Gemma, το κρυφό μαργαριτάρι της Καρπάθου. [8 Οκτωβρίου 1940]

Μια μοναδική Ιστορία για πρώτη φορά στην ελληνική ιστοριογραφία από τον Μανώλη Δημελλά

Ίσως, πρόκειται για την πιο σκοτεινή σελίδα στον κόσμο των υποβρυχίων. Το Ιταλικό υποβρύχιο Gemma τορπιλίστηκε (08/10/1940) κατά λάθος από ένα άλλο Ιταλικό υποβρύχιο, που το θεώρησε εχθρικό, και βυθίστηκε αύτανδρο με 44 ναυτικούς, ανοιχτά της Καρπάθου

Αύγουστος του 1940, ο Guido φόρεσε τη μεγάλη στολή και άφηνε πίσω το εξοχικό στην Τοσκάνη, ιδρωμένος, από την κάψα και τη κρυφή στεναχώρια, βλέπεις τον έπνιγε τη θλίψη, μα δεν ήθελε να φανεί το μαράζι, επαναλάμβανε εμφατικά, πως δεν πάει σε σκληρούς πολέμους, στα Ιταλικά δωδεκάνησα, γύρω από την Κάρπαθο θα κάνει το βαπόρι, ενώ τα Χριστούγεννα, πάνω που θα γεννά η γυναίκα του, θα έχει επιστρέψει στη Ρώμη.

Όσο ξεμάκραινε από τη μια οικογένεια, τόσο προετοιμαζόταν, για την άλλη, την πιο σφιχτά δεμένη φαμίλια, αυτή του υποβρυχίου, που ήταν καπετάνιος και είχε τους δικούς, σκληρούς, σιδερένιους κανόνες.

Τέτοιες ιστορίες είναι γεμάτες τα δωδεκάνησα, έχουν κρυφά, ανείπωτα στιγμιότυπα, κατακτητών της περασμένης εποχής, που δεν πολυθέλουμε να τα φέρνουμε στον αφρό και να τα σκαλίζουμε.

Μόνο όταν ταξιδεύεις, πατάς πάνω στο κύμα και ξανοίεις το πέλαγος, έρχονται μέσα από τη μαύρη θάλασσα, μνήμες που φέρνουν πλημμύρα στο μυαλό, κάνουν την καθημερινότητα στην άκρη, αφού μοιάζει πεζή, αδιάφορη και άχρωμη.

Τα βουλιαγμένα βαπόρια τριγύρω από την Κάρπαθο είναι πολλά, το κάθε ένα με τη δική του, κρυφή διαδρομή και ιστορία, μα είναι τόσο κακοτράχαλο και δύσκολο το πέρασμα, που δεν αφήνει περιθώρια για ξαποστέματα και ολιγωρίες, ψάχνει καπεταναίους αντρειωμένους, γεμάτους από ναυτοσύνη, αλλά και φορτωμένους από άτιμη τύχη.

Την ιστορία του Ιταλικού μαργαριταριού Gemma, λίγοι την γνωρίζουν, το υποβρύχιο δεν αποκαλύπτει την αποστολή και την διαδρομή του, στέκει σιωπηλό, λίγο έξω από την Κυρά Παναγιά, πάνω στο πέρασμα για τα Πηγάδια.

Στο καράβι που βαφτίστηκε πριν τον πόλεμο, το 1935, αποφάσισαν να δώσουν ένα όνομα περίεργο, το Gemma, που είναι ο μίσχος, το φρεσκογεννημένο κοτσάνι των δέντρων και φυτών, αλλά και η ονομασία σπάνιων μαργαριταριών.
Ξεκίνησε από την Μεσσήνη, με ένα σωρό μυστικές αποστολές, έδειχνε μια καριέρα σίγουρη και γεμάτη δόξα.

Το 1936 και το 1937, κάνει δύο εκπαιδευτικά ταξίδια, στα Ιταλικά Δωδεκανήσα.
Κρυφά, πήρε μέρος στον Ισπανικό εμφύλιο πόλεμο, σε μια μεγάλη αποστολή με την συμμετοχή πολλών πλοίων, ξεκίνησε 27 Αυγούστου 1937 και ολοκληρώθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου, όμως δίχως κανένα αποτέλεσμα, αφού δεν κατάφερε να εντοπίσει εχθρικές μονάδες.

Το 1938 στάλθηκε μαζί με το πρώτο πλοίο, της σειράς του, το Perla, στη βάση της Massawa, στην Ερυθρά Θάλασσα, και την άνοιξη του 1939, πήρε μέρος σε μια αποστολή στον Ινδικό Ωκεανό, στόχος ήταν να ελέγξει την ποιότητα και τα όρια του, την αντοχή του, σε ζεστές θάλασσες, κατά την εποχή των μουσώνων.

Τα αποτελέσματα ήταν αποθαρρυντικά, λόγω της θαλασσοταραχής αποδείχθηκε ότι είναι αδύνατο να χρησιμοποιήσει τον εξοπλισμό και ήταν πολύ πιο δύσκολο, ακόμη και να παραμείνει σε μικρό βάθος, με το περισκόπιο στην επιφάνεια.

Το καυτό καλοκαίρι του 1940, συμμετείχε μαζί με τα υποβρύχια Torricelli, Archimede, Perla, Otaria, και το Brin, σε επιχειρήσεις στην Ερυθρά θάλασσα, με το επικίνδυνο αέριο, χλωριούχο μεθύλιο, να χρησιμοποιείτε ακόμη στα κλιματιστικά των υποβρυχίων, δεινοπάθησε και αυτό το πλοίο, από το δηλητήριο, γλύτωσε από το κυνήγι των συμμάχων, αφού και το Gemma, αναγκάστηκε να κινείται στην επιφάνεια και να γίνεται διαρκώς στόχος.

Κατά την είσοδο της Ιταλίας στο Β ‘Παγκόσμιο Πόλεμο, ήταν σταθμευμένο στη Λέρο, κάτω από την εντολή του νεαρού κυβερνήτη Guido Cordero Lanza di Montezemolo, που του είχε, μόλις, ανατεθεί η XIII, Μοίρα Υ/Β.

Αρχικά, χρησιμοποιήθηκε στο βόρειο Αιγαίο, πραγματοποιώντας 4 διερευνητικές αποστολές, έκανε συνολικά 2.509 μίλια, παρακολουθώντας πλοία επιφάνεια και υποβρύχια κλάσεως 951.

Περιπολεί από το βόρειο Αιγαίο μέχρι κάτω στη Λιβύη, όμως στα αρχεία του ιταλικού ναυτικού, δεν παρουσιάζεται κάποια σπουδαία, ιδιαίτερη δράση.

Η χρήση των υποβρυχίων, εκείνη την εποχή, θύμιζε έντονα τον 1ο παγκόσμιο πόλεμο, τα σκάφη, περίμεναν τον εχθρό τους, σιωπηλά, έστηναν ενέδρα. Η κινήσεις των υποβρυχίων μοιάζουν σαν το καρτέρι, ενός ψαροτουφεκά μέσα στον βυθό, με τη διαφορά πως αυτά τα πλοία δεν βλέπουν, παρά μονάχα ακούνε και υποψιάζονται το πέρασμα του εχθρού τους.

Η μέθοδος αυτή φαίνεται πως ξεπεράστηκε από τους Γερμανούς και έπαψε να αποτελεί σχέδιο και τακτική πολέμου.
Στις 30 Σεπτεμβρίου, το Gemma, κινήθηκε στην περιοχή Κάσου – Καρπάθου – Ρόδου.

Η περιοχή του Καρπαθίου πελάγους ήταν χωρισμένη σε τρεις μικρότερες, την βόρεια, την κεντρική και τον νότο, γύρω από το σπουδαίο αεροδρόμιο της Καρπάθου.

Δόθηκε για έλεγχο και επιτήρηση, με την ίδια σειρά στα υποβρύχια, GEMMA, AMETISTA και TRICHECO.

Μετά από δύο μέρες χωρίς αποτελέσματα, έμεινε μόνο η 1η περιοχή, ο βορράς, στο GEMMA, που διατάχθηκε να περιπολεί προς τα ανατολικά, στην περιοχή μεταξύ Ρόδου και Καρπάθου, τα ιταλικά αρχεία χαρακτηρίζουν την περιοχή που ορίζεται από το νησί Σαρία, έως και το νοτιότερο σημείο της Ρόδου, το Πρασσονήσι.

Στις 6 Οκτωβρίου, το GEMMA, διατάχθηκε να επιστρέψει στη βάση του, όμως η μοίρες, ίσως και ο Ποσειδώνας, άλλα είχαν σχεδιάσει, το μήνυμα ποτέ δεν έφτασε στο υποβρύχιο, αφού ο ασύρματος του πλοίου δεν λειτουργούσε.

Από την άλλη, το υποβρύχιο TRICHECO, που δεν είχε ενημερωθεί για την παρουσία του GEMMA, είχε ολοκληρώσει την αποστολή και βιαζόταν να επιστρέψει, στον ναύσταθμο της Λέρου, κουβαλώντας και έναν τραυματία.

Τα δύο υποβρύχια συναντήθηκαν, ήταν ακριβώς 01:15, ξημέρωμα Τρίτης 8 Οκτωβρίου 1940, μέσα στο σκοτάδι και στην απουσία πληροφοριών σχετικά με την παρουσία των ιταλικών υποβρυχίων στην περιοχή (με δεδομένη την αδυναμία νυκτερινής αναγνώρισης, κάθε υποβρύχιο θεωρείται a priori εχθρός, αν από πριν, δεν υπάρχει πληροφορία, που να αναφέρει την παρουσία φίλιας μονάδας) θεώρησαν το GEMMA, μια αντίπαλη μονάδα, και έξι λεπτά αργότερα, στις 01:21, πυροδότησαν από το TRICHECO, δύο τορπίλες από πολύ κοντινή απόσταση: τα όπλα χτύπησε στο μέσο του πλοίου Gemma, το οποίο αμέσως βυθίστηκε αύτανδρο, ακόμα είναι στην θέση 35 ° 30 ‘Β και 27 ° 18′ Α, τρία μίλια από την Κέρο το νησάκι, στην Κυρά Παναγίας της Καρπάθου.

Ο κυβερνήτης, 4 αξιωματικοί, 12 υπαξιωματικοί και 27 ναύτες χάθηκαν μαζί με το υποβρύχιο.

Ο κυβερνήτης, Guido Cordero Lanza di Montezemolo, ήταν μόλις 32 χρονών, όμορφος, ψηλός και ξανθός, αφήνει μοναχή την γυναίκα του Gabriella Enrico, λίγο πριν γεννήσει, την κόρη τους. Είναι αδελφός του σπουδαίο Ιταλού, αντιστασιακού αξιωματικού, Giuseppe Cordero Lanza di Montezemolo, πρωτεργάτη του αντιναζιστικού αγώνα, που κυνηγήθηκε και τελικά δολοφονήθηκε άγρια από τους Γερμανούς.

Δε θα μάθουμε ποτέ την πρώτη αντίδραση του κυβερνήτη και του πληρώματος του GEMMA, σίγουρα είδαν το άγνωστο υποβρύχιο, όμως εκείνοι περίμεναν, ίσως μυρίστηκαν πως δεν είναι συμμαχικό, αντίθετα το TRICHECO, είχε εξαιρετικά αντανακλαστικά, όμως πήρε μια λάθος απόφαση που ακόμη σήμερα παραμένει σκοτεινή σελίδα στον κόσμο των υποβρυχίων.

Πηγή: 24 γράμματα, Αβέρωφ
Τὸ εἴδαμε: Τράπεζα Ἰδεῶν