᾶ νά τεθεῖ φραγμός "στήν προπέτεια τῆς δημοκρατίας". Γιά ὅλους αὐτούς, ὅπως καί γιά τήν Πέγκυ Χάτσινσον, κόρη κυβερνήτη, ὁ ὄχλος εἶναι "ὁ ἀκάθαρτος βρομερός ὄχλος", the dirty mob. Ἀκοῦστε τί λέει καί ὁ ἴδιος ὁ νεαρός κυβερνήτης Μόρις: "Ὁ ὄχλος ἀρχίζει νά σκέπτεται, νά βγάζει συμπεράσματα. Κακόμοιρα ἑρπετά! Κάθονται καί ζεσταίνονται στόν ἥλιο, καί τήν ἐπόμενη στιγμή δαγκώνουν... Ἡ gentry, ἡ ἀριστοκρατία, ἀρχίζει νά τά φοβᾶται". Τήν ἴδια παργματικότητα ἀναγνωρίζει καί ὁ Μέισον: "Μέχρι τώρα ὑπήρξαμε ὑπερβολικά δημοκρατικοί... Ἄς φροντίσουμε νά ἀποφύγουμε τήν ἴδια ὑπερβολή πρός τήν ἀντίθετη κατεύθυνση". Δέν ὑπάρχει ἄνθρωπος πιό πεπεισμένος γιά τήν ἱερότητα τῶν δημοκρατικῶν ἀρχῶν ἀπό τόν Τζέρεμυ Μπέλναπ, πάστορα τῆς Νέας Ἀγγλίας, ὁ ὁποῖος γράφει ὡστόσο σέ κάποιον φίλο του: "Πρέπει νά παραμείνει ἀπαρασάλευτη ἡ ἀρχή ὅτι ἡ κυβέρνηση πηγάζει ἀπό τό λαό, ἀλλά καί ὁ λαός πρέπει νά ὑποχρεωθεῖ νά βάλει καλά στό μυαλό του ὅτι δέν εἶναι ἄξιος νά κυβερνιέται μόνος του".
Ὅλα αὐτά ἀποκαλύπτουν μιά ὁλόκληρη νοοτροπία. Ἡ τάξη πραγμάτων πού ἐπιβάλλουν αὐτοί οἱ ἄνθρωποι, στό ὄνομα τῆς ἐλευθερίας καί τῆς ἰσότητας, εἶναι ἤδη καπιταλιστική, ὅσο κι ἄν ὁ καπιταλισμός αὐτός βρίσκεται στά σπάργανα. Ἡ ἐξουσία ἀνήκει στούς κατέχοντες. Τό ἴδιο κι εὐθύνες. Γιά τούς ὑπόλοιπους: ἡ μεγάλη παραχώρηση νά τούς προστατεύει ὁ νόμος ἐνάντια στούς πλούσιους, ὅπως προστατεύει καί τούς πλούσιους ἀπό αὐτούς. Ἀπό κεῖ καί πέρα, δέν ἔχει καμιά σημασία ἄν τό ἀμερικανικό σύνταγμα πιστεύει ὅτι εἶναι ἐπαναστατικό, νέο, ἰσοκρατικό, δίκαιο, στό μέτρο πού τείνει νά ἐξισορροπήσει, τή μιά μέ τήν ἄλλη, τίς διάφορες παρορμήσεις τοῦ ζωικοῦ εἴδους πού λέγεται ἄνθρωπος, καί πού ἐξακολουθεῖ νέ εἶναι ἐγωιστικό καί ἀνελέητο.
Πράγματι, τό σύνταγμα τοῦ 1787 εἶναι ἕνας μηχανισμός μέ σοφά τοποθετειμένα ἀντίβαρα. Πρέπει "οἱ ἐξουσίες νά εἶναι τόσο διηρημένες καί ἰσόρροπα κατανεμημένες ἀνάμεσα στά διάφορα σώματα... ὥστε κανένα ἀπό αὐτά νά μήν μπορεῖ νά ὑπερβεῖ τά νόμιμα ὅρια χωρίς νά ἀναχαιτιστεῖ ἀποτελεσματικά ἀπό τά ἄλλα" (Τζέφερσον). Ὅσο γιά τήν κοινωνία, βεβαίως καί δέν θά κατηργηθοῦν τά προνόμια, καί λιγότερο ἀπ΄ ὅλα τό ἱερό προνόμιο τῆς ἰδιοκτησίας. Θά ληφθεῖ ὅμως μέριμνα ὥστε ὁ δρόμος πρός τά προνόμια - δηλαδή πρός τό χρῆμα - νά εἶναι ἀνοιχτός σέ ὅλους. Γιατί ὄχι, σέ μιά χώρα ἀπέραντη, καί ἀκόμη " νέα", ὅπως ἡ Ἀμερική;
Ὁ Ρίτσαρντ Χοφστάτερ συνοψίζει αὐτό τό ἰδεῶδες, μέ εὔθυμη εἰρωνική διάθεση: "Οἱ Πατέρες τοῦ Ἔθνους πίστευαν, γράφει, ὅτι σέ ἕνα καλῶς νοούμενο κράτος θά πρέπει νά μπορεῖ νά ἐξουδετερώνεται τό συμφέρον, μιά κοινωνική τάξη ἀπό μία ἄλλη, μιά κλίκα ἀπό μία ἄλλη κλίκα, ἕνας τομέας τῆς κυβέρνησης ἀπό ἕναν ἄλλον, μέσα σέ ἕνα σοφά ἐναρμονισμένο σύστημα ἀμοιβαίας ματαίωσης".
Ὁπωσδήποτε, πρέπει νά ἀναγνωρίσουμε ὅτι ἄν ἀμερικανική ἱστορία τοῦ 19ου αἰώνα παρουσιάζεται μέ τή μορφή ἑνός γενικευμένου καί ἀνελέητου ἀγώνα ἰδιωτικῶν συμφερόντων, κάτω ἀπό τόν ἀστερισμό τοῦ "ὑγειοῦς ἀνταγωνισμοῦ", αὐτό συμβαίνει γιατί ἐδῶ ὁ ἀγώνας ἀποδίδει περισσότερο, καί εἶναι κατά συνέπεια πιό δίκαιος ἀπό ὅτι στίς καπιταλιστικές χῶρες τῆς Εὐρώπης, γιατί τά κέρδη δέν πηγαίνουν ἀποκλειστικά σέ μιά αὐστηρά κλειστή τάξη, καί γιατί ὁ καθένας ἔχει δικαίωμα νά δοκιμάσει τήν τύχη του, μέσα σέ μιά κοινωνία πιό ἀνοιχτή ἀπό ἄλλες, μέ περισσότερα πλεονεκτήματα, καί νά βρεθεῖ ἀπό τή μιά στιγμή στήν ἄλλη, στήν ἀντιπέρα ὄχθη. Ὁ self made man , ὁ αὐτοδημιούργητος, εἶναι ὁ ἀντιπροσωπευτικός τύπος ἐκείνης τῆς Ἀμερικῆς, πού ἴσως σήμερα ὁδεύει πρός τήν ἐξαφάνισή της.
Πηγή: ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ τῶν ΠΟΛΙΤΙΣΜΩΝ, Fernand Braudel, έκδόσεις Μορφωτικό ἱδρυμα Έθνικῆς Τραπέζης
Φωτογραφίες: Wikipedia
Χρύσα Νικολοπούλου/Ἑλλήνων Φῶς
