Γύρω από τη σημαία της Κρητικής Πολιτείας και την περιπέτειά της με ευκαιρία την Ενωση
Ο 94χρονος Αναγνώστης Μάντακας και ο 81χρονος Χατζημιχάλης Γιάνναρης, λίγο πιο πίσω του, έχουν υψώσει, τιμητικά εκ μέρους των επαναστατών της Κρήτης την ελληνική σημαία και κατεβαίνουν από τον πυργίσκο στο φρούριο του Φιρκά, στα Χανιά. Στο τελευταίο σκαλοπάτι τους περίμεναν βασιλιάς και πρωθυπουργός να τους συγχαρούν. (Από την εφημερίδα «Πατρίς» των Αθηνών, του Σπυρίδωνα Σίμου, στις 6 Δεκεμβρίου 1913)
Του Γιώργου Παναγιωτάκη*
Είναι φυσικό η Κρήτη, που βρισκόταν κάτω από το σκληρό τουρκικό ζυγό, να μην έχει δική της σημαία. Τα συνθήματα «Ελευθερία ή Θάνατος», «Ένωσις ή Θάνατος», που ύψωναν οι Κρητικοί, λειτουργούσαν όχι ως σημαίες αλλά ως αγωνιστικά λάβαρα ή επαναστατικά σύμβολα.
Για πρώτη φορά η Συνέλευση των Κρητών στο Μελιδόνι στις 17 Οκτωβρίου 1897 και αφού οι Μ. Δυνάμεις είχαν προβεί από το Φεβρουάριο στη διεθνή κατοχή του νησιού, αποφάσισε τον τύπο της σημαίας της Κρητικής Πολιτείας. Ο τύπος ήταν ο ακόλουθος: «Λευκή, διαιρούμενη σε τέσσερα ίσα ορθογώνια, με μαύρο σταυρό. Το άνω αριστερό προς τον ιστό ορθογώνιο φέρει τα εθνικά χρώματα κυανό, με λευκό σταυρό στη μέση». Ο λευκός σταυρός συμβόλιζε το πένθος για την εθνική αποκατάσταση, που δεν είχε συντελεσθεί.
Αν και οι Μ. Δυνάμεις δεν έφεραν αντίρρηση στον καθιερωνόμενο τύπο της σημαίας, αντέδρασε ο Σουλτάνος, ο οποίος ζήτησε να έχει η σημαία τρία τετράγωνα με το κυανούν χρώμα και το πάνω κοντά στον ιστό να έχει κόκκινο χρώμα, με το οποίο εκπροσωπείται ο μουσουλμανικός πληθυσμός του νησιού. Θα πρέπει επίσης να φέρει λευκό αστέρι στη μέση, δηλωτικό της τουρκικής επικυριαρχίας στο νησί. Το ότι το κόκκινο χρώμα της σημαίας συμβόλιζε το αίμα των Κρητικών και το άστρο, το αστέρι της Βηθλεέμ, αποτελεί παραπλανητική άποψη και δεν εκφράζει την ιστορική πραγματικότητα. Ουσιαστικά η Κρήτη δεν λειτούργησε ποτέ ως Αυτόνομη Πολιτεία αλλά ως κηδεμονευόμενο από τις Μ. Δυνάμεις εδαφικό τμήμα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Αυτό επιβεβαιώνεται και από τη λευκοσιδερένια τουρκική σημαία που είχε τοποθετηθεί στη νησίδα του Αγίου Νικολάου στον όρμο της Σούδας από το 1898. Η σημαία αυτή αφαιρέθηκε από τη θέση της και υψώθηκε η ελληνική σημαία στις 14 Φεβρουαρίου 1913, παρουσία του Γ. Διοικητή Κρήτης, Στέφανου Δραγούμη.
Ακολούθησε η 1η Δεκεμβρίου 1913, που υψώθηκε επίσημα η ελληνική σημαία στο φρούριο Φιρκά των Χανίων και αποτέλεσε το έπαθλο των αιματηρών αγώνων και θυσιών του κρητικού λαού. Εκπληρώθηκαν έτσι οι πόθοι και τα οράματά του. Στέρεψαν ακόμα οι ποταμοί των αιμάτων και οι όμβροι των δακρύων, που επί αιώνες έρρεαν ακατάπαυστα.
Γινόταν ακόμα πραγματικότητα και το όνειρο του εθνικού μας ποιητή Κωστή Παλαμά, που το είχε εκφράσει στους προφητικούς του στίχους:
«Ω Κρήτη,
όπως ολόχαρη σε βλέπουν
τα μάτια τα θεϊκά της φαντασίας,
άμποτε και τα μάτια τα δικά μας
να σε δουν
της ελεύθερης πατρίδας
τρανή κορώνα».
* Ο Γ. Παναγιωτάκης είναι συγγραφέας – ιστορικός ερευνητής
