Ἡ γλῶσσα, ἡ γνώση, ἡ παράδοση καὶ τὸ κάλλος

Βρανᾶς Ροῦσσος

«Τὰ παιδιὰ καλοῦνται πάλι νὰ ἐπικοινωνήσουν μεταξύ τους καὶ μὲ τὴν κοινωνία οὐσιαστικὰ χωρὶς γλωσικὸ ὄργανο.

Ἄλαλα καὶ ἀφασικά. Ἄραγε πόσες λέξεις θὰ χαθοῦν ἀπὸ τὸ ἤδη ἰσχνὸ λεξιλόγιό τους καὶ αὐτὴ τὴ χρονιά; Οἱ δάσκαλοι ἴσως νὰ βρίσκονται στὴ θέση τους, ἀλλὰ ἡ γλώσσα παραμένει στὴν ἐξορία ἐδῶ καὶ πολλὲς δεκαετίες. Δὲν ἔχουν ἀπομείνει παρὰ μόνο μερικὰ θραύσματα ἀπὸ τὸ ἱστορικό της σῶμα, ποὺ μοιάζει πιὰ μὲ δάσος ὑλοτομημένο ἀπὸ ἀπερίσκεπτους ἀνθρώπους. Παλεύουν τὰ παιδιὰ νὰ τὰ συνταιριάξουν σὲ νοήματα, σὲ μιὰ ἐποχὴ κατὰ τὴν ὁποία οἱ πληροφορίες συμπυκνώνονται σὲ ὁλοένα καὶ πιὸ μικρὰ καὶ πρακτικὰ "πακέτα", μὲ ὁλοένα καὶ περιορισμένο περιεχόμενο.

Οἱ διάλεκτοι καὶ οἱ γλῶσσες τοῦ κόσμου ὑποχωροῦν σὲ μεγάλους ἀριθμούς. Κάθε δέκα μέρες χάνεται μία, γράφει ὁ συγγραφέας Ἀλεξ Ρόουζ στὸ περιοδικὸ τοῦ ἀμερικανικοῦ πανεπιστημίου Ντρέξελ. Τὸ 40% ἀπὸ αὐτὲς κινδυνεύει σήμερα μὲ ἐξαφάνιση. Γιὰ τὸν θάνατο τῶν γλωσσῶν γράφει καὶ Κ. Ντέιβιντ Χάρισον στὸ ὁμώνυμο βιβλίο του. Καὶ ἐκφράζει τὶς ἀνησυχίες του. Γιατί ἡ γλώσσα μᾶς δείχνει πῶς δουλεύει τὸ μυαλό. Κάθε ἀπώλειά της σημαίνει πὼς κλείνει γιὰ πάντα ἡ πόρτα σὲ ἕναν ἀπέραντο πλοῦτο γνώσεων. Ἡ γνώση συχνὰ εἶναι ἐνσωματωμένη μέσα στὴν ἴδια τὴ γλώσσα.

Ὅταν ἕνας πολιτισμὸς ἐγκαταλείπει τὴ μητρική του γλώσσα, ὅπως συμβαίνει μὲ τὴν ἐπικράτηση τῶν παγκοσμιοποιημένων γλωσσῶν (ἀγγλικῆς, ἀμερικανικῆς, ἱσπανικῆς), χάνεται γιὰ πάντα ἕνας ἀνεκτίμητος πλοῦτος γνώσεων. Ὁ λαὸς τῶν Καγιάπο, ἂς ποῦμε, λέει τὴ μέλισσα μὲ 85 διαφορετικὲς λέξεις. Καθεμιὰ ἐξειδικεύει τὶς ἀπειροελάχιστες διαφορὲς τῶν μελισσῶν στὸν τρόπο πτήσης, στὰ τελετουργικὰ ζευγαρώματος, στὴν κατασκευὴ τῆς κερήθρας. Ἂν ἡ γλώσσα τους χαθεῖ θὰ χαθεῖ μαζί της καὶ ὁ πλοῦτος τῶν μελισσοκομικῶν τους γνώσεων.

Ἡ γλώσσα εἶναι μία ἀποθήκη τῆς μυθικῆς καὶ ἱστορικῆς κληρονομιᾶς ἑνὸς πολιτισμοῦ. Οἱ ἱστορίες ποὺ περνοῦν ἀπὸ γενιὰ σὲ γενιὰ μὲ τὴν προφορικὴ παράδοση χάνονται ἀμετάκλητα ἀπὸ τὴ στιγμὴ ποὺ θὰ πεθάνει καὶ ὁ τελευταῖος ἄνθρωπος ποὺ μιλάει αὐτὴ τὴ γλώσσα...

Ποιοὶ εἴμαστε ἐμεῖς ποὺ θὰ ποῦμε στὰ παιδιά μας νὰ διατηρήσουν τὴ γλωσσικὴ τους κληρονομιά, ἔστω κι ἂν αὐτὸ τοὺς κοστίσει τὴν πρόσβαση σὲ πιὸ πρακτικὲς σπουδὲς ποὺ ὁδηγοῦν σὲ πιὸ ἐπικερδῆ καριέρα; ἀντηχεῖ ὁ ἀντίλογος. Ὅμως, καθὼς οἱ γλωσσικὲς σπουδὲς ὑποχωροῦν μπροστὰ στὴν ἐπικράτηση τοῦ πρακτικοῦ καὶ προσοδοφόρου, οἱ ἀξίες ποὺ ἀπειλοῦνται σήμερα μὲ ἐξαφάνιση εἶναι ἡ γνώση, ἡ παράδοση καὶ τὸ κάλλος. Εἶναι αὐτὰ πράγματα ποὺ μποροῦν νὰ ζυγιστοῦν μὲ τὴν ἐξίσωση κόστος - κέρδος;».

Ἐφημ. Τὰ Νέα, 16-9-2010

Πηγή: Ἁγία Ζώνη