Γαργαλιάνοι, Σεπτέμβριος τοῦ 1944

22-23 Σεπτεμβρίου 1944.
Μετὰ τὸν Μελιγαλᾶ ἦταν ἡ σειρὰ τῶν Γαργαλιάνων!!!

22-23 Σεπτεμβρίου 1944.

Παρόντες: Ἄρης Βελουχιώτης, Νῖκος Μπελογιάννης, Πέρδικας (Δημήτρης Γιαννακούρας), Πάπα-Ἀνυπόμονος (Γερμανὸς Δημᾶκος), κ.α..

22-23 Σεπτεμβρίου 1944 ἔγινε ἡ μάχη τῶν Γαργαλιάνων μεταξὺ ΕΛΑΣ καὶ τοῦ Τάγματος Ἀσφαλείας Γαργαλιάνων. Τὴν νίκη τοῦ ΕΛΑΣ ἐπηκολούθησε μαζικὴ σφαγὴ αἰχμαλώτων ὁπλιτῶν καὶ ἀμάχων, βασανισμοί, καθολικὸ πλιάτσικο καὶ ἐμπρησμοὶ οἰκιῶν.

«Πόσα ἦσαν τὰ θύματα στοὺς Γαργαλιάνους. Στὴν μάχη σκοτώθηκαν 14 ταγματασφαλίτες καὶ 139 ἐσφάγησαν μετὰ τὴν μάχη, ὅταν ἦσαν ἄοπλοι αἰχμάλωτοι. Ἐκτὸς αὐτῶν, ἐγὼ μπόρεσα καὶ βεβαίωσα 66 ἀμάχους μόνο Γαργαλιανιῶτες οἱ ὁποῖοι ἐσφάγησαν μετὰ τὴν μάχη. Σύνολο 219.
Αὐτοὶ δὲν ἦταν οἱ μόνοι νεκροί. Ὅπως καὶ στὸν Μελιγαλά, στοὺς Γαργαλιάνους εἶχαν καταφύγη καὶ ἑκατοντάδες ἄμαχοι ἀπὸ τὶς γύρω πόλεις καὶ χωριά. Πόσοι ἐσφάγησαν ἀπὸ αὐτούς, δὲν εἶναι ἀκριβῶς γνωστό. Ἴσως 100, ἴσως καὶ περισσότεροι. Τὰ κοντινὰ χωριὰ Λεύκη, Φλόκα καὶ Μουζάκι εἶχαν ἀρκετοὺς νεκρούς, ἀλλὰ καὶ πολλὰ ἄλλα. Τὰ πρῶτα χρόνια, μετὰ τὴν σφαγὴ οἱ ἐντόπιοι ὁμιλοῦσαν γιὰ 400-600 σύνολο νεκρῶν.»

Τὸ Τάγμα Ἀσφαλείας Γαργαλιάνων ἦταν τὸ τελευταῖο ποὺ ὀργανώθη στὴν Πελοπόννησο, τρεῖς ἑβδομάδες πρὶν ἀποχωρήσουν οἱ Γερμανοί. Ὀργανώθη μετὰ ἀπὸ παρέμβαση τοῦ συνταγματάρχου Παπαδόγγονα καὶ τοῦ ταγματάρχου Στούπα στοὺς Γερμανοὺς ὥστε νὰ μὴν προχωρήσουν σὲ ἀντίποινα γιὰ τὴν μεγάλη καὶ φονικὴ ἐνέδρα τοῦ ΕΛΑΣ στοῦ Μανούσου τὸ γεφύρι, λίγα χιλιόμετρα ἀπὸ τοὺς Γαργαλιάνους. Ὁ Στούπας ἔφθασε στοὺς Γαργαλιάνους ἀπὸ τὸν Μελιγαλὰ στὶς 15 Αὐγούστου μὲ ἑξῆντα (60) περίπου ταγματασφαλῖτες, καὶ μὲ ὄπλα γιὰ τοὐλάχιστον 1000 ἀκόμη ἀλλὰ μὲ πολὺ λίγα πυρομαχικά.

Στὸν ἕνα μήνα ποὺ εἶχε στὴν διάθεσή του ὁ Στούπας, ηὔξησε τὴν δύναμη τοῦ Τάγματος κατακόρυφα, ἀφοῦ ἡ πλειοψηφία τοῦ λαοῦ τὸν εἶδε ὡς σωτήρα ἀπὸ τὴν βία καὶ τὴν καταπίεση τοῦ ΕΑΜ καὶ τῆς ΟΠΛΑ ποὺ κυριαρχοῦσαν στὴν πόλη τῶν Γαργαλιάνων καὶ τὴν περιοχή. Μὲ ἐθελοντικὲς κατατάξεις ἀπὸ τοὺς Γαργαλιάνους, τὰ Φιλιατρά, τὴν Κυπαρισσία καὶ τὰ χωριὰ τῆς Πυλίας καὶ τῆς Τριφυλίας, ηὔξησε τὴν δύναμη τοῦ Τάγματος σὲ 1000-1100 ἄνδρες. Ἐξ αὐτῶν οἱ 300 περίπου ἦσαν στὸ κάστρο τῆς Πύλου, 30 χιλιόμετρα νοτίως τῶν Γαργαλιάνων, καὶ γύρω στοὺς 80 στὴν Κυπαρισσία, 30 χιλιόμετρα βορείως τῶν Γαργαλιάνων, καὶ ὅλοι οἱ ὑπόλοιποι στοὺς Γαργαλιάνους.

Οἱ Γαργαλιάνοι τότε εἶχαν 7.000 περίπου κατοίκους ποὺ εἶχαν αὐξηθῆ σὲ 8 ἕως 9.000 ἀπὸ κατοίκους τῶν γύρω χωριῶν καὶ μερικὲς ἑκατοντάδες ἀπὸ τὴν Κυπαρισσία καὶ τὰ Φιλιατρὰ ποὺ εἶχαν καταφύγη κοντὰ στὸ ΤΑ γιὰ ἀσφάλεια. Ἀπὸ τοὺς 800 περίπου ταγματασφαλίτες ποὺ εἶχε ὁ Στούπας στὴν διάθεσή του, μαχητὲς ὅμως δὲν ἦσαν περισσότεροι ἀπὸ 300, ἴσως καὶ ἀρκετοὶ λιγότεροι, μόνον γύρω στοὺς 150. Οἱ ἄλλοι εἶχαν ντυθῆ γιὰ διαφόρους λόγους, κυρίως τὴν πίεση τῶν φίλων τους. 150-200 ἦσαν σχεδὸν τελείως ἀγύμναστοι, δίχως οὐδέποτε νὰ ἔχουν ῥίξη ντουφεκιὰ (καὶ οἱ περισσότεροι σίγουρα οὐδέποτε ἔριξαν).

Στὶς 18 Σεπτεμβρίου, 3 συντάγματα τοῦ ΕΛΑΣ (τὸ 9ο Μεσσηνίας, τὸ 8ο Λακωνίας καὶ τὸ 11ο τῆς Ἀρκαδίας) εἶχαν περικυκλώση τοὺς Γαργαλιάνους κατὰ τὰ 2/3 τῆς περιμέτρου της.
Μὲ πρωτοβουλία κυρίως τοῦ Ἑλληνοαμερικανοῦ συνδέσμου τοῦ ΣΜΑ, τοῦ ὑπολοχαγοῦ Φατσέα, ποὺ εἶχε δοκιμάση νὰ συμβιβάσῃ τὸν ΕΛΑΣ μὲ τοὺς ταγματασφαλίτες καὶ στὴν Καλαμάτα, καὶ λιγότερο τοῦ Βρεταννοῦ λοχαγοῦ Gibson, ὀργανώθη στὶς 21 Σεπτεμβρίου μιὰ συνάντησις μεταξύ του ΤΑ καὶ τοῦ ΕΛΑΣ.

Τὸν ΕΛΑΣ (τὸν Βελουχιώτη) ἀντιπροσώπευσε ὁ πάπα-Ἀνυπόμονος, τὸ ΤΑ ὁ ἴδιος ὁ Στούπας μὲ δυὸ πιστούς του νεαροὺς ταγματασφαλίτες. Ὁ πάπα-Ἀνυπόμονος, ποὺ γιὰ τὴν συγκεκριμένη ἀποστολὴ εἶχε φορέση ῥάσα ἐπάνω ἀπὸ τὴν ἀγγλικὴ στολή του, ἐζήτησε: «παράδοση τοῦ ΤΑ, ἁπλῆ καὶ καθαρή. Οὐδεὶς ἀθῶος ἔχει κάτι νὰ φοβηθῇ», εἶπε. «Μόνον οἱ ἔνοχοι θὰ δικαστοῦν». Ὁ Στούπας, ἀφοῦ πρῶτα ἐπέπληξε τὸν «παπὰ» λέγοντάς του περίπου: «τί θέλεις ἐσὺ μὲ τοὺς κομμουνιστές;», ἠρώτησε: «καὶ ποιός θά ἀποφασίση τό ποιός εἶναι ἔνοχος καί ποιός ἀθῶος, ὁ Μανικάκης (ἕνας σφαγεὺς τῆς ΟΠΛΑ ἀπὸ τοὺς Γαργαλιάνους) ἢ ὁ Πιρπιρῆς;» (πρώην ἀρχηγὸς τῆς ΟΠΛΑ Γαργαλιάνων καὶ τότε καπετάνιος στὸν ΕΛΑΣ). Ὁ Στούπας ἀντιπρότεινε τὰ συνήθη ποὺ ἔλεγαν ὅλα τὰ Τάγματα: «παραμονὴ τοῦ ΤΑ ἐντὸς τῶν Γαργαλιάνων σὲ ἀδράνεια μέχρι τὴν ἄφιξη ἀντιπροσώπου τῆς Ἐθνικῆς κυβερνήσεως ἀπὸ τὴν Ἰταλία ἢ συμμάχων στρατιωτῶν. Τότε νὰ κριθοῦν ἀπὸ αὐτούς. Ο ΕΛΑΣ νὰ μὴν εἰσέλθῃ στοὺς Γαργαλιάνους». Ο Gibson βασικὰ πῆρε τὴν θέση τοῦ ΕΛΑΣ, προσθέτοντας μόνο ὅτι αὐτὸς ἐγγυᾶτο τὴν ἀσφάλεια τῶν ταγματασφαλιτῶν.

Ἡ Ἐπιτροπὴ τοῦ ΕΑΜ Γαργαλιάνων μαζὺ μὲ τὰ στελέχη τοῦ ΕΑΜ/ΚΚΕ Μεσσηνίας καὶ τῆς Πελοποννήσου (Μπλάνας, Μπελογιάννης, Κουλαμπᾶς, κλπ), ποὺ εἶχαν φθάση στὴν περιοχὴ συνεσκέφθησαν στὸ χωριὸ Ἀμπελόφυτο (Ἀγορέλιτσα) καὶ ἀπεφάσισαν γιὰ τὴν ἐκκαθάριση τῆς «ἀντιδράσεως» μετὰ τὴν κατάληψη τῆς πόλεως.

Ἔγινε ὀνομαστικὴ κατάστασις ἀτόμων γιὰ ἐκτέλεση, καὶ σπιτιῶν καὶ ἐπιχειρήσεων ποὺ θὰ καίγοντο. Ὁμάδα μελῶν τοῦ ΕΑΜ θὰ ἔμπαινε στοὺς Γαργαλιάνους τὸ τελευταῖο βράδυ πρὶν τὴν ἐπίθεση καὶ θὰ σημάδευε μὲ μπογιὰ διαφορετικοῦ χρώματος τὰ σπίτια καὶ τὰ κτίρια ποὺ ἦσαν νὰ καοῦν, ὅπως καὶ τὰ σπίτια στελεχῶν τοῦ ΤΑ καὶ τῆς «ἀντιδράσεως», στὰ ὁποῖα τὸ πλιάτσικο ἐπετρεπε νὰ εἶναι καθολικό.
Ἐπίσης, σὲ συνεννόηση μὲ τὸν Ἄρη Βελουχιώτη ἀπεφασίσθη ὅτι μετὰ τὴν εἴσοδο τοῦ ΕΛΑΣ στὴν πόλη θὰ ὑπῆρχε μιὰ περίοδος 6 ὡρῶν γιὰ πλιάτσικο, καὶ γιὰ τὶς ἐκτελέσεις καὶ τὶς συλλήψεις. Ο ΕΛΑΣ δὲν θὰ συγκροτοῦσε ἐκτελεστικὸ ἀπόσπασμα ἐκ τῶν ὑστέρων, ὅπως στὸν Μελιγαλᾶ.

Παρὰ τοῦ ὅτι ἡ ὕπαρξις αὐτῆς τῆς ἀποφάσεως, γιὰ τὶς 6 ὧρες ἐλευθερίας στὶς ἐκκαθαρίσεις, ἔχει ἀμφισβητηθῆ ἀπὸ διαφόρους συγγραφεῖς, τὰ γεγονότα ποὺ ἐξελίχθησαν μετὰ τὴν κατάληψη τῶν Γαργαλιάνων ἀπὸ τὸν ΕΛΑΣ, ὁδηγοῦν στὸ συμπέρασμα ὅτι εἶναι ἀλήθεια.

Ἡ ἐπίθεσις τοῦ ΕΛΑΣ ἄρχισε τὸ ἑπόμενο πρωϊ, 22 Σεπτεμβρίου. Τὴν πρώτη ἡμέρα, ὁ ΕΛΑΣ δὲν ἐπέτυχε πολλὰ πράγματα. Ὅσο λειτουργοῦσε τὸ βαρὺ πολυβόλο τοῦ Τάγματος ποὺ εἶχε τοποθετηθῆ ἐπάνω στὸ ὡραῖο παλαιὸ κτίριο τῆς Δεξαμενῆς τῶν Γαργαλιάνων (ἰδὲ φωτογραφία), ποὺ ἐκάλυπτε ὅλη τὴν ἀνατολικὴ περίμετρο, καὶ οἱ δύο ὅλμοι ποὺ κτυποῦσαν τὴν νότιο πλευρά, οἱ ἀντάρτες τοῦ ΕΛΑΣ ἦταν ἀδύνατο νὰ πλησιάσουν. Ὅταν σὲ κάποιαν στιγμὴ τὸ πολυβόλο ἔπαθε ἐμπλοκὴ καὶ τὸ πῆραν στὴν πόλη γιὰ ἐπισκευή, ὁ ΕΛΑΣ κατέλαβε τὴν Δεξαμενή. Ἀπὸ μιὰ βολὴ ὅλμου κοντὰ στὴν Δεξαμενὴ ποὺ ἔγινε ἐκεῖνο τὸ διάστημα, γιὰ κάλυψη, σκοτώθηκαν καὶ 2-3 ταγματασφαλίτες.

Ὁ ἴδιος ὁ Στούπας μὲ 6-7 πιστοὺς συντρόφους πῆγε ἐκεῖ καὶ μὲ ἀντεπίθεση πῆρε πίσω τὴν Δεξαμενὴ ἀπὸ ἕναν Λόχο τοῦ ΕΛΑΣ. Ο ΕΛΑΣ δοκίμασε νὰ τὴν ξαναπάρῃ μὲ δύο ἀντεπιθέσεις, ἀλλὰ ὁ Στούπας τοὺς σταμάτησε στρώνοντας κυριολεκτικὰ τὴν περιοχὴ ἐμπρὸς ἀπὸ τὴν Δεξαμενὴ μὲ νεκροὺς καὶ τραυματίες ἀντάρτες. Ο ΕΛΑΣ δὲν δοκίμασε πάλι. Τὴν ἑπομένη ἡμέρα ἐπετέθη σὲ ἄλλη τοποθεσία ἀπὸ τὸν βοῤῥᾶ.

Στὴν ὑπερπροσπάθεια στὴν Δεξαμενή, ὁ Στούπας ἔχασε ἕναν ταγματασφαλίτη ποὺ εἶχε τρέξη νὰ βοηθήσῃ, ἐγκαταλείποντας τὴν ἀσφαλῆ θέση του στὴν ἀποθήκη ὑλικοῦ. Ἀπὸ ἐκεῖ, ὁ Στούπας μὲ λίγους πάλι συντρόφους του, πῆγε στὴν νότιο πλευρὰ τῆς περιμέτρου καὶ «ἐδίωξε» μερικοὺς ἀντάρτες τοῦ ΕΛΑΣ ποὺ εἶχαν πλησιάση στὰ πρῶτα σπίτια.

Ὁ Στούπας πολεμοῦσε ὄρθιος καὶ συνήθως ἀκάλυπτος. Ἔχοντας ἐμπειρία τραυματισμῶν, ἐγνώριζε ὅτι σφαίρα σὲ μὴ καίριο σημεῖο τοῦ σώματος δὲν γίνεται ἄμεσα αἰσθητή. Ἔτσι, «ψαχνόταν» μετὰ ἀπὸ κάθε συμπλοκὴ γιὰ νὰ διαπιστώσῃ ἂν εἶχε πληγῆ.

Ἔτσι ἔληξε ἡ πρώτη ἡμέρα τῆς «μάχης» τῶν Γαργαλιάνων. Μὲ τὸ πολυβόλο, τοὺς δύο βαρεῖς ὅλμους, καὶ τὸν Στούπα μὲ λίγους ταγματασφαλίτες νὰ ἔχουν ἀποκρούση τὶς ἑκατοντάδες ἀνταρτῶν τοῦ ΕΛΑΣ ποὺ προσπαθοῦσαν νὰ εἰσέλθουν στὴν πόλη. Τὰ περισσότερα βλήματα ἀπὸ τὰ πυροβόλα τοῦ ΕΛΑΣ, ποὺ εἶχαν στηθῆ ἀνατολικῶς της πόλεως, περνοῦσαν ἐπάνω ἀπὸ τὴν πόλη καὶ ἔπεφταν κάτω στὸν κάμπο. Ἡ συντριπτικὴ πλειοψηφία τῶν ταγματασφαλιτῶν οὐδέποτε εἶχε συμμετάσχη στὴν μάχη. Πολλοί, μὲ διάφορες διακιολογίες εἶχαν ἀποχωρήση ἀπὸ τὶς θέσεις τους. Τὴν νύκτα ἐγκατέλειψαν τὸ μέτωπο καὶ ὅλοι σχεδὸν οἱ ὑπόλοιποι. Στὴν φυγὴ πρωτοεστάτησαν οἱ ἐντόπιοι ἐκ Γαργαλιάνων ταγματασφαλίτες.

Ὅταν ξημέρωσε ἡ 23η Σεπτεμβρίου, στὸ μέτωπο εἶχαν μείνη σχεδὸν μόνο οἱ παλαιοὶ σύντροφοι τοῦ Στούπα ἀπὸ τὸν Ἑλληνικὸ Στρατὸ (ΕΣ), καὶ οἱ ταγματασφαλίτες ἀπὸ τὰ γύρω χωριὰ ποὺ εἶχαν φέρη στὴν πόλη καὶ τὶς οἰκογένειές τους. Εἶχαν μείνη στὴν θέση τους καὶ ὅλοι ἀπὸ τὴν Κυπαρισσία μὲ τὸν διοικητή τους, τὸν λοχαγὸ Παπαδόπουλο ἀπὸ τὴν Ἀρκαδία. Καὶ αὐτοὶ ὅμως, κατὰ πλειοψηφία δὲν ἦσαν ἀπὸ τὴν πόλη τῆς Κυπαρισσίας ἀλλὰ ἀπὸ τὰ χωριὰ τῆς βορείου Τριφυλίας καὶ τῆς Ὀλυμπίας καὶ πρώην ἀντάρτες τοῦ ΕΣ.

Τὴν δευτέρα ἡμέρα ὁ ΕΛΑΣ ἐπετέθη ἀπὸ τὸν Βοῤῥᾶ, στὸ μέρος ποὺ ἀμύνετο ὁ λόχος τῆς Κυπαρισσίας. Ὁ λοχαγὸς Παπαδόπουλος, παλαιὸς πολεμιστὴς στὴν Μικρὰ Ἀσία καὶ τὴν Ἀλβανία, ἀμύνετο καλὰ ἀκόμη καὶ μετὰ τὸν βαρὺ τραυματισμό του. Γύρω στὶς 10:00 ἐξαντλήθησαν τὰ βλήματα τῶν ὅλμων ποὺ κρατοῦσαν ἕνα μεγάλο μέρος τοῦ μετώπου στὴν νότιο καὶ νότιο-ἀνατολικὴ πλευρὰ τῆς περιμέτρου. Τότε, οἱ ἀντάρτες εἰσῆλθαν στὴν πόλη ἀπὸ ἐκείνη τὴν πλευρά, ἀφοῦ οἱ ἐλάχιστοι ταγματασφαλίτες ποὺ εἶχαν ἀπομείνη ἐκεί ἦταν ἀδύνατο νὰ τοὺς σταματήσουν. Οἱ ἀντάρτες ποὺ εἰσῆλθαν πρῶτοι ἦσαν πάλι αὐτοὶ τοῦ 12ου συντάγματος Ἀρκαδίας, ὅπως καὶ στὸν Μελιγαλᾶ, καὶ ἔπιασαν νὰ κτυποῦν τὴν καμπάνα τοῦ Ἁγίου Σπυρίδωνος.

Μπαίνοντας οἱ ἀντάρτες στὴν πόλη, ἐκτελοῦσαν ὅποιον ντυμένον ταγματασφαλίτη ἔβλεπαν, ἔνοπλο ἢ ὄχι. Οἱ ἐπὶ τόπου ἐκτελέσεις συνεχίζοντο ἕως τὸ βράδυ στὶς γειτονιὲς τῆς πόλεως, ὅπου συλλαμβάνοντο ταγματασφαλίτες. Ἀντάρτες ποὺ ἔφθασαν στὸ νοσοκομεῖο τοῦ Τάγματος ἔσφαξαν ἐπάνω στὰ κρεβάτια τοὺς ὅλους τους τραυματίες. Μερικούς τους ἔσφαξαν στοὺς γύρω δρόμους ποὺ προσπαθοῦσαν νὰ διαφύγουν.

Γύρω στὶς 1:00 τὸ μεσημέρι μπῆκε καλπάζοντας στὴν πόλη ὁ Ἄρης Βελουχιώτης ἀκολουθούμενος ἀπὸ τοὺς Μαυροσκούφηδες. Σταμάτησε γιὰ λίγο στὴν πόρτα τῆς ἐκκλησίας τοῦ Ἁγίου Σπυρίδωνος, στὴν ὁποία στριμώχνοντο ἐκείνην τὴν στιγμὴ κυρίως ἄμαχοι ἡλικιωμένοι, γυναῖκες καὶ παιδιὰ ἀπὸ ἐκείνη τὴν γειτονιά. Μερικοὺς νέους στὴν ἡλικία, ποὺ φαίνονταν ὅτι μπορεῖ νὰ ἦσαν ταγματασφαλίτες τοὺς ἔβαζαν στὴν ἄκρη, ἐνῶ ἀντάρτες τοὺς σημάδευαν. Τότε εἶπε ὁ Ἄρης τὸ φρικτό: «Συναγωνιστές, οἰκονομία στὶς σφαῖρες, μαχαίρι!»

Βέβαια, ὁ πάπα-Ἀνυπόμονος ἀρνεῖται ὅτι τὸ εἶπε ἐκεῖ, στὸν Ἅγιο Σπυρίδωνα, καὶ γι’αὐτὸ τὸν σκοπό. Ὑποστηρίζει ὅτι ὁ Βελουχιώτης τὸ εἶπε τὴν ὥρα τῆς μάχης στοὺς ἀντάρτες τοῦ ΕΛΑΣ!
Αὐτὰ λέει ὁ πάπα-Ἀνυπόμονος γιὰ τοὺς Γαργαλιάνους, μαζὺ μὲ ἄλλες ἀστειότητες:

«Ἐκεῖνο ποὺ δὲν εἶναι ἀλήθεια γιὰ τὶς 2-3 ἡμέρες ποὺ μείναμε στοὺς Γαργαλιάνους εἶναι ὅτι τάχα διέταξε ὁ Ἄρης νὰ σφάζουν τοὺς συλληφθέντες αἰχμαλώτους γιὰ νὰ μὴ χαλοῦν σφαῖρες! … Αὐτὸ εἶναι κακοήθεια. Ὅτι σκοτώθηκαν πολλοὶ καὶ ἀπὸ τὶς δυὸ πλευρὲς εἶναι ἀλήθεια. Εἶναι ἀλήθεια ὄτι ὁ Ἄρης σὲ κάποιαν στιγμὴ τῆς μάχης τῶν Γαργαλιάνων φώναξε στοὺς ἄνδρες του:
«Συναγωνιστές, οἰκονομία στὶς σφαῖρες! Μαχαίρι!»
Αὐτὸ εἰπώθηκε. Ἀλλὰ εἰπώθηκε στὴν διάρκεια τῆς μάχης ὅταν οἱ μαυροσκούφηδες κινδύνευαν νὰ ξεμείνουν ἀπὸ πυρομαχικά. Εἰπώθηκε λοιπὸν αὐτὸ τὸ πρόσταγμα στὴν μάχη καὶ ὄχι γιὰ τὴν ἐκτέλεση αἰχμαλώτων, ὅπως σκοπίμως καὶ δολίως διεδόθη…»

Παρατήρησις συγγραφέως: Ναί, ἀλλὰ ὁ Βελουχιώτης οὐδέποτε πλησίαζε τὴν μάχη. Ἦταν πάντα μακρυὰ ἀπὸ τὸ μέτωπο, ὅπως καὶ οἱ μαυροσκούφηδες. Φρουροῦσαν τὸν Ἄρη καὶ ἀκολουθοῦσαν μετὰ τὶς μάχες γιὰ νὰ βασανίσουν καὶ νὰ δολοφονήσουν κρατουμένους –αὐτὸ ἔκαναν στὸ «ἰδιωτικὸ» Στρατόπεδο τοῦ Ἄρη στὰ Τρόπαια, στὸ Βαλτέτσι, στὸν Πύργο, στὸν Μελιγαλὰ (στὸ χωριὸ Μερόπη) καὶ στοὺς Γαργαλιάνους.

«Μὲ κάλεσε κοντά του (ἐννοεῖ ὁ Ἄρης) καὶ μοῦ μίλησε μὲ πολὺ σοβαρὸ ὕφος: «Παπούλη μου, ἔχω νὰ σοὺ ἀναθέσω μιὰν ἀποστολή. Θὰ πάρης ὅλους αὐτοὺς ἐδῶ ποὺ παρρδόθησαν καὶ γιὰ νὰ τοὺς προστατεύσουμε θὰ τοὺς κλείσης μέσα στὴν ἐκκλησία. Ἐκεῖ θὰ περάσουν τὴ νύκτα. Θὰ τοὺς φρουρῆς μὲ τοὺς μαυροσκούφηδες γιὰ νὰ μὴν πάθουν κανένα κακό, καὶ τὸ πρωὶ θὰ μοῦ τοὺς παραδόσης σώους!
Αὐτὸ καὶ ἔγινε. Φυλάξαμε τοὺς αἰχμαλώτους μέσα στὴν ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Σπυρίδωνος καὶ παρὰ τὶς ἐπανειλημμένες προσπάθειες τῶν φανατισμένων νὰ τοὺς ἐπιτεθοῦν, γιὰ νὰ τοὺς λυντσάρουν, καταφέραμε νὰ τοὺς παραδόσουμε σώους τὸ πρωὶ στὸν Ἄρη. Κι ἐκεῖνος ἐξησφάλισε τὴν διαφυγή τους ἀπὸ τοὺς Γαργαλιάνους! Ὄχι μόνον δὲν τοὺς «ἔσφαξε, ἀλλὰ εἶναι ἐκεῖνος ποὺ τοὺς ἔσωσε!….».

Σημείωσις: Αὐτὸ σίγουρα δὲν συνέβη, γιατί ἀπὸ τὴν ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Σπυρίδωνος, πῆραν γιὰ σφαγὴ ἀρκετοὺς ταγματασφαλίτες καὶ τουλάχιστον μία γυναίκα!

Τὰ παραπάνω, ἀλλὰ καὶ ἄλλα περισσότερα ἀπίστευτα καὶ ἐλαφρῶς ἢ πολὺ κωμικὰ –γιὰ παράδειγμα ὅτι ὁ Ἄρης μάλωσε ἀντάρτες ποὺ ἔκαναν πλιάτσικο- γράφει στὸ βιβλίο του ὁ πάπα-Ἀνυπόμονος.

Ὁ Βελουχιώτης κατηυθύνθη στὸ κέντρο τῆς πόλεως, στὸ Γυμνάσιο τῶν Γαργαλιάνων. Προχωρῶντας ἀνάμεσα στὸ πλῆθος, ὅταν πλησίαζε κάποιον ποὺ τοῦ ἐφαίνετο ὅτι ἦταν ταγματασφαλίτης τὸν ἄρχιζε μὲ τὸ καμουτσὶ ποὺ κρατοῦσε καὶ τὸν ἐστόλιζε μὲ ἀκατανόητες ἀπὸ τοὺς πολλοὺς βρισιές. Στὸ Γυμνάσιο ποὺ ἔφθασε ὁ Ἄρης, ὑπῆρχε ἤδη Τριμελὴς Ἐπιτροπὴ ποὺ ἐξήταζε τοὺς κρατουμένους, στέλνοντας στὸν θάνατο ταγματασφαλίτες καὶ ἄτομα τῆς «ἀντιδράσεως», ἐνῶ ἄλλους τοὺς ἔκλειναν στὶς αἴθουσες γιὰ περαιτέρῳ «ἀνάκριση». Ὁ Ἄρης διέταξε νὰ ἀπολυθοῦν ἀμέσως ὅλες σχεδὸν οἱ γυναῖκες καὶ ὅλα τὰ παιδιά. Οἱ θανατικὲς καταδίκες ἐναντίον ταγματασφαλιτῶν ἀπὸ τὴν τριμελῆ Ἐπιτροπὴ τοῦ Γυμνασίου ἐσφάζοντ πάραυτα στὴν πλησίον μεγάλη πανηγυρίστρα, ἀλάνα τῆς πόλεως.

Ὅσοι ἀπὸ τοὺς αἰχμαλώτους ταγματασφαλίτες δὲν ἦσαν ἀπὸ τοὺς Γαργαλιάνους, ἐδολοφονήθησαν ὅλοι. Κάποιοι ἀπὸ τοὺς ἐντόπιους ποὺ ἐπιάσθησαν αἰχμάλωτοι ἐγλύτωσαν. Ὅσοι εἶχαν βγάλη τὰ στρατιωτικὰ ῥοῦχα καὶ δὲν ἔπεσαν ἐπάνω σὲ ἀντάρτη ἀπὸ τοὺς Γαργαλιάνους ποὺ τοὺς ἐγνώριζε, ἐπέζησαν τὶς πρῶτες ὧρες ποὺ οἱ ταγματασφαλίτες ἐκτελοῦνταν «ἐπὶ τῇ ἐμφανίσει». Μετά, πολλοὶ προστατεύθησαν ἀπὸ κάποιο ἀπὸ τὰ στελέχη τοῦ ΕΑΜ τῆς πόλεως. Φυσικά, ὑπῆρξαν καὶ περιπτώσεις ποὺ ἐντόπιοι, στελέχη τοῦ ΕΑΜ, ἔδρασαν ἀντιστρόφως. Ὑπέδειξαν κάποιους ποὺ εἶχαν ἤδη ντυθῆ μὲ πολιτικὰ ῥοῦχα ὅτι ἦταν ταγματασφαλίτες, καὶ ἐδολοφονήθησαν.

Ἐκτὸς ἀπὸ τὴν Τριμελῆ Ἐπιτροπὴ τοῦ Γυμνασίου, ὑπῆρχε καὶ ἄλλη, ἡ «Κινητὴ Ἐπιτροπή». Πήγαινε ἀπὸ κτίριο σὲ κτίριο, ὅπου ὑπῆρχαν κρατούμενοι, ἐνῶ εἶχε μαζὺ ἀντάρτες τοῦ ΕΛΑΣ μὲ καταγωγὴ ἐκτὸς Γαργαλιάνων, ὡς σφαγεῖς. Ὅσους ἐπέλεγαν γιὰ θάνατο, τοὺς παρέδιδαν στοὺς ἀντάρτες γιὰ σφαγὴ σὲ παραπλήσια στενά. Τὸ μεγαλύτερο ὄργιο εἰδεχθῶν σφαγῶν ἔγινε ἐμπρὸς στὴν ἐκκλησία τοῦ Ἁγίου Σπυρίδωνος, ἐκεῖ ποὺ ὁ πάπα-Ἀνυπόμονος γράφει ὅτι τοὺς προστάτευε κατ’ ἐντολὴν τοῦ Ἄρη! Ἐκεῖ ἔσφαξαν καὶ μιὰ φτωχὴ γυναίκα ἀπὸ ἐκείνην τὴν γειτονιὰ ποὺ ἐπλένε ροῦχα τῶν ταγματασφαλιτῶν, γιατί ὅταν οἱ ταγματασφαλίτες ἤθελαν νὰ κάνουν σωματικὴ ἔρευνα σὲ κάποιαν γυναῖκα στὸ κοντινὸ φυλάκιο, ἀνέθεταν τὴν ἔρευνα στὴν κυρὰ Τούλα. Γιὰ αὐτὸ ἡ Ἐπιτροπὴ τὴν «ἐδίκασε» εἰς θάνατον καὶ τὴν ἔσφαξαν στὰ σκαλιὰ τῆς ἐκκλησίας.

Τὴν ἴδια τύχη εἶχαν ἐκεῖ καὶ δύο νεαρᾶ ἀδέλφια μὲ τὴν ἀκόμη πιὸ νέα ἀδελφή τους (Μητσάκου) ποὺ δὲν εἶχαν σχέση μὲ τὸ ΤΑ. Στὴν πόρτα τοῦ Ἁγίου Σπυρίδωνος, ἐμπρὸς στὴν μάννα του ἐσφάγη ἕνας νεαρὸς ταγματασφαλίτης καὶ στὴν συνέχεια κακοποιήθη τὸ ἄψυχο σῶμα του. Βαρβαρότητες!

Παρόμοια ἔκτροπα ἔγιναν καὶ στὰ σπίτια ποὺ εἶχαν στηθῆ φυλακές. Ἕνας ἀντάρτης ποὺ ἔδρασε ἐκεῖνο τὸ βράδυ στοὺς Γαργαλιάνους ὡς σφαγεὺς ἦταν ὁ μετέπειτα «ξακουστὸς» Πέρδικας. Αὐτός, ἐκτὸς τοῦ ὅτι ἔσφαξε κάποιους ποὺ τοῦ ὑπέδειξε ἡ «Κινητὴ Ἐπιτροπή», ἔλυσε καὶ προσωπικοὺς λογαριασμοὺς μὲ κάποιους Γαργαλιανιῶτες ἀγροφύλακες καὶ συναδέλφους του στὸν στρατό. Ὁ Πέρδικας ξεχειμωνίαζε τὰ πρόβατά του στοὺς Γαργαλιάνους πρὶν τὸν πόλεμο, καὶ εἶχε ἀνοίξη ἐκεῖ λογαριασμούς. Στὸ τέλος τῆς ἡμέρας ἐθεάθη μὲ ροῦχα κατακόκκινα στὸ αἷμα, ἐνῶ ἄλλη μαρτυρία λέει ὅτι τὴν ἑπομένη ἡμέρα σταμάτησε μὲ τὴν παρέα του νὰ πλύνουν τὰ μαχαίρια τους σὲ ληνὸ (τσιμεντένια ἀποθήκη νεροῦ).

Γιὰ τὸν Θανάση Κλάρα, ποῦ μπῆκε στὴν πόλη ἐπὶ κεφαλῆς τοῦ «νικητοῦ» ΕΛΑΣ τί νά πῶ; «Ἐτίμησε» τοὺς Γαργαλιάνους μὲ τὴν παρουσία τοῦ ἐπὶ ἕνα τριήμερο. Κοιμόταν στὸ κρεββάτι μιᾶς μητέρας ποὺ ἀκριβῶς ἕναν χρόνο νωρίτερα, στὶς 23 Σεπτεμβρίου 1943, τὴν ξύπνησαν 15 μέλη τῆς ΟΠΛΑ καὶ τὴν πῆγαν κάτω στὸν ἐλαιῶνα. Ἐκεῖ τὴν ἔσφαξαν (καὶ μετὰ τὴν …. κακοποίησαν) ἐμπρὸς στὰ μάτια τοῦ ἑνὸς ἀπὸ τὰ τρία κορίτσια της. Στὴν διάρκεια τῆς παραμονῆς του ἐκεῖ ὁ Κλάρας ἔσφαξε μὲ τὰ ἴδια τοῦ τὰ χέρια ἕναν νεαρό, στὴν ἐσωτερικὴ σκάλα τοῦ σπιτιοῦ. Ἡ σημερινὴ οἰκοδέσποινα τοῦ σπιτιοῦ ἦταν τότε ἕνα ἀπὸ τρία νεαρὰ κορίτσια τῆς οἰκογενείας, καὶ εἶχε βοηθήση μὲ τρόμο νὰ καθαρίσουν τὰ αἵματα ἀπὸ τὸ θῦμα.

Ἀκόμη, μὲ τὴν μπότα του ἄφησε τὴν σφραγίδα τοῦ θυμοῦ του ἐπάνω σὲ ὡραία ἔπιπλα τῆς οἰκίας ποὺ ἔμεινε, ἐνῶ ἄλλα τὰ κατέστρεψε τελείως (γιατί δὲν μποροῦσε νὰ ἀνοίξῃ μιὰ τζάρα σπιτικοῦ γλυκοῦ ποὺ ἐζήτησε νὰ φάῃ, «ῥετζέλι» ποὺ γίνεται ἀπὸ «πετιμέζι»).

Πόσα ἦσαν τὰ θύματα στοὺς Γαργαλιάνους.
Στὴν μάχη σκοτώθηκαν 14 ταγματασφαλίτες καὶ 139 ἐσφάγησαν μετὰ τὴν μάχη, ὅταν ἦτσαν ἄοπλοι αἰχμάλωτοι. Ἐκτὸς αὐτῶν, ἐγὼ μπόρεσα καὶ βεβαίωσα 66 ἀμάχους μόνον Γαργαλιανιῶτες οἱ ὁποῖοι ἐσφάγησαν μετὰ τὴν μάχη. Σύνολο 219.

Αὐτοὶ δὲν ἦσαν οἱ μόνοι νεκροί. Ὅπως καὶ στὸν Μελιγαλά, ἔτσι καὶ στοὺς Γαργαλιάνους εἶχαν καταφύγη καὶ ἑκατοντάδες ἄμαχοι ἀπὸ τὶς γύρω πόλεις καὶ χωριά. Πόσοι ἐσφάγησαν ἀπὸ αὐτούς, δὲν εἶναι ἀκριβῶς γνωστό. Ἴσως 100, ἴσως καὶ περισσότεροι. Τὰ κοντινὰ χωριὰ Λεύκη, Φλόκα καὶ Μουζάκι εἶχαν ἀρκετοὺς νεκρούς, ἀλλὰ καὶ πολλὰ ἄλλα. Τὰ πρῶτα χρόνια, μετὰ τὴν σφαγὴ οἱ ἐντόπιοι ὁμιλοῦσαν γιὰ 400-600 σύνολο νεκρῶν.

Στὸν κατάλογο τῶν ταγματασφαλιτῶν ὑπάρχει τὸ ὄνομα μόνο ἑνὸς ἀπὸ τὴν Κρήτη, ἐνῶ εἶναι γνωστὸ ὅτι τὸν Στούπα ἀκολουθοῦσαν περισότεροι καὶ σχεδὸν ὅλοι ἐδολοφονήθησαν στοὺς Γαργαλιάνους ἢ στὴν Πύλο. Ἐπίσης λείπουν τὰ ὀνόματα ἀμάχων ἀπὸ τὰ γύρω χωριὰ μὲ πρώτη τὴν Λεύκη ποὺ λόγῳ Στούπα ἦταν στὸ στόχαστρο. Ἄρα τὸ σύνολο τῶν θυμάτων τῆς Ὁμαδικῆς Δολοφονίας ἦταν περισσότερα ἀπὸ 300.

Τὸν Σεπτέμβριο τοῦ 1945, στὶς ἐφημερίδες τῆς Μεσσηνίας ὁ Δῆμος Γαργαλιάνων ἔβαλε τὴν κατωτέρῳ Ἀνακοίνωση:

ΜΝΗΜΟΣΥΝΟ ΣΤΟΥΣ ΓΑΡΓΑΛΙΑΝΟΥΣ
Ὁ Δῆμος Γαργαλιάνων τελεῖ τὴν 23ην Σ)βρίου 1945 μνημόσυνον
ὑπὲρ ἀναπαύσεως τῆς ψυχῆς τῶν ὑπερεξακοσίων θυμάτων
τῆς κομμουνιστικῆς θηριωδίας ἐθνικοφρόνων κατοίκων τῆς πόλεως.

Ἄγνωστο πὼς ἔφθασαν στὸν ἀριθμὸ τῶν 600 θυμάτων. Φαίνεται ὅτι τὰ 300 τόσα θύματα, μὲ τὸ 90% ἀπὸ αὐτὰ νὰ εἶναι νέοι, καὶ 20 τοὐλάχιστον ἐπιστήμονες καὶ ἐπιχειρηματίες, τὰ θεωροῦσαν λίγα.

Θυμᾶμαι πρὶν ἀρκετὰ χρόνια ποὺ ἀνεζήτησα στὸν Δῆμο τὴν κατάσταση τῶν δολοφονηθέντων ἀμάχων, ὁ ὑπάλληλός μου συνέστησε νὰ ἀπευθυνθῶ στὴν οἰκογένεια ἑνὸς νεκροῦ δασκάλου τῆς πόλεως. Αὐτὸς τὴν εἶχε, μοῦ εἶπε!

ΑΙΩΝΙΑ Η ΜΝΗΜΗ ΟΛΩΝ ΤΩΝ ΑΘΩΩΝ ΘΥΜΑΤΩΝ!

Μπουγᾶς Ἰωάννης

Πηγή: Φιλονόη καὶ Φίλοι...