Η τραγωδία του «Ηράκλειον»

Το επιβατηγό - οχηματαγωγό (Ε/Γ-Ο/Γ) Ηράκλειον ήταν πλοίο (φέρυ-μπωτ κλειστού τύπου που εκτελούσε την ακτοπλοϊκή συγκοινωνία Πειραιά - Χανιά και Πειραιά - Ηράκλειο (Κρήτη) στη περίοδο 1965 - 1966 η κατάληξη του οποίου συνδέθηκε με τις μεγαλύτερες ναυτικές τραγωδίες στην Ελλάδα.

Στοιχεία του πλοίου

Ναυπηγήθηκε το 1949 στη Γλασκόβη της Σκοτίας για λογαριασμό αγγλικής εταιρείας ως δεξαμενόπλοιο. Είχε χωρητικότητα 8.922 κόρων, μήκος 498 πόδια, πλάτος 60 πόδια, και βύθισμα 36 πόδια ενώ έφερε μηχανή ατμοστροβίλων που του έδινε ταχύτητα 17 κόμβων. Το αρχικό του όνομα ήταν "Leicestershire" (Λέστερσιάϊαρ).

Το 1964 μετά από μετασκευή σε φέρι-μποτ, περιήλθε στην εταιρεία των Αδελφών Τυπάλδου που υψώνοντας την Ελληνική σημαία νηολογήθηκε στον Πειραιά με αριθμό Ν.Π. 2562 και το επόμενο έτος (1965) δρομολογήθηκε στις ακτοπλοϊκές γραμμές Πειραιά - Κρήτης.

Το μοιραίο ταξίδι

Το βράδυ στις 7 Δεκεμβρίου 1966 και ενώ οι καιρικές συνθήκες ήταν πολύ άσχημες, με τους ανέμους 9 μποφόρ, απέπλευσε στις 8.00 μμ από την Σούδα της Κρήτης για Πειραιά, με πιθανή καθυστέρηση 2 ωρών για να παραλάβει την νταλίκα του θανάτου όπως αργότερα χαρακτηρίσθηκε. (Βέβαια τότε δεν είχε ακόμη καθιερωθεί η απαγόρευση απόπλου ανάλογα με την κλίμακα μπoφόρ, ίσχυε η κατ' επιλογή του Πλοιάρχου, όπως συνεχίζει να ισχύει σήμερα για εμπορικά πλοία και ιστιοφόρα).

Αφού απέπλευσε και ενώ αυτό έπλεε στη θαλάσσια περιοχή της Φαλκονέρας στο Μυρτώο Πέλαγος μέσα σε υψηλό κυματισμό με συνεχείς διατοιχισμούς (πλευρικές ταλαντώσεις κν. μποτζαρίσματα) το τελευταίο όχημα φορτηγό ψυγείο 5 τόνων με φορτίο πορτοκάλια, που φορτώθηκε κάθετα προς το διάμηκες επίπεδο συμμετρίας του πλοίου, είτε γιατί δεν είχε εχμαθεί ασφαλώς λόγω βιασύνης απόπλου μετά τη καθυστέρηση, είτε γιατί η έχμασή του ήταν χαλαρή, άρχισε αυτό να κινείται και να προσκρούει στους πλευρικούς καταπέλτες εκ των οποίων ο ένας, είτε γιατί δεν είχε ασφαλισθεί με τους πείρους (ή πεταλούδες) είτε γιατί αυτό είχε γίνει πλημμελώς, πιθανώς για τους ίδιους παραπάνω λόγους, άνοιξε. Από τον πλευρικό καταπέλτη που υποχώρησε, το φορτηγό ψυγείο έπεσε στη θάλασσα η οποία και κατέκλυσε στη συνέχεια όλο τον χώρο των οχημάτων. Μετά την έξοδο του φορτηγού ψυγείου στην θάλασσα, το πλοίο ήλθε πάλι στην θέση του και αιωρείτο στην επιφάνεια της θάλασσας με μόνο τις ηλεκτρογεννήτριες ασφαλείας σε ενεργεία για περίπου 15-20 λεπτά και κατόπιν λόγω της μεγάλης πλέον ελεύθερης επιφάνειας υδάτων που είχαν κατακλύσει το γκαράζ, το πλοίο άρχισε να παίρνει πολύ μεγάλες κλίσεις που στο τέλος οδήγησαν στη βύθιση του. Το πλοίο βυθίστηκε πρώτα με την πλώρη (κατά μαρτυρία ναυαγού).

Στις 02.06 το πρωί της 8ης Δεκεμβρίου 1966 ημέρα Πέμπτη εξέπεμψε το μήνυμα: «SOS, από Ηράκλειον, στίγμα μας 36° 52' B., 24° 08 A., Βυθιζόμεθα».

Από τους 73 ναυτικούς (πλήρωμα) του πλοίου και τους 191 επιβάτες σώθηκαν μόνο 46, (16 από το πλήρωμα και 30 επιβάτες), οι υπόλοιποι 217 πνίγηκαν. Πλοίαρχος του πλοίου ήταν ο Εμμ. Βερνίκος που αν και ήταν ο πρώτος που έπεσε στην θάλασσα φέροντας σωσίβιο, όπως είπαν οι διασωθέντες αξιωματικοί, ποτέ δεν βρέθηκε ο ίδιος ή το πτώμα του.

Χρονικό διάσωσης

Δύο φορές επαναλήφθηκε το σήμα κινδύνου και ακολούθησε σιγή.

Το υποτυπώδες τότε τμήμα επικοινωνιών του Υπουργείου Ναυτιλίας εις μάτην προσπαθούσε να αναζητήσει πλοία στη γύρω περιοχή του ναυαγίου. Τα Λιμεναρχεία Πειραιώς, Σύρου και Κρήτης ανέφεραν αδυναμία αποστολής μέσων για παροχή βοήθειας, αφού ούτε και ρυμουλκά για τέτοιες ανάγκες υπήρχαν. Δυστυχώς ούτε το Ε/Γ-Ο/Γ "Μίνως", που έπλεε 15 μίλια βορειότερα "άκουσε" το σήμα κινδύνου.

Στις 02:30΄ ενημερώνεται ο τότε Αρχηγός του Λιμενικού Σώματος για το τραγικό συμβάν και βεβαίως για όλες τις δυσχέρειες που το συνόδευαν. Ακολούθως ενημερώνεται ο Υπουργός Εμπορικής Ναυτιλίας και εκείνος με την σειρά του ενημερώνει τον Υπουργό Εθνικής Αμύνης.

Το τότε Αρχηγείο Ναυτικού (Πλατεία Κλαυθμώνος) αναφέρει ότι πολεμικό πλοίο που βρίσκεται στη Σύρο με σβηστές μηχανές θα χρειασθεί τουλάχιστον 3-4 ώρες για απόπλου συν εκείνες τις ώρες για να φθάσει στο τόπο του ναυαγίου. Οι ώρες περνούν και η αγωνία αρχίζει να κορυφώνεται, κάποια πλοία που έλαβαν το σήμα δηλώνουν αλλαγή πορείας τους προς το στίγμα του Ηράκλειον, απέχουν όμως πολύ, κάποια ανατολικά των Κυκλάδων, άλλο δυτικά της Καλαμάτας, και δύο αγγλικά πολεμικά ΒΑ της Κρήτης.

Στις 04:30΄ εμπλεκόμενοι Αρχηγοί και Υπουργοί βρίσκονται στις Υπηρεσίες για άμεση ενημέρωση ενώ δίδεται εντολή απόπλου στο Α/Γ "Σύρος" του τότε Βασιλικού Ναυτικού. Γύρω στις 05:30΄ αποφασίζεται η γνωστοποίηση του συμβάντος στον τότε Πρωθυπουργό, με όλες τις εξελίξεις και τις επιμέρους αδυναμίες. Μετά από κάποιες ενημερώσεις για τον μεγάλο χρόνο προσέγγισης των πλοίων που είδη προστρέχουν, γύρω στις 06:00-06:30 ο τελευταίος ενημερώνει τον Βασιλέα Κωνσταντίνο στο Τατόι. Τότε ενημερώνεται και το Αρχηγείο Αεροπορίας.

Στις 07:20 μια Ντακότα απογειώνεται από το στρατιωτικό αεροδρόμιο της Ελευσίνας και λίγα λεπτά μετά την ακολουθούν άλλες δύο.

Στις 09.45-10.00 η πρώτη Ντακότα φθάνει κοντά στο στίγμα όπου και εντοπίζει το φορτηγό ψυγείο να επιπλέει, συνάμα στον ορίζοντα φαινόταν καθαρά το Αγγλικό Ν/Κ Asthon που έσπευδε ολοταχώς. Τότε η Ντακότα άρχισε τους "κύκλους έρευνας - διάσωσης" σε συνεχώς μικρότερο ύψος όταν ακούσθηκε ο πιλότος της δεύτερης Ντακότα σχεδόν να προστάζει: Μεγαλειότατε η πτήση σας είναι επικίνδυνη, πάρτε γρήγορα ύψος! Ο Κυβερνήτης του Ashton αντιλαμβανόμενος περί τίνος επρόκειτο ακούγεται να δηλώνει: "Μεγαλειότατε η Ashton στις διαταγές Σας" Και η απάντηση –«Ευχαριστώ, ακολούθα με....» και άρχισαν οι ρίψεις καπνογόνων και σωσιβίων, όπου, από αέρος, εντοπίζονταν ναυαγοί.

Στις 12:00 το τραγικό συμβάν έχει μαθευτεί σχεδόν σ΄ όλο το Πειραιά, πρώτοι οι συγγενείς που περίμεναν το πρωί το πλοίο έχουν συγκεντρωθεί μπροστά στο κτίριο των πλοιοκτητών αδελφών Τυπάλδου στην ακτή Τζελέπη (το γνωστό κτίριο από τα κινηματογραφικά έργα) και προσπαθούν να μάθουν γιατί αυτή η καθυστέρηση, δεν θέλουν να πιστέψουν τίποτε άλλο. Άλλοι που μόλις έκαναν τα ψώνια τους στη τότε Δημοτική αγορά (δίπλα στο λιμάνι) προστίθονταν με τους περαστικούς σε μικρές ομάδες γύρω απ΄ το λιμένα.

Στις 17.00 οι σειρήνες 10-12 ασθενοφόρων από την Αθήνα, μέσω της οδού Πειραιώς κατέρχονται τις οδούς Γούναρη και Εθνικής αντιστάσεως προσθέτοντας άλλη μια νότα στις τραγικές εκείνες στιγμές της αναμονής του πρώτου καταφθάνοντος πλοίου με ναυαγούς, ενώ άλλα 7-8 ασθενοφόρα από την Τερψιθέα (Πειραιά), που ήταν ο σταθμός Πρώτων Βοηθειών του Πειραιά, κινούνται προς τον Άγιο Νικόλαο, όπου εκεί θα προσέγγιζε τελικά το πλοίο.

Η κυκλοφορία μπροστά στο Τελωνείο Πειραιά και γύρω από την εκκλησία του Αγ. Νικολάου είχε διακοπεί, όχι από την Τροχαία, αλλά από τον κόσμο που με βουρκωμένα μάτια και ένα συγκρατημένο κλαυθμό περίμεναν.... Κάποια στιγμή εμφανίσθηκαν πέντε νεκροφόρες και ο κλαυθμός ξέσπασε....

Ώρα 19.00 έχει πια νυχτώσει και το Ν|Κ "Ashton" εισήλθε αργά αργά στο λιμένα του Πειραιά που μετέφερε 2 διασωθέντες ναύτες, τους Αντώνιο Καμπούρη και Δημήτριο Οικονόμου από την Σητεία Κρήτης, καθώς και νεκρούς.

Τρεις σειρές κιγκλιδωμάτων στάθηκαν αδύνατον να συγκρατήσουν το γογγυτό όλου εκείνου του πλήθους που δεν γνώριζε τίποτα για τα προσφιλή τους πρόσωπα, αφού δεν είχε γίνει καμιά ανακοίνωση και ούτε τα ονόματα των διασωθέντων είχαν δοθεί στη δημοσιότητα.

Το ίδιο βράδυ παρασημοφορήθηκε ο Κυβερνήτης του Ν\Κ "Αshton" από τον Βασιλέα.

Την επόμενη μέρα το Βασιλικό ζεύγος συνοδευόμενο από τον Πρωθυπουργό και από 2-3 Υπουργούς επισκέφθηκαν ναυαγούς στο Τζάνειο Νοσοκομείο Πειραιώς, στον Ευαγγελισμό και στον Ερυθρό Σταυρό που είχαν επίσης εισαχθεί.

Μετά το τραγικό αυτό ναυάγιο καθορίστηκαν μελέτες για δημιουργία επί τούτου θαλάμων επιχειρήσεων έρευνας διάσωσης τόσο στο ΥΕΝ όσο και στη Ναυτική Διοίκηση Αιγαίου, επίσης τότε καθορίστηκε ο θεσμός του "Σκοπούντος πλοίου" (ένα πολεμικό πλοίο από κάθε κατηγορία θα κάνει επιφυλακή 24ωρης ετοιμότητας στο Ναύσταθμο) καθώς και ο καθορισμός άδειας απόπλου σύμφωνα με τις υφιστάμενες κάθε φορά καιρικές συνθήκες και όχι "Κατά κρίσιν πλοιάρχου".

Βέβαια η παρουσία του Βασιλέως στην έρευνα δεν ήταν για λόγους εντύπωσης και δημιουργίας ευμενών σχολίων όπως τις απέδιδαν τότε οι εφημερίδες, αλλά για λόγους κατάρριψης ισχυρισμών της Τουρκίας που από το 1963 σε διεθνή φόρα υποστήριζε ότι η Ελλάδα αδυνατεί να παράσχει βοήθεια σε κινδυνεύοντα σκάφη στο Αιγαίο, που ποτέ δεν είχαν δημοσιευθεί από τον ελληνικό τύπο, στο εσωτερικό.

Τα πλοία που προσέτρεξαν τότε στο ναυάγιο ήταν το Ε/Γ-Ο/Γ Μίνως της εταιρείας Ευθυμιάδη, που ακολουθούσε το Ηράκλειον, είχε αποπλεύσει από τον λιμένα Ηρακλείου, μετά τον απόπλου του Ηράκλειον από τα Χανιά. Επίσης το Χανιά, πλοίο της ίδιας εταιρείας του Ηράκλειον, το Φιλανδικό Nula, το Δ/Ξ Aldebaran (Ελληνικό), το ρωσικό Φ/Γ Ουρίσκ, το Πολωνικό Φ/Γ Vako, το Αγγλικό ναρκαλιευτικό Ashton, το Αγγλικό Α/Τ Levertog, και το Ελληνικό Α/Γ Σύρος του Β.Ν.

Υπ΄ όψη ότι σε ανατροπή πλοίου οι εσωτερικοί διάδρομοι γίνονται πλευρικοί τοίχοι και οι πλευρικοί τοίχοι (Μπουλμέδες) διάδρομοι, κάθε δε εσωτερικός κάθετος διάδρομος, προς το διάμηκες του πλοίου, μετατρέπεται σε κενό, ίσου βάθους με το μήκος του. Και οι εγκλωβισμένοι στις καμπίνες ακολούθησαν.

Μαρτυρία ναυαγού

Ακολουθεί η μαρτυρία του ναυαγού Α. Καμπούρη, κατοίκου Αθηνών τον oπoίoν αντελήφθη μέλος του πληρώματος του ρωσικού φορτηγού πλοίου Φ/Γ Ουρίσκ την ώρα που διέσωζε ένα ναυαγό από τη θάλασσα, ναύτη του Ηράκλειον με το όνομα Κώστας, και ειδοποίησε το πλοίο Ν\Κ Ashton με τον ασύρματο, το οποίο τελικά έπλευσε σε βοήθειά του και διέσωσε πρώτα εκείνον και μετά τον Δημήτριο Οικονόμου.

"Οι διασωθέντες ναύτες Αντώνιος Καμπούρης και Δημήτριος Οικονόμου, κατ' εντολήν του Κυβερνήτη του Ν\Κ Αshton (Αγγλικό ναρκαλιευτικό), πιλοτάρησαν το πλοίο μέσα στο λιμάνι του Πειραιά.

Όταν το Ν\Κ Αshton εισερχόταν στην είσοδο του λιμανιού, επάνω στον Φάρο ήταν κάποιος σκαρφαλωμένος και μας ρώτησε που πηγαίνουμε επειδή είδε το πολεμικό πλοίο, του είπα ότι ήμαστε ναυαγοί του "Ηράκλειον". Μετά την πλεύριση του Ν\Κ Ashton στο λιμάνι του Πειραιά, δεν επετράπη η έξοδος των διασωθέντων ναυτών εκτός του πλοίου, πριν την αποβίβαση των νεκρών (Ναυτικός κανόνας).

Όταν οι ναύτες του Ν\Κ Αshton μας συνόδεψαν στο κατάστρωμα, Θάμπωσαν τα μάτια μας όταν αντικρίσαμε το πλήθος που περίμενε στην ακτή, και τα φλας των δημοσιογράφων. Δεν ξέραμε ότι ήμασταν οι πρώτοι που μπήκαν στο λιμάνι, ίσως γιατί το ναρκαλιευτικό ανέπτυξε μεγάλη ταχύτητα, αν και ήμασταν οι τελευταίοι που περισυνέλεξαν."

Πρέπει να σημειωθεί ότι ο Κυβερνήτης του Ashton είπε ότι ήλθε από την Κύπρο μόλις έλαβε το SOS, αλλά γύρισε πίσω γιατί δεν είχε το ακριβές στίγμα, χάσιμο πολύτιμης ώρας ασφαλώς για τους ναυαγούς. Ξαναγύρισε και μάζεψε πιο πολλά πτώματα από ζωντανούς.

Το χαρακτηριστικό της ημέρας ήταν....Ο ναύτης της βάρδιας ενός από τα διανυκτερευοντα φυλάκια, ενώ έλαβε το SOS του «Ηράκλειον», δεν μετέδωσε το σήμα γιατί είχε λάβει διαταγή να μην ξυπνήσει τον ανώτερο του πριν τις 6.00 το πρωί ( Καθαρό έγκλημα). Μην ξεχνάτε ότι τα πολεμικά πλοία διάσωσης χρειάζονται 2-3 ώρες για προθέρμανση.

Όταν μας επισκέφθηκε ο πρώην βασιλεύς Κωνσταντίνος στο Τζάνειο νοσοκομείο Πειραιώς, του είχα πει ότι πέρασε από πάνω μου με την Ντακότα 2 φορές και νόμισα ότι με εντόπισαν, αλλά δυστυχώς δεν με είδαν. Επειδή φορούσα μπλε σκούρα μπλούζα την έβγαλα και έμεινα με το άσπρο φανελάκι για να με δουν, επειδή στο σημείο που ήμουν δεν υπήρχαν σωστικά πλοία, τα έβλεπα πολύ μακριά μου, αλλά πάλι ατυχία, έφυγε το Ντακότα χωρίς αποτέλεσμα."

Χρωστάω την ζωή μου στον ήρωα και φίλο Παναγιώτη Τσαγγαρίδη (19 ετών) που με σήκωσε από το κρεβάτι με το ζόρι και περίμενε στην καμπίνα μου απέξω μέχρι να βεβαιωθεί ότι σηκώθηκα, αιωνία του η μνήμη, επίσης τον Κον Δημήτριο Οικονόμου επονομαζόμενων δεύτερον πατέρα μου, που με βοήθησε να πέσω στην θάλασσα εκείνη την κρίσιμη ώρα του ναυάγιου.

Αντώνιος Καμπούρης.........

Σημείωση ναυαγού: Πιστεύω κάποιος, κάποτε να ενδιαφερθεί για το τραγικό ναυάγιο και να εξερεύνηση το ναυάγιο του «Ηράκλειον» για να ησυχάσουν οι ψυχές μας για τους αγαπητούς φίλους που χάσαμε, οι περισσότεροι νεαρά παιδία...αιωνία τους η μνήμη.

Ενδιαφέροντα

Ένα από τα διεθνή ναυτικά έθιμα είναι η μη ενόχληση ναυαγίων τα οποία έχουν γίνει «υγροί τάφοι».

Την ημέρα που συμπληρώνονταν ακριβώς 3 χρόνια από το ναυάγιο, στις 8 Δεκεμβρίου 1969, συνέβη αεροπορικό δυστύχημα της Ολυμπιακής Αεροπορίας στην Κερατέα με 90 νεκρούς, σε πτήση από τα Χανιά προς την Αθήνα. Το γεγονός αυτό ώθησε την επόμενη μέρα το Δημοτικό Συμβούλιο Χανίων με ομόφωνη απόφασή του να κηρύξει την 8η Δεκεμβρίου, ως αποφράδα ημέρα για τα Χανιά. Κάθε χρόνο τελείται στην πόλη μνημόσυνο για την ανάπαυση των ψυχών των θυμάτων και από τις δύο αυτές τραγωδίες.

Πηγή: ΗΛΕΙΑ ΤΩΡΑ