Ἡ συμβολὴ τῆς Ἑλλάδας στὴ νίκη
Ὁ ὀρειχάλκινος ἀνδριάντας τοῦ ἥρωα στρατιώτη, ἢ τοῦ ἀγνώστου στρατιώτη, ἔργο τοῦ γλύπτου Λαζάρου Λαμέρα, ἔχει ὕψος 5,5 μ. καὶ τοποθετήθηκε τὸ 1966 στὴν θέσι ὅπου βρίσκεται καὶ σήμερα. Ἀπὸ τότε δεσπόζει στὸ πεδίον τῆς μάχης τοῦ Καλπακίου.
Γράφει ὁ Νατσιὸς Δημήτρης, δάσκαλος-Κιλκὶς
"Ὀμπρὸς κ' ἡ Ἑλλάδα σκώθηκε
Καὶ διασκορπάει τὰ σκότη!
Ἀνάστα ἡ Ἀνθρωπότη,
Κι ἀκλούθα τὴν...Ὀμπρός!"
(Ἄγγελος Σικελιανὸς)
«Κατακλίθημεν ἄνθρωποι καὶ ἀνηγέρθημεν ἔθνος», γράφει ὁ Ἄγγελος Βλάχος τὴν μεγάλη ἐκείνη μέρα ποὺ ἄρχιζε ὁ ἑλληνοϊταλικὸς πόλεμος. Πράγματι, ἡ πρὸ τοῦ πολέμου κατάσταση στὴν Ἑλλάδα, δὲν ἦταν καὶ ἡ ἰδανικότερη. Ὁ Μεταξάς, ἰκανότατος στρατιωτικὸς προετοίμαζε τὴν πατρίδα γιὰ πᾶν ἐνδεχόμενο, ὅμως ἡ ἀστάθεια καὶ ὁ διχασμὸς καὶ τοῦ τότε πολιτικοῦ καὶ παραπολιτικοῦ κόσμου, δὲν ἐξασφάλιζε τὴν σύμπνοια καὶ τὴν ἑνότητα, ποὺ ἀπαιτεῖ ἕνας ἐθνικὸς ἀγώνας.
Ἀντίβαρο ὅμως σ' αὐτὴν τὴν δυσαρέσκεια λαοῦ, ἀποτέλεσαν οἱ ἰταλικὲς ἀθλιότητες. Ἡ τυχοδιωκτικὴ πολιτικὴ τῶν Ἰταλῶν ἀπὸ τὸ 1912 ἀκόμη, ὅταν ἀρνήθηκαν νὰ παραδώσουν τὰ Δωδεκάνησα στὴν Ἑλλάδα, οἱ μωροφιλόδοξες βλέψεις τους στὴν Ἀλβανία, οἱ ὁποῖες στέρησαν τὴν ἐνσωμάτωση-ἀπελεύθερωση τῆς Βορείου Ἠπείρου στὸν ἑλληνικὸ κορμό, ἡ ὕπουλη καὶ προκλητικὴ ὑποστήριξη τοῦ σφαγέα Κεμὰλ κατὰ τὴν....
Μικρασιατικὴ Ἐκστρατεία, ὁ βομβαρδισμὸς τὴν 27η Αὐγούστου 1923 τῆς Κέρκυρας, ὡς ἀντίποινα γιὰ τὴν δολοφονία τοῦ Ἰταλοῦ στρατηγοῦ Τελίνι ἀπό, ὅπως ἀποδείχτηκε ἀργότερα, ἀλβανικὴ συμμορία, βομβαρδισμὸς ποὺ προκάλεσε τὸν θάνατο ἀρκετῶν ἐξαθλιωμένων προσφύγων ἀπὸ τὴν Μικρὰ Ἀσία, ἦταν λίγα ἀπὸ τὰ γεγονότα ποὺ κατέλειπαν ὀργὴ καὶ ἀγανάκτηση στὸν ἑλληνικὸ λαὸ κατὰ τῶν Ἰταλῶν.
Γνωστὰ εἶναι καὶ τὰ γεγονότα τὴν περίοδο τοῦ Φασισμοῦ, μὲ τὶς συνεχεῖς προκλητικὲς δηλώσεις περὶ ἀναβίωσης τῆς Ρωμαϊκῆς Αὐτοκρατορίας.
Ὁ Μουσολίνι, μεθυσμένος ἀπὸ μεγαλαυχία ἔλεγε ἀπὸ τὸ 1922: «Πρὶν πεθάνω βλέπω νὰ σχεδιάζεται πάνω στὸ γαλανὸ ἰταλικὸ οὐρανὸ μιὰ ἀναγεννόμενη αὐτοκρατορία τῶν Καισάρων».
Ἀποκορύφωμα βέβαια ὁ τορπιλισμὸς τοῦ καταδρομικοῦ «Ἕλλη» ἀνήμερά της Παναγίας, ποὺ τραυμάτισε, ἐκτὸς ἀπὸ τὴν ἀξιοπρέπεια, καὶ τὸ βαθὺ θρησκευτικὸ αἴσθημα τῶν Ἑλλήνων. Ἡ ἱερόσυλη αὐτὴ πράξη τῶν Ἰταλῶν ἔδωσε καὶ θρησκευτικὴ χροιὰ στὸν πόλεμο, ὁ πόλεμος θὰ ἦταν πλέον πρῶτα «ὑπὲρ πίστεως» καὶ ἔπειτα «ὑπὲρ πατρίδος», γεγονὸς ποὺ ἀριστουργηματικά το ὑπαινίχτηκε ὁ ἐθνικός μας ποιητὴς Κωστὴς Παλαμᾶς, ὅταν συμβούλευε: «αὐτὸν τὸν λόγο θὰ σᾶς πῶ/ δὲ ἔχω ἄλλο κανένα / μεθύστε μὲ τ' ἀθάνατο /κρασὶ τοῦ Εἰκοσιένα».
Τὸ «μὲ χαμόγελο στὰ χείλη» δὲν ἦταν φιλοπόλεμη διάθεση καὶ ἐξωραϊσμὸς τῆς τραγικότητας τῶν στιγμῶν. Ἦταν τὸ ξέσπασμα, ἡ ἀνάσταση ἑνὸς ὁλόκληρου λαοῦ ποὺ θὰ πραγμάτωνε τὴν προγονικὴ ἰσοκράτειο προτροπή: «Ἣν ἀναγκασθῆς κινδυνεύει αἰροῦ (προτίμησε) τεθνάναι καλῶς (νὰ πέσεις ἔνδοξα) μᾶλλον ἢ ζῆν αἰσχρῶς». «Δὲν πήγαιναν νὰ σκοτώσουν αὐτὰ τὰ παιδιά, πῆγαν γιὰ νὰ πεθάνουν γιὰ τὴν πατρίδα», θὰ γραφεῖ ἐξαίσια.
Τὸ γεγονὸς ὅμως τῆς σωρευμένης ὀργῆς δὲν τὸ εἶχε ἀντιληφθεῖ ἡ ἰταλικὴ διπλωματία. Ὁ ἀτυχὴς Ἰταλὸς πρέσβης Ἔμ. Γκράτσι στὸ πολύκροτο βιβλίο του «Ἡ ἀρχὴ τοῦ τέλους» σημειώνει πὼς στὸ τελευταῖο, πρὶν ἀπὸ τὸν πόλεμο, φασιστικὸ συμβούλιο, ὁ Μουσολίνι ἔλαβε τὴν διαβεβαίωση ἀπὸ τοὺς Ἰακομόνι (ἀντιβασιλιὰς τῆς Ἀλβανίας) καὶ Πράσκα (ἀρχιστράτηγος) ὅτι «οἱ Ἕλληνες δὲν ἔχουν διάθεση γιὰ πόλεμο» καὶ ὅτι «τὸ ἠθικό τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ ἐμφανίζεται πολὺ χαμηλό, ἐξαιτίας τῆς διάστασής του μὲ τὴν καθεστηκυία πλουτοκρατικὴ τάξη».
Ὁ πόλεμος κηρύσσεται καὶ οἱ Ἕλληνες γιὰ τέταρτη φορὰ στὸν 20ο αι. «δρόμο ἴεντο πρὸς τοὺς βαρβάρους» (Ἡρόδοτος), ἐπιτυγχάνοντας μιὰ περηφανὴ νίκη. Ποιὲς ὅμως ἦταν οἱ συνέπειες τοῦ ἔνδοξου αὐτοῦ πολέμου γιὰ τὴν ἔκβαση τοῦ Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου; (Β' Π.Π.).
Στοὺς πανηγυρικούς της ἡμέρας ἐπισημαίνεται, μὲ ἀρκετὴ ἀσάφεια, ἡ τεράστια ψυχολογικὴ ἀπήχηση τῆς νίκης τοῦ ἑλληνικοῦ στρατοῦ, ἐξυμνεῖται ὡς ἡ πρώτη νίκη τῶν ἐλεύθερων κρατῶν κατὰ τῶν γερμανοϊταλῶν. Τὸ μνημείωσε ἔξοχά το γεγονὸς αὐτὸ ἕνας στίχος τοῦ Ἐλύτη: οἱ «Ἕλληνες μὲς στὰ σκοτεινὰ δείχνουν τὸν δρόμο». («Ἆσμα ἡρωικὸ καὶ πένθιμο»).
Σκοπὸς ὅμως τῆς ἱστορικῆς μνήμης δὲν εἶναι (μόνο) ἡ ἐπιβεβαίωση τῆς ἀνδρείας καὶ τῆς γενναιότητας τοῦ λαοῦ μας. Ἡ ἱστορικὴ μόρφωση ἔχει μεγάλη σημασία γιὰ τὴν ἀγωγὴ τῶν πολιτῶν, κυρίως τῶν νέων πολιτῶν, τῶν μαθητῶν. Πόσο ὅμως ἀγγίζουν καὶ συγκινοῦν τοὺς μαθητὲς οἱ κοινότοπες κορῶνες, οἱ πανηγυρικοί της δεκάρας, σήμερα μάλιστα ποὺ ἡ περιρρέουσα εὐδαιμονοθηρία καὶ ὑλοφροσύνη, ὁδηγοῦν στὴν «ἔκλειψη τοῦ ἔθνους», στὴν ὑποτίμηση τῶν ἰδανικῶν καὶ ἀξιῶν ποῦ ἐμπνέουν τὸν λαό, τὸν κάθε λαό;
Μπορεῖ, παραδείγματος χάριν, ἕνας μαθητὴς Λυκείου νὰ ἐξηγήσει σ' ἕναν Γάλλο ἢ Ἄγγλο ὁμήλικό του, γιατί ἡ νίκη τῆς Ἑλλάδος ἦταν οὐσιωδέστατη γιὰ τὴν τύχη τοῦ ψ; Αὐτὸς εἶναι λοιπὸν ὁ σκοπὸς τοῦ σημερινοῦ ἀφιερώματος καὶ ἀπευθύνεται στοὺς μαθητές. Ἡ παρατήρηση τοῦ Θουκυδίδη ὅτι «ἀταλαίπωρος γὰρ τοῖς πολλοῖς ἡ ζήτησις τῆς ἀληθείας καὶ ἐπὶ τὰ ἑτοῖμα μᾶλλον τρέπονται», δηλαδὴ οἱ πολλοὶ «μαθαίνουν» ἀπὸ τὶς ἕτοιμες ἀλήθειες τῆς τηλεόρασης καὶ τῶν ἀργυρώνητων κονδυλοφόρων, εἶναι ἐπίκαιρη καὶ «λίαν διδακτική».
Πρῶτα – πρῶτα ἀπετράπη ἡ εἴσοδος τῶν Τούρκων στὸν πόλεμο στὸ πλευρὸ τῶν Γερμανῶν. Βλέποντας ὅτι ὁ Ἄξονας δὲν εἶναι ἀνίκητος οἱ Τοῦρκοι κράτησαν ἔκτοτε τὴν γνωστὴ «ἐπιτήδειο οὐδέτερη» στάση. (Ἡ τουρκικὴ ἐφημερίδα «Σαμπὰχ» ἔγραφε τὴν 9η Μαρτίου 1941. «Κάθε ἔθνος τὸ ὁποῖο βρίσκεται ἔναντι ἐχθρικῆς ἀπειλῆς, δὲν πρέπει νὰ διστάσει οὔτε γιὰ μιὰ στιγμὴ ν' ἀκολουθήσει τὸ παράδειγμα τῆς Ἑλλάδος». Ἀντὶ γι' αὐτὸ οἱ θρασύδειλοι «γείτονες», οἱ ὕαινες τῆς ἱστορίας, γονάτιζαν τὸν ἐναπομείναντα Ἑλληνισμὸ τῆς Μικρᾶς Ἀσίας μὲ κεφαλικοὺς φόρους καὶ νέα τάγματα ἐργασίας).
Ἐνθάρρυναν οἱ ἑλληνικὲς νίκες τοὺς Γιουγκοσλάβους, κυρίως ἡ τυμπανοκρουστικῶς ἀναγγελθεῖσα ἐαρινὴ ἐπίθεση τοῦ Μουσολίνι τῆς 9ης Μαρτίου τοῦ 1941 καὶ ἡ συνακόλουθη πανωλεθρία του. Στὶς 27 Μαρτίου τοῦ '41 ξέσπασε στὸ Βελιγράδι ἐπανάσταση τοῦ γιουγκοσλαβικοῦ λαοῦ ποὺ ἐξεδίωξε τὴν προδοτική, φιλογερμανικὴ κυβέρνηση τοῦ Κροάτη Ζβέτκοβιτς.
Ἡ ἑλληνικὴ ἀντίσταση ἐπέδρασε καὶ στὶς ΗΠΑ. Ἡ ἔφ. «Morning Advertiser» τοῦ Λονδίνου ἔγραφε τὸν Νοέμβριο τοῦ '41: «Ἡ θαρραλέα ἀντίστασις τῆς Ἑλλάδος εἰς τὰς δυνάμεις τοῦ Ἄξονος δὲν συγκρατεῖ μόνον καὶ ἀποκρούει ἐπιτυχῶς τὴν ἰταλικὴν ἐπίθεσιν, ἀλλὰ ἀνατρέπει τὰ σχέδια τοῦ Χίτλερ διὰ μίαν ἐπίθεσιν εἰρήνης. Ὑπῆρχαν πλεῖσται ὄσαι ἐνδείξεις πρὸ τινὸς καιροῦ, ὅτι ὁ Χίτλερ θὰ ἐπεχείρει τὰς βολιδοσκοπήσεις του περὶ εἰρήνης, ἀμέσως πρὸ τῶν προεδρικῶν ἐκλογῶν εἰς τὰς ΗΠΑ. Τώρα ὅμως φαίνεται νὰ ἀντελήφθη ὅτι, ἐὰν ἐπραγματοποίει τὸ ἐν λόγω σχέδιόν του, θὰ ἐπετύγχανεν ἀποτελέσματα ἀντίθετα ἐκείνων τὰ ὁποῖα ἐπεδίωκε. Καὶ τοῦτο διότι ἡ ὑπέροχος ἀντίστασις τῆς Ἑλλάδος τοῦ ἀφήρεσεν τὸ κυριώτερον ἐπιχείρημα, ἐπὶ τοῦ ὁποίου ἐστηρίζετο. Εἶναι ἤδη προφανές, ὅτι τὸ σχέδιον τοῦ Χίτλερ θὰ ἐτόνιζεν κυρίως τὴν εἰκόνα μιᾶς Εὐρώπης κατακτημένης καὶ πειθαρχικῆς... Ἀτυχῶς διὰ τὸν Χίτλερ δὲν ἠμπορεῖ πλέον νὰ στηριχθεῖ ἐπὶ τοῦ ἐπιχειρήματος μιᾶς ὑποταγμένης Εὐρώπης...». (Αχ. Κύρου «Ἡ Ἑλλὰς ἔδωσε τὴν νίκην», Ἀθήνα 1945, σέλ. 35).
Ὁ ἀμερικανικὸς λαὸς ἐντυπωσιάστηκε ἀπὸ τὴν ἑλληνικὴ ἐποποιία καὶ στήριξε στὶς ἐκλογὲς τῆς 5ης Νοεμβρίου τοῦ '41 τὸν Ροῦζβελτ, ποὺ ὁδήγησε τὴν χώρα του στὸ πλευρὸ τῶν Συμμάχων. (Σώζοντας καὶ τὴν οἰκονομία του, τακτικὴ ποὺ ἐφαρμόζουν εὐλαβικῶς οἱ διάδοχοί του). Γιὰ τὸν ἀντίκτυπο στὴν Ἀγγλία, ποὺ ἔδινε τότε μόνη της τὴν κρισιμότατη «μάχη τῆς Ἀγγλίας», θὰ μεταφέρουμε αὐτὸ ποὺ ἔγραψαν οἱ «Times». «Ὁ ἡρωισμὸς τῶν Ἑλλήνων δημιουργεῖ διὰ τὸν ἀγγλικὸν ἀγώνα κατάστασιν ἑξαιρετικῶς εὐνοϊκήν». Ὁ Ἄγγλος στρατηγὸς Οὐέβερς στὶς 15 Φέβ. 1941 δήλωνε στὸν ραδιοφωνικὸ σταθμὸ τοῦ Λονδίνου: «Προθύμως ἀναγνωρίζομεν ὅτι οἱ Ἕλληνες σύμμαχοί μας ἤσαν οἱ πρῶτοι, οἱ ὁποῖοι, μὲ τὶς θαυμασίας των νίκας εἰς τὴν Ἀλβανίαν, ἤνοιξαν τὸν δρόμον καὶ κατήγαγον τρομερὸν πλῆγμα κατὰ τῆς Ἰταλίας. Αι ἐπιτυχίαι των δὲν εἶχον μόνον τοπικὴ σημασίαν. Ἐπηρέασαν ἀποφασιστικῶς τὴν ὅλην ἐξέλιξην τοῦ πολέμου».
Ἡ νίκη τῶν Ἑλλήνων καταρράκωσε καὶ τὴν «ἐπηρμένη ὀφρὺν» τοῦ Μουσολίνι. Ἡ ἀπογοήτευση τοῦ ἰταλικοῦ λαοῦ ὁδηγεῖ στὴν κατάρρευση τῆς Ἰταλίας τὸ 1943, ποὺ παίζει μέχρι τότε τὸ ρόλο τῆς κακομαθημένης παιδίσκης. Στὶς 12 Σέπ. 1943 Βρεττανὸς Ὑπουργὸς Ν. Μπαῖκερ δηλώνει «Ἡ νίκη τῆς συνθηκολογήσεως τῆς Ἰταλίας ἀνήκει εἰς τὴν Ἑλλάδα. Ὁ ἀξέχαστος ἡρωισμὸς τῶν παιδιῶν της στὰ Ἀλβανικὰ βουνά, οἱ ἀμέτρηται θυσίαι τοῦ ἑλληνικοῦ λαοῦ εἰς τὸν ἀγώνα κατὰ τοῦ κατακτητοῦ, κατέστησαν δυνατὴ τὴν ὑπέροχον αὐτὴν νίκην».
Τὸ σημαντικότερο ὅμως γεγονὸς ἦταν ὁ ἐξαναγκασμὸς τοῦ Χίτλερ νὰ «κατέβη» στὰ Βαλκάνια κυρίως κατὰ τῆς Ἑλλάδος, ἐπιχείρηση ποὺ τὸν καθυστέρησε 5 ἑβδομάδες, οἱ ὁποῖες τοῦ ἔλειψαν λίγο ἀργότερα τὸ φθινόπωρο τοῦ '41. Ξεκίνησε στὶς 22 Ἰουνίου. Συνέπεια ἦταν νὰ τὸν προλάβει ὁ τρομερὸς ρωσικὸς "χειμώνας-στρατηγός", καὶ νὰ καθηλωθεῖ πρὸ τῆς Μόσχας.
Τὴν ἄνοιξη τοῦ '42 οἱ Ρῶσοι ἐξοπλισμένοι ἀπὸ τοὺς Ἀμερικανοὺς ἀνασυγκροτημένοι καὶ μὲ ὑψηλὸ ἠθικὸ ξεκίνησαν τὴν ἀντεπίθεση ποὺ ἦταν καὶ ἡ ἀρχὴ τοῦ τέλους τοῦ πολέμου.
(Ὁ Τσώρτσιλ στὰ «Ἀπομνημονεύματά» του γράφει καὶ τὸ ἑξῆς: «ἡ ἐπίλεκτος καὶ μόνη Μεραρχία ἀλεξιπτωτιστῶν ποὺ διέθετε ὁ γερμανικὸς στρατὸς κατεστράφη εἰς τὴν μάχην τῆς Κρήτης. Ἡ ἀπώλεια τῶν καλύτερων Γερμανῶν πολεμιστῶν ἀπομάκρυνε τὸ τρομερὸν ὅπλον τῶν ἀλεξιπτωτιστῶν ἀπὸ κάθε περαιτέρω συμμετοχὴν εἰς τὸν πόλεμον»).
Ἡ ὕψιστη αὐτὴ συμβολὴ τῆς Ἑλλάδας στὸν Β' Π.Π. ἀναγνωρίστηκε ἀπὸ ἐχθροὺς καὶ φίλους. Ὁ ἴδιος ὁ Χίτλερ στὶς 15 Φὲβ 1945 παραπονιόταν πικρὰ στὸ καταφύγιο τῆς καγκελαρίας ὅτι ἡ ἠλίθια ἰταλικὴ ἐπίθεση ἐναντίον τῆς Ἑλλάδος τὸν ἐμπόδισε νὰ ἐπιτεθεῖ στὴν Σοβιετικὴ Ἕνωση μερικὲς ἑβδομάδες νωρίτερα. Τὸ 1946 κατὰ τὴν διάρκεια τῆς Δίκης τῆς Νυρεμβέργης ὁ ἀρχηγὸς τῆς γερμανικῆς ἀεροπορίας Γκαίρινγκ ἰσχυριζόταν τὸ ἴδιο. Σὲ ἀπομνημονεύματα στρατηγῶν καὶ ναυάρχων τοῦ Χίτλερ (Πάουλους, Κάιτελ, Ρέντερ, Φὸν Κλάιστ) ἐπικρατεῖ ἡ ἴδια ἄποψη. Ὁ Ἄγγλος Ὑπουργὸς τῶν Ἐξωτερικῶν Αν. Ἦντεν στὶς 8 Ἰαν 1941 ἔλεγε στὴν Βουλή: «Ἡ ἑλληνικὴ ἀντίσταση καθυστέρησε γιὰ τουλάχιστον 6 ἑβδομάδες τὴν ἔναρξη ἐπίθεσης στὴ Ρωσία. Αὐτὸ δύναμαι νὰ πῶ ἦταν γεγονὸς τεράστιας σημασίας, τοῦ ὁποίου σᾶς διαβεβαιῶ ἔχουν γνώση οἱ σύμμαχοί μας».
Στὶς 27 Ἀπρ 1941 ὁ Ραδιοφωνικὸς Σταθμὸς Μόσχας μεταδίδει: «Ἐπολεμήσατε ἄοπλοι ἐναντίον πανόπλων καὶ ἐνικήσατε. Ἐπολεμήσατε μικροὶ ἐναντίον μεγάλων καὶ ἐπικρατήσατε. Δὲν ἦτο δυνατὸν νὰ γίνει ἀλλοιῶς, διότι εἶσθε Ἕλληνες. Ὡς Ρῶσοι ἐκερδίσαμεν, χάρις εἰς τὴν θυσίαν σας, χρόνον ν' ἀμυνθῶμεν. Σᾶς εὐγνωμονοῦμεν».
Δὲν νομίζω ὅτι χρειάζονται ἄλλες μαρτυρίες γιὰ νὰ καταδειχθεῖ ἡ προσφορὰ τῆς «θεϊκιᾶς κι ὅλης αἵματα πατρίδας» μας. Σὲ «τέτοια σπάνια φωτεινὰ σημεῖα, κρέμεται ἡ κλωστὴ ποὺ μᾶς κρατᾶ πάνω ἀπὸ τὴν ἄβυσσο» κατὰ Ἐλύτη. «Ὁ πατριωτισμὸς εἶναι τὸ ὀξυγόνο τῶν Ἑλλήνων» ἔγραφε ὁ Σεφέρης. Καὶ τὸν ἄφθαστο αὐτὸν πατριωτισμὸ θαύμασαν ὅλοι στὶς ἀεταράχες τῆς Πίνδου. Ἀντιγράφω ἀπὸ ἕνα σπουδαῖο βιβλίο:
"Εἶδα ἕναν λοχαγό, μὲ φασκιωμένα τὰ δύο πόδια ἀπὸ κρυοπαγήματα, νὰ μετακινεῖται πάνω στὸ χιόνι ἀκουμπώντας μὲ κόπο σ ἕναν ὀρθοστάτη.
Γιατί δὲν μπαίνετε στὸ νοσοκομεῖο; τὸν ρώτησα. Περιμένετε νὰ σᾶς τὰ κόψουν;
Μοῦ πρόσφερε βραστὸ τσάι στὸ ἀντίσκηνό του, ποὺ βουλίαζε ἂπ τὸ χιόνι. Ἡ ἀξούριστη φάτσα τοῦ χαμογέλασε ἀνάμεσα ἀπὸ τὰ κασκὸλ μὲ τὰ ὁποῖα εἶχε τυλιγμένο τὸ κεφάλι. Μοῦ ἔδειξε μὲ μιὰ χειρονομία τὴν τριγωνικὴ ἔμπαση τοῦ ἀντίσκηνου, καὶ εἶπε:
Νὰ φύγω; Καὶ τούτους τοὺς μούργους, ποῦ νὰ τοὺς ἀφήσω;
Ἦταν ἐκεῖ φαντάροι, ποὺ τρύπωναν τὸ κεφάλι νὰ μᾶς δοῦνε, καὶ χαμογέλασαν ἱκανοποιημένοι στὸ λοχαγό τους. Δὲν εἶχε νερὸ ἐκεῖ στὶς βουνοκορφές. Οἱ φαντάροι εἶχαν βγάλει γενάκια. Τὸ ἁγιογραφικὸ πρόσωπό τους φάνταζε χλωμό, τὰ μάτια τοὺς ἔφεγγαν σὰν ἀπὸ πυρετό. Ἕλιωναν στὸ στόμα χιόνι γιὰ νὰ ξεδιψάσουν. Ἦταν ὅλοι τους νεαροὶ ἅγιοι ὁπλισμένοι. Δὲν ἦταν μόνο το θαῦμα τῆς Ἑλληνικῆς ἀνδρείας. Ἦταν ἡ ὀμορφιὰ καὶ ὁ ἀνώτερος πολιτισμός τους. Εἶδα ἕναν δεκανέα ποὺ τόνε μάλωνε ὁ ἀξιωματικός του, γιατί ἀνακάλυψε ἕναν Ἰταλὸ τρυπωμένο στὸ ἀντίσκηνό του.
Ἦταν βαριὰ χτυπημένος, εἶπε ὁ δεκανέας ντροπιασμένος. Ἂν τὸ ἔστελνα νὰ φύγη μὲ τοὺς ἄλλους στὸ χειρουργεῖο, θὰ πέθνησκε στὸ δρόμο ἀπὸ τὴν αἱμορραγία (Ἀκαδημία Ἀθηνῶν, 28η Ὀκτωβρίου 1940, Πανηγυρικοὶ Λόγοι Ἀκαδημαϊκῶν, λόγος Στρατὴ Μυριβήλη, ἐπιμέλεια: Πέτρου Χάρη, Ἀθήνα 1978 σέλ. 318-319).
Σὲ μέρες χαμερπεῖς καὶ πνιγηρὲς σὰν τὶς δικές μας,ποὺ πιάνουμε τὶς μύτες μας ἀπὸ τὶς ἀναθυμιάσεις, ἡ ἀνάμνηση τοῦ ἀγώνα τοῦ λαοῦ μας, μᾶς προσφέρει τὴν «ζείδωρον αὔρα», εἶναι τὸ φωτεινὸ σημεῖο. Οἱ 11.936 νεκροί τοῦ ἑλληνοϊταλικοῦ πολέμου, οἱ «ἄγνωστοι στρατιῶτες» ἔπεσαν γιὰ ἀξίες ποὺ οἱ καλοζωισμένοι τῶν βορείων προαστίων καὶ οἱ τσαρλατάνοι τῆς μεταμοντέρνας ἱστοριογραφίας, τὶς χλευάζουν καὶ τὶς ποδοπατοῦν. Ἃς εἶναι. Εἶχαν «ἄλλη» γνώση ἐκεῖνοι οἱ «νεκροὶ κριτές», γνώριζαν ὅτι «τὸ εὔδαιμόν το ἐλεύθερον, τὸ δὲ ἐλεύθερόν το εὔψυχον», ἡ εὐτυχία ἔγκειται στὴν ἐλευθερία, ἡ δὲ ἐλευθερία στὴν ἀνδρεία.
Τελειώνω γράφοντας τὸν ἐπίλογο τριῶν ἄρθρων σὲ μεγάλες ξένες ἐφημερίδες τῆς ἐποχῆς ἐκείνης: «Ποτὲ ἡ Ἀγγλία δὲν θὰ λησμονήσει... Οἱ Ρῶσοι θὰ ἐνθυμοῦνται πάντα... Κανεὶς Ἀμερικανὸς δὲν θὰ λησμονήσει...»Τὴν εἴδαμε τὴν «ἐνθύμησή» τους στὸ Κυπριακό, στὸ Σκοπιανό, στὶς ἑλληνοτουρκικὲς διαφορές... στὰ ἐθνοκτόνα Μνημόνια...τὴν εἴδαμε... τὴν βλέπουμε κάθε μέρα..
Πηγή: Ῥωμαίϊκο Ὁδοιπορικό
