«H Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου»: Οι ανοικτοί λογαριασμοί της Τουρκίας με την Ιστορία

του Νίκου Μιχαηλίδη

Καθόλη την διάρκεια του Μαΐου, έτρεχε στους χώρους της ΔΕΘ στη Θεσσαλονίκη η έκθεση αφιέρωμα στον ποντιακό Ελληνισμό του καθηγητή ιστορίας Κωνσταντίνου Φωτιάδη.

Στα πλαίσια της έκθεσης πραγματοποιήθηκε και η παρουσίαση της τουρκικής έκδοσης του βιβλίου του εν λόγω ιστορικού, που αφορά στην τραγική ιστορία του ποντιακού Ελληνισμού των αρχών του 20ου αιώνα. Τίτλος του βιβλίου είναι «H Γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου» και εκδότης είναι ο τουρκικός οίκος Belge. Η μετάφραση στα τουρκικά έγινε από τον Ατίλα Τουιγκάν.

Ομιλητές στην παρουσίαση, εκτός από τον συγγραφέα, ήταν και ο εκδότης Ραγκίπ Ζαράκογλου και ο Ταμέρ Τσιλινγκίρ. Ο δεύτερος είναι ένας ακτιβιστής και συγγραφέας από την Τραπεζούντα της βορειοανατολικής Τουρκίας, ο οποίος, αφού φυλακίστηκε από το δικτατορικό καθεστώς του στρατηγού Εβρέν την δεκαετία του 1980, δραπέτευσε και ζει ως πολιτικός εξόριστος στην Ελβετία. Ο εκδότης κ. Ζαράκογλου είναι γνωστός αγωνιστής των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη γειτονική Τουρκία.

Ο εκδοτικός του οίκος έχει καθιερωθεί στη συνείδηση των προοδευτικών Τούρκων πολιτών ως ένας φάρος ιδεών και όαση δημοκρατικού διαλόγου. Έχει δεχθεί επιθέσεις από κύκλους της τουρκικής ακροδεξιάς, αλλά συνεχίζει απτόητος να ενημερώνει την τουρκική κοινή γνώμη με εκδόσεις για ευαίσθητα θέματα. Έτσι αποφάσισε να ασχοληθεί και με το ακανθώδες ζήτημα της ιστορίας των Ελλήνων του Πόντου.

Το βιβλίο του καθηγητή κ. Φωτιάδη συμβάλει στον εμπλουτισμό της τουρκικής ιστορικής βιβλιογραφίας και συλλογικής μνήμης, αλλά και στην επαναφορά στη δημόσια συζήτηση ενός θέματος ταμπού για την Τουρκία. Πρόκειται για ένα ογκώδες έργο 640 σελίδων που στηρίζεται σε πολύ μεγάλο αριθμό πρωτογενών ιστορικών πηγών.

Το κοινωνικό ενδιαφέρον για κρίσιμες ιστορικές περιόδους και γεγονότα στη γειτονική Τουρκία άρχισε να αυξάνεται τα τελευταία είκοσι χρόνια, κυρίως λόγω του κουρδικού προβλήματος. Προοδευτικές ομάδες της τουρκικής κοινωνίας άρχισαν να ξαναδιαβάζουν το παρελθόν και να αναθεωρούν τις απόψεις τους για καίρια ιστορικά ζητήματα που αφορούν στο εξαιρετικά βίαιο και επίπονο τέλος της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, την τύχη των χριστιανικών πληθυσμών της και τη συγκρότηση εθνικού κράτους στην Ανατολία.

Η σχέση κεμαλισμού και ναζισμού

Δυναμικά κοινωνικά κινήματα μνήμης και ταυτότητας έκαναν την εμφάνισή τους στο δημόσιο χώρο, αμφισβητώντας την κυρίαρχη εθνικιστική και μιλιταριστική ιστορική αφήγηση του κεμαλισμού. Μια νέα γενιά Τούρκων και Κούρδων ιστορικών και κοινωνικών επιστημόνων με διεθνή παρουσία, μέσα από την έρευνα και την συγγραφή, φέρνει στο φως τις σκοτεινές πτυχές των κρατικών οθωμανικών πολιτικών, νεοτουρκικών και κεμαλικών, έναντι όλων των χριστιανικών κοινοτήτων της Μικράς Ασίας.

Θα πρέπει επίσης να τονιστεί ότι η διεθνής επιστημονική έρευνα έχει τεκμηριώσει επαρκώς πως ο αξιωματικός του οθωμανικού στρατού, Μουσταφά Κεμάλ (Ατατούρκ), αποτέλεσε πηγή έμπνευσης και δάσκαλο του Μουσολίνι και του Χίτλερ λίγα χρόνια αργότερα. Η σχέση κεμαλισμού και ναζισμού είναι παραπάνω από προφανής και αυτό δεν θα πρέπει κανείς από τον πολιτικό κόσμο στην Ελλάδα να το παραβλέπει.

Η επιστροφή αυτών των θεμάτων στην τουρκική δημόσια συζήτηση αποτελεί ελπιδοφόρα εξέλιξη που αναμφίβολα θα συμβάλει στον εκδημοκρατισμό της γειτονικής χώρας, αλλά και στην ουσιαστική βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων σε βάθος χρόνου. Σύμφωνα με τον σπουδαίο κοινωνιολόγο και θεωρητικό Μωρίς Χόλμπαχς, οι αντιλήψεις για το παρελθόν, η κατανόηση και η πρόσληψη σημαντικών ιστορικών γεγονότων, διαδραματίζουν μεγάλο ρόλο στη διαμόρφωση της πολιτικής κουλτούρας μιας κοινωνίας.

Η νεοϊμπεριαλιστική τουρκική ρητορική, οι κρατικές πρακτικές βίας και καταστολής, καθώς και η ανυπαρξία κράτους δικαίου στην Τουρκία, οφείλονται σε μεγάλο βαθμό στην κυριαρχία μιας συγκεκριμένης πολιτικής κουλτούρας, η οποία με την σειρά της ανατροφοδοτείται από συγκεκριμένες, εντελώς επιλεκτικές αναγνώσεις του παρελθόντος.

Αναθεωρητική πολιτική

Αυτές οι αναγνώσεις του παρελθόντος παραβλέπουν τα εγκλήματα του οθωμανικού κράτους κατά των χριστιανικών πληθυσμών της μικρασιατικής επικράτειας. Η αναθεωρητική, αποσταθεροποιητική πολιτική του τουρκικού κράτους και ο επεκτατισμός του έναντι όλων των γειτόνων του νομιμοποιείται και αναπαράγεται από μια ιδιότυπη αίσθηση αυτοκρατορικού πεπρωμένου και μεγαλείου. Επίσης, από μια αντίληψη περί ηθικής ανωτερότητας και ιστορικού δικαίου που καλλιεργούνται ακατάπαυστα στην τουρκική κοινή γνώμη από τους κρατικούς προπαγανδιστικούς μηχανισμούς.

Αν δεν αλλάξει η πολιτική κουλτούρα των κυρίαρχων πολιτικών δυνάμεων και δεν αναγνωριστούν τα εγκλήματα του παρελθόντος, η Τουρκία, λόγω των δημογραφικών και κοινωνιολογικών της ιδιαιτεροτήτων, θα συνεχίσει να βυθίζεται στη βία και στην αστάθεια και να αποτελεί απειλή για ολόκληρη την περιοχή. Στο παρελθόν ήταν οι Αρμένιοι, οι Έλληνες και οι Ασσύριοι. Σήμερα είναι οι Κούρδοι, οι Αλεβίτες και όλοι όσοι αντιπολιτεύονται το πολιτικό Ισλάμ, αλλά και τον κεμαλισμό. Η Ευρώπη και οι ΗΠΑ δεν έχουν κανέναν απολύτως λόγο να υποστηρίζουν, ή να ανέχονται αυτές τις ιδεολογίες της βίας και της μισαλλοδοξίας.

Αντίθετα πρέπει να βοηθήσουν ώστε να ανθίσει η αληθινή δημοκρατία στην Ανατολία και να ζήσουν οι λαοί της περιοχής την δική τους αληθινή μεταπολίτευση. Αυτό προϋποθέτει ριζική αλλαγή του «πολιτικού software» της Τουρκίας και ενδυνάμωση της ανεξάρτητης κοινωνίας των πολιτών, εντός και εκτός της χώρας. Δεν είναι εύκολο το εγχείρημα όμως αποτελεί μονόδρομο.

Υπάρχει δρόμος μπροστά

Η δημοκρατική ελληνική κοινωνία των πολιτών και όσες πολιτικές δυνάμεις πραγματικά πιστεύουν στα ανθρώπινα δικαιώματα και καταδικάζουν την βία και τον ρατσισμό, έχουν δρόμο μπροστά τους. Ας αναλάβουν πρωτοβουλίες για την ενημέρωση της διεθνούς κοινής γνώμης για την τραγική μοίρα του ποντιακού Ελληνισμού, αλλά και ευρύτερα των Ελλήνων του μικρασιατικού χώρου. Έτσι θα συναντηθούν με τους Τούρκους συναθλητές τους που αγωνίζονται για τον εκδημοκρατισμό της χώρας τους και για την βελτίωση των διμερών σχέσεων.

Δεν είναι μόνο μια ηθική οφειλή στα θύματα του ποντιακού Ελληνισμού, αλλά και μια υποχρέωση προς τις επόμενες γενιές των Ελλήνων για να ζήσουμε με ασφάλεια, ειρήνη και συνεργασία με τους γείτονές μας. Ο ποντιακός Ελληνισμός και γενικότερα η δημοκρατική κοινωνία πολιτών της Θεσσαλονίκης, παρά τα εμπόδια και τις δυσκολίες, έχουν ανοίξει έναν μεγάλο δρόμο. Το απολύτως καταδικαστέο γεγονός του προπηλακισμού του δημάρχου της πόλης σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να στιγματίσει τον ανθρωπιστικό αυτόν αγώνα.

Πηγή: Απόψεις
Ἀναδημοσίευση ἀπό:
Σημεία Καιρών