Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΣΜΥΡΝΗΣ (Σεπτέμβριος 1922)
ὃ βλέπεις γράψον εἰς βιβλίον καὶ πέμψον ταῖς ἑπτὰ ἐκκλησίαις, εἰς Ἔφεσον καὶ εἰς Σμύρναν καὶ εἰς Πέργαμον καὶ εἰς Θυάτειρα καὶ εἰς Σάρδεις καὶ εἰς Φιλαδέλφειαν καὶ εἰς Λαοδίκειαν.
Ἀποκάλυψις 1,11
Η ΠΟΛΗ ΠΟΥ ΜΑΡΤΥΡΗΣΕ
Βασίλισσα της Μεσογείου και δόξα της
ήταν η Σμύρνη, η ωραία πόλη
και το πειό ώμορφο μαργαριτάρι της Ανατολής
Σμύρνη μου, ωραία πόλη!
Κληρονόμος αμέτρητων αιώνων ιστορίας,
μητέρα ποιητών, αγίων και σοφών
ήταν η Σμύρνη η ωραία πόλη!
Μια απ' τις πειό αρχαίες, δοξασμένες τις Εφτά
ήταν η Σμύρνη, η αγία πόλη
κι' είχε αναμμένες τις λαμπάδες της στον ουρανό ψηλά,
Σμύρνη μου, αγία πόλη.
Μια απ' τις εφτά ελπίδες μας, κι επιθυμίες μας,
μια απ' τις εφτά τις αγίες Φωτιές μας
ήταν η Σμύρνη, η αγία πόλη.
Οι άλλες σβήσανε τώρα πολύν καιρό
Ώ Σμύρνη, πόλη εσύ Χριστιανική!
μα η δική της έμεινε — να καίει σταθερή
ώ Σμύρνη, πόλη εσύ Χριστιανική!
Οι άλλες πέρασαν και σβήσανε και χάθηκαν
μα ως χθες έκαιγε ακόμα αυτή,
ώ Σμύρνη, πόλη εσύ Χριστιανική!
Και οι καμπάνες των εκκλησιών της βουβάθηκαν και πέθαναν
της Σμύρνης, της Χριστιανικής της πόλης
κι' η μουσική των σώπασε και οι ψαλτάδες χάθηκαν
της Σμύρνης, της ευτυχισμένης πόλης.
Και οι κοπέλλες της, μαργαριτάρια μεσογειακά
έφυγαν απ' τα μαρμάρινα παλάτια
της Σμύρνης της παραμυθένιας πόλης!
Πέθανε και σαπίζει κάπου εκεί
κοντά στην πύλη της Ανατολής
ή Σμύρνη, η δολοφονημένη πόλη.
Φύγανε οι τεχνίτες της, στους δρόμους ερημιά
Σμύρνη μου, δολοφονημένη πόλη.
Χήρεψαν οι γυναίκες της κι ορφάνεψαν τα παιδιά
μόνο τα ποντίκια μένουν μεσ' στη χαλασιά,
Σμύρνη μου, δολοφονημένη πόλη!
Με φωτοστέφανο ο ∆εσπότης στεφανώθηκε
στη Σμύρνη εκεί, την πόλη πού μαρτύρησε,
κι' ας ήταν τα μαλλιά του τ' άσπρα αιματοβαμμένα
ώ Σμύρνη, πόλη εσύ μαρτυρική!
Κι έτσι εφύλαξε την πίστη στο Χριστό
τον Πολύκαρπο ως τον Άγιο Χρυσόστομο
απ τη Σμύρνη, η ένδοξη πόλη!
G. HORTON
Η τελευταία πράξη στο τρομερό δράμα της εξοντώσεως του Χριστιανισμού μέσα στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία ήταν η πυρπόληση της Σμύρνης απ' τα στρατεύματα του Μουσταφά Κεμάλ. Η δολοφονία της Αρμενικής φυλής είχε συντελεσθεί στην πραγματικότητα κατά τα έτη 1915-1916 και οι πολυπληθείς και ακμάζουσες Ελληνικές Κοινότητες με εξαίρεση εκείνης της Σμύρνης είχαν καταστραφεί επίσης με θηριώδη τρόπο. Έχει κυκλοφορήσει πολύ πλατειά η ιδέα ότι ο Τούρκος άλλαξε πίστη σε μια νύχτα.
Η καταστροφή της Σμύρνης εν πάση περιπτώσει έλαβε χωράν στα 1922 και καμμιά πράξη πού διαπράχθηκε απ' την Τουρκική φυλή σε όλη τη διάρκεια της κηλιδωμένης από αίμα ιστορίας της δεν παρουσίασε κτηνωδέστερα και περισσότερο ακόλαστα χαρακτηριστικά, ούτε ποικιλώτερες απ' τις χειρότερες μορφές ανθρώπινων βασανιστηρίων πού έχουν επιβληθεί εις βάρος αμάχων και αόπλων. Ήταν η πειό ταιριαστή ζοφερή και σατανική κατακλείδα στην όλη φρικτή τραγωδία. Η αβεβαιότητα πού υπήρχε κάποτε σχετικά με το ερώτημα «Ποιος έκαψε τη Σμύρνη;» φαίνεται τώρα ότι έχει διαλυθεί ολότελα. Κάθε εξήγηση πού τείνει να δημιουργήσει αμφιβολίες σχετικά με το ζήτημα αυτό μπορεί να αναχθεί σε ύποπτες πηγές πού υποστηρίζουν (ορισμένα συμφέροντα). Ο προσεκτικός και αμερόληπτος ιστορικός William Stearns Davis, τον οποίον αναφέραμε ήδη παραπάνω, λέγει: «Οι Τούρκοι κατευθύνθηκαν κατ' ευθείαν προς τη Σμύρνη την οποία κατέλαβαν (Σεπτέμβριος 1922) και υστέρα την πυρπόλησαν».*
Επίσης ο Sir Valentine Chirol, Υφηγητής της Harris Foundation στο Πανεπιστήμιο του Σικάγου στα 1924, έκανε την έξης αφήγηση: «Αφού οι Τούρκοι συνέτριψαν τον Ελληνικό Στρατό, μετέβαλαν την ουσιαστικά Ελληνική πόλη (Σμύρνη) σε ένα σωρό στάχτης σαν απόδειξη της νίκης τους».**
Άνδρες τέτοιας αξίας δεν προβαίνουν σε διαβεβαιώσεις χωρίς προηγουμένη προσεκτική έρευνα και εξακρίβωση.
Έχομε ιδεί ήδη με ποιες μεθόδους οι Έλληνες είχαν εκδιωχθεί απ' τις παραλιακές περιοχές της Μικρας Ασίας. Έχουν περιγραφεί οι φόνοι και οι εκτοπίσεις με τους οποίους ένας πολιτισμός πού ανθούσε και
ηϋξανε γρήγορα, είχε καταστραφεί, χωριά και αγροκτήματα είχαν αφανισθεί και αμπελοφυτείες είχαν εκριζωθεί. Μολαταύτα μεγάλος αριθμός Ελλήνων, πού είχαν κατορθώσει να διαφύγουν με πλοία, ξαναγύρισαν στα κατεστραμμένα σπίτια τους μετά την απόβαση του Ελληνικού στρατού πού έγινε τον Μάιο του 1919, και άρχισαν με μεγάλη επιμέλεια το έργο της αποκαταστάσεως των κατεστραμμένων ιδιοκτησιών τους.
Ο Μουσταφά Κεμάλ αποφάσισε τότε να επιφέρει μια πλήρη και ανεπανόρθωτη καταστροφή του Χριστιανισμού στη Μικρά Ασία. Carthago delenda est. (Η Καρχηδών πρέπει να καταστραφεί). Το σχέδιο, όπως αποκαλύφθηκε απ' την εκτέλεση του, ήταν να παραδοθεί η πόλη για μερικές μέρες στη σφαγή και στην ακολασία. Να σφαγούν οι Αρμένιοι, πράγμα πού ανέκαθεν προξενούσε ιδιαίτερη ευχαρίστηση στους Τούρκους. Να κάψουν την πόλη και να απαγάγουν τον Ελληνικό ανδρικό πληθυσμό στην αιχμαλωσία.
Τα κυριώτερα γεγονότα σχετικά με την πυρπόληση της Σμύρνης είναι τα εξής:
- Οι δρόμοι πού πήγαιναν στην Αρμενική συνοικία, φυλάγονταν από Τούρκους στρατιώτες φρουρούς και δεν επιτρεπόταν σε κανέναν να μπει σ' αυτούς όσο διαρκούσε η σφαγή.
- Ένοπλοι Τούρκοι, κι ανάμεσα σ' αυτούς πολλοί στρατιώτες, μπήκαν στην συνοικία αυτή πού φυλαγόταν όπως είπαμε και τη διέσχιζαν πέρα ως πέρα λεηλατώντας, σφάζοντας και καταστρέφοντας. Έκαναν ένα συστηματικό και τρομερό «ξεκαθάρισμα», υστέρα απ' το όποιο έβαλαν φωτιά σε διάφορα σημεία στη συνοικία τοποθετώντας δοχεία πετρελαίου ή άλλα καύσιμα μέσα στα σπίτια ή μουσκεύοντας δέματα από κουρέλια με πετρέλαιο και ρίχνοντας τα δέματα αυτά μέσα στα σπίτια απ' τα παράθυρα.
- Τοποθέτησαν μικρές μπόμπες από κάτω απ' το λιθόστρωτο σε διάφορα σημεία του Ευρωπαϊκού τμήματος της πόλεως για να εκραγούν και αποτελέσουν έναν συμπληρωματικό παράγοντα στο έργο της καταστροφής, πού θα επέφερε το αναμμένο πετρέλαιο, με το όποιο Τούρκοι στρατιώτες είχαν ραντίσει τους δρόμους. Το πετρέλαιο μετέδωσε τη φωτιά και την εξάπλωσε πέρα για πέρα μέσα στην Ευρωπαϊκή συνοικία και οι μπόμπες εγκρέμιζαν τους τοίχους πού κλονίζονταν. Μια τέτοια μπόμπα είχε τοποθετηθεί κοντά στο Αρμενικό Παρθεναγωγείο και μια άλλη κοντά στο Αμερικανικό Προξενείο.
- Στις 13 Σεπτεμβρίου 1922 έβαλαν φωτιά στην Αρμενική συνοικία. Οι τελευταίοι Έλληνες στρατιώτες είχαν περάσει απ' τη Σμύρνη το βράδυ της 8ης Σεπτεμβρίου, δηλ. οι Τούρκοι είχαν στην πλήρη και αναμφισβήτητη κατοχή τους την πόλη επί πέντε μέρες, προτού να εκραγεί η φωτιά και κατά το μεγαλύτερο μέρος αυτού του διαστήματος είχαν αποκλείσει στρατιωτικής την Αρμενική συνοικία, ενώ ενεργούσαν μέσα σ' αυτή συστηματική και ολοκληρωτική σφαγή. Εάν μερικοί Αρμένιοι ήταν ακόμα ζωντανοί στις τοποθεσίες, οπού οι Τούρκοι είχαν βάλει φωτιά, ήταν κρυμμένοι στα υπόγεια κατατρομαγμένοι τόσο, ώστε να μην μπορούν να μετακινηθούν, γιατί όλη η πόλη είχε κατακλυστεί από Τούρκους στρατιώτες και ιδιαίτερα οι τοποθεσίες οπού είχαν αρχίσει οι πυρκαϊές. Γενικά όλοι οι Χριστιανοί της πόλεως ήταν κρυμμένοι στα σπίτια τους σε μια κατάσταση μέγιστου και δικαιολογημένου τρόμου για τον εαυτό τους και για τις οικογένειες τους, γιατί οι Τούρκοι είχαν στην κατοχή τους την πόλη επί πέντε μέρες κατά τις όποιες λεηλατούσαν, άρπαζαν και σκότωναν. Το κάψιμο όμως των σπιτιών ανάγκασε τους κρυμμένους να βγουν έξω στους δρόμους και προκάλεσε τις τρομερές σκηνές βασανισμών πού θα περιγράψουμε παρακάτω. Εγώ ο ίδιος υπήρξα αυτόπτης μάρτυρας των γεγονότων πού ανέφερα παραπάνω.
- Η φωτιά είχεν αναφτεί στην άκρη της Αρμενικής συνοικίας την ώρα πού ένας δυνατός άνεμος φυσούσε προς την κατεύθυνση του Χριστιανικού τμήματος της πόλεως, και μακρυά απ' το Τούρκικο. Η Τουρκική συνοικία δεν είχε ανακατευτεί καθόλου στην καταστροφή και καθ' όλη τη διάρκεια των απαίσιων σκηνών πού επακολούθησαν και των απερίγραπτων βασανισμών των Χριστιανών, η Μωαμεθανική συνοικία ήταν φωταγωγημένη και οι κάτοικοι διασκέδαζαν χορεύοντας, τραγουδώντας και γιορτάζοντας χαρούμενα.
- Τούρκοι στρατιώτες έβαλαν φωτιά στο καλοχτισμένο σύγχρονο Ελληνικό και Ευρωπαϊκό τμήμα της Σμύρνης διαβρέχοντας τους στενούς δρόμους με πετρέλαιο ή με άλλες εύφλεκτες ύλες. Έχυσαν πετρέλαιο μπροστά στο Αμερικανικό Προξενείο με τον προφανή σκοπό να μεταδώσουν τη φωτιά στο οίκημά του την ώρα πού ο C. Claflin Davis, Πρόεδρος του Τμήματος Κωνσταντινουπόλεως της Επιτροπής Ανακουφίσεως Ατυχημάτων του Ερυθρού Σταυρού και άλλοι στέκονταν στην πόρτα. Ο κ. Davis βγήκε έξω και έβαλε τα χέρια του μέσα στη λάσπη πού είχε γίνει και είδε ότι μύριζε πετρέλαιο και βενζίνη. Οι στρατιώτες, πού είδε ο κ. Davis και οι άλλοι, είχαν ξεκινήσει απ' την προκυμαία και προχωρούσαν προς τη διεύθυνση της φωτιάς.
- Τούρκοι στρατιώτες ξεγύμνωσαν και κτύπησαν με ρόπαλα τον κ. Alexander Maclachlan, Πρόεδρο του Αμερικάνικου Κολλεγίου και ένα Λοχία του Αμερικάνικου Ναυτικού και πήραν από τον ένα τα ρούχα του και απ' τον άλλον ένα μέρος της στολής του. Πυροβόλησαν επίσης επάνω σε ένα απόσπασμα Αμερικανών ναυτών.
The Blight of Asia (Η Κατάρα της Ασίας), υπό GEORGE HORTON
Αντιγραφή: Ἑλλήνων Φῶς από αρχείο .pdf
