Ἡ παιδεία στὸ στόχαστρο
Γράφει ὁ Μιχάλης Μελετίου.
Ἡ ζωὴ στὸν πλανήτη μᾶς διαθέτει μιὰ ἔμφυτη καὶ άξιοσημείωτη τάση πρὸς τὴ διατήρηση τῆς μεγίστης δυνατῆς τάξης. Ἡ άταξία τῶν ἔμβιων ὄντων στὴ Φύση, ἐν τέλει ὁδηγεῖ στὴ νόσο, στὸν ἐκφυλισμό καὶ στὸν θάνατο. Ὅσο πιὸ ὀργανωμένα εἶναι τὰ πράγματα μέσα στὰ κύτταρα, τοὺς ἱστούς, τὰ ὄργανα, τόσο πιὸ αὐξημένες εἶναι οἱ πιθανότητες ἑνὸς ὀργανισμοῦ νὰ ἐπιβιώσει. Μάλιστα, γιὰ τὴν ἐξασφάλιση αὐτῶν τῶν σταθερῶν ἐσωτερικῶν συνθηκῶν, οἱ ὀργανισμοὶ ἀνέπτυξαν μία πλειάδα ὁμοιοστατικῶν μηχανισμῶν ποὺ προσπαθοῦν χωρὶς σταματημὸ νὰ διατηροῦν, κατὰ τὸ μᾶλλον ἤ ἦττον, τὴν βιολογικὴ «μηχανή» στὴν βέλτιστη δυνατὴ κατάσταση. Ἐντὸς τῶν λεγόμενων τιμῶν ἀσφαλείας.
Οἱ κοινωνίες, ποὺ ἀποτελοῦνται ἀπὸ ἀνθρώπινους ὀργανισμούς, διαθέτουν κι αὐτὲς τὴν ἄνωθεν μνημονευθεῖσα, ἔμφυτη τάση. Καὶ οἱ κοινωνίες ἔχουν μηχανισμοὺς ὁμοιόστασης. Πέραν τῶν φυσικῶν, ποὺ καλύπτουν τὸ φάσμα τῆς θεραπείας τοῦ σώματος (π.χ ἰατροφαρμακευτικὴ περίθαλψη), ὑπάρχουν καὶ οἱ διανοητικοὶ ποὺ στοχεύουν στὴ θεραπεία τοῦ πνεύματος. Αὐτοί, εἶναι οἱ νόμοι, ἡ ὕπαρξη μιᾶς παγιωμένης θρησκευτικῆς πίστης, ἡ παιδεία, ἡ ψυχαγωγία καὶ ἄλλα.
Ἀπὸ ὅλες τοῦτες ὅμως τὶς συνισταμένες, μόνο ἡ παιδεία μπορεῖ νὰ ἀποβεῖ ὡς ὁ ρυθμιστὴς τῶν πάντων. Ἡ ὑπακοὴ ἤ ἡ ἀνυπακοή, ἡ μετριοπάθεια, ὁ συμβιβασμός, ἡ εὐσέβεια, ἡ ἐπιλογὴ τοῦ τρόπου ψυχαγωγίας, εἶναι κατὰ βάση, θέμα παιδείας. Βασικὴ παράμετρος διαπαιδαγώγησης ἀποτελεῖ καὶ ἡ… ἀταξία! Τὸ παιδὶ εἶναι ἄτακτο, λέμε. Ἔτσι, πρὸς συνετισμὸ αὐτοῦ, ἐπιβάλλονται τιμωρίες, νουθεσίες, συστάσεις, παρατηρήσεις. Οὐσιαστικά, ἡ ἀταξία στὴν περίπτωση αὐτή, λειτουργεῖ ὡς ἕνα ἄριστο ἐρέθισμα/ἀφορμὴ γιὰ παραδειγματισμὸ καὶ προβληματισμὸ τοῦ νέου ποὺ ἀποσκοπεῖ στὴν τελείωσή του ὡς προσωπικότητα. Ἡ Φύση, κι ἐδῶ ὑπήρξε πάνσοφη. Ἄτακτα εἶναι (ἥ πρέπει νὰ εἶναι) τὰ παιδιά. Τότε ποὺ χρειάζονται νὰ μάθουν. Ἄπαξ καὶ μεγαλώσουν, πολὺ δύσκολα μποροῦν νὰ ἀλλάξουν. Στραβώνει ἡ ψυχοσύνθεση και ὅπως ἀκριβῶς καὶ ἡ οὐρὰ τοῦ σκύλου, δὲν ἰσιώνει…
Τί γίνεται ὅμως ὅταν οἱ μεγάλοι εἶναι «ἄτακτοι»; Ἀσφαλῶς, οἱ ἀταξἰες (sensu lato) τῶν μεγάλων δὲν ἔχουν καμμία σχέση μὲ αὐτὲς τῶν παιδιῶν. Εἶναι πολὺ πιὸ ἐκνευριστικές, πολύ πιὸ ἀσύδοτες, ἀφάνταστα πιὸ ἐπιθετικές. Εἰδικὰ σὲ ὅσους ἔχουν ἀντίθετα φρονήματα ἤ συμφέροντα. Ὅταν οἱ μεγάλοι γίνονται ἄτακτοι, οἱ μόνοι ποὺ μποροῦν νὰ τοὺς συνετίσουν, εἶναι οἱ… νεκροί! Γιὰ νὰ τελεσφορήσει ὡστόσο ἐτοῦτο, ἀπατεῖται ἐκ μέρους τῶν μεγάλων νὰ διαθέτουν ὡς προφυλακτικὸ κόσμημα ψυχῆς, ἕνα minimum τσίπας καὶ αἰδοῦς. Αὐτὸς ποὺ δὲν ντρέπεται, ὁ κόσμος τοῦ ἀνήκει, λέει μιὰ παροιμία τοῦ λαοῦ μᾶς.
Τὴ βαναυσότητα τῆς ξεδιαντροπιᾶς τὴν ἀναχαιτίζει καὶ πάλιν ἡ παιδεία. Οἱ νεκροὶ, μποροῦν καὶ ἐδῶ νὰ συνδράμουν τὰ μάλα. Φωνάζουν ὅλοι ἐκεῖνοι οἱ περασμένοι ποὺ προσέφεραν ἑαυτοῦς ὡς θυσία γιὰ νὰ ἐξαγνίσουν τὸν δύσμοιρο τοῦτο τόπο. Ἦταν οἱ ἄγγελοι ποὺ ξόρκιζαν τοὺς δαίμονες. Πάντοτε, ἀκόμα καὶ στοὺς πλέον χαλεποῦς καιροῦς, μιὰ χοῦφτα ἐπίγειοι ἄγγελοι κατάφερναν νὰ ἀναχαιτίζουν πανστρατιὲς δαιμόνων. Σήμερα, ποὺ ἔγινε ἡ ἀπαλειφή τῶν ἀγγέλων, μᾶς ἀπέμειναν μόνο οἱ δαίμονες. Ἐξοὺ καὶ ἡ τόση πολλὴ κακοδαιμονία μᾶς… Οἱ δαίμονες ἔχουν ἀπὸ πάντα ὡς στόχο τοὺς (καὶ) τὴν παιδεία. Κάτι τοὺς φαγουρίζει, κάτι τοὺς θολώνει τὸ μάτι μὲ δαύτην… Ἡ παιδεία μᾶς εἶναι ἕνας νεκρὸς μὲ μέλλον, ἔγραψε πριν πολλὰ χρόνια ὁ σημαντικότατος ἱστορικὸς Σαράντος Καργάκος. Σὲ λίγο, μὲ τὴν τόση ἀκηδία μᾶς, ἤ μᾶλλον καλύτερα μὲ τὴν ἐπιμελέστατη ἐπιβολὴ τὼν ἰδεολογικῶν ἀποθημένων μᾶς εὐαγγελιζόμενοι τάχα τὴν ἀνιδιοτελὴ μᾶς προσπάθεια γιὰ βελτίωση, αὐτὴ ἡ παιδεία κινδυνεύει τὸν παρόντα καιρὸ νὰ βρυκολακιάσει.
Οἱ ὄντως ἐπιβεβλημένες ἀλλαγὲς ποὺ πρέπει νὰ γίνουν, πρέπει ἀπαραιτήτως νὰ συμπεριλάβουν τὴν σοβαρὴ ἐπιστροφὴ μᾶς στὸ παρελθόν. Ὄχι τὴν ἐπιστροφὴ μᾶς στὸ μέλλον! Πρέπει νὰ ἐξοικιωθοῦμε καὶ πάλι μὲ τὶς φωνὲς (ἂν ὄχι κραυγὲς) τῶν νεκρῶν μᾶς. Ἂς ἔχουμε πάντοτε κατὰ νοῦ μιὰ βασικὴ ἀρχὴ ποὺ πηγάζει μέσα ἀπὸ τὴν κατανόηση τῶν ἐξελικτικῶν προτύπων τῆς βιολογικῆς εἰδογένεσης ὅταν αὐτὴ ἐπιτελεῖται στὴν πατρώα γῆ τοῦ πρὸς ἐξέταση ὀργανισμοῦ: εἶναι πάντα ἀγχωτικὴ καὶ δύσκολη ἡ συμπάτρια εἰδογένεση. Τὸ κέντρο προσπαθεῖ λόγῳ ἔμφυτης αὐτοσυντήρησης νὰ σὲ ἐξομοιώσει. Ἡ ὅποια γένεση ὅμως, θέλει βήματα ἀργὰ, καὶ πρὸς Θεοῦ, ἡ μὴ μέριμνα τῆς διατήρησης τῶν ἐπαφῶν μὲ τὸ κέντρο, ἔστω καὶ ἐν εἴδει στοχαστικῆς ὑπενθύμισης τῶν διαφορῶν ὑπὸ τὴ μορφἠ τῆς ἀναγνώρισης τῶν ὁμοιοτήτων, δὲν συνιστᾶ ἁπλῶς μέγα λάθος∙ εἶναι ἔγλημα εἰς βάρος τῆς ἴδιας τῆς ἐξέλιξης.
Ὁ νοῶν, νοείτω…
Πηγή: Ἀντίβαρο
