Υγίνου, Ποιητική Αστρονομία : Ι.13 Ηνίοχος

Απεικόνιση του Ηνιόχου (Auriga)
Ουρανογραφία Johann Bode (1801)
Ian Ridpath’s Star Tales url
[http://www.ianridpath.com/startales/auriga.htm]

Την προσωποποίηση του Εριχθονίου —όπως μαρτυρεί ο Ερατοσθένης— εμείς αποκαλούμε στα λατινικά «auriga» [μετάφραση της ρωμαϊκής μεταγραφής των ονομάτων Ενίοχος και Ηνίοχος ως Heniochus _url]. Βλέποντας ο Δίας ότι πρώτος αυτός από το γένος των ανθρώπων έζεψε τέσσερα άλογα σε άρμα, θαύμασε τη διάνοια του ανδρός που μπορούσε ν’ συναγωνισθεί την εφεύρεση του Ηλίου, ο οποίος πρώτος ανάμεσα στους θεούς έκανε χρήση τερθίππου (quadriga).

Ο Ηνίοχος όπως απεικονίζεται στη συλλογή καρτών αφιερωμένων στους ουράνιους αστερισμούς (Urania’s Mirror) σε εικονογράφηση του Sidney Hall στο Λονδίνο περί το 1825.
wikipedia url
[https://en.wikipedia.org/wiki/Auriga_(constellation)]

Ο Εριχθόνιος, όπως ειπώθηκε, πρώτος οδήγησε πολεμική άμαξα με τέσσερα άλογα, επίσης πρώτος καθιέρωσε λατρευτικές τελετές και θεμελίωσε ναό προς τιμήν της θεάς Αθηνάς στην ακρόπολη των Αθηναίων.

Ο Ευριπίδης παραθέτει το ακόλουθο αφήγημα για τη γέννησή του. Ο Βούλκαν [ή Βουλκάνους (Λατινικά: Volcānus ή Vulcānus) ρωμαϊκή θεότητα αντίστοιχη με τον Ήφαιστο της ελληνικής μυθολογίας] φλεγόμενος από την ομορφιά της Αθηνάς εκλιπαρούσε να την παντρευτεί αλλά ο πόθος του αποκρούσθηκε. Εκείνη κρύφτηκε σ’ έναν τόπο που ονομαζόταν Ηφαίστιος (Hephaestius) εξαιτίας της αγάπης του. Λένε ότι ο Βούλκαν, ακολουθώντας την εκεί, εξουθενωμένος από τα παρακάλια και παθιασμένος όπως παρέμενε, προσπάθησε να την αγκαλιάσει αλλά απωθήθηκε και η γη δέχτηκε το σπέρμα του. Η Αθηνά κατακλυσμένη από αίσθημα ντροπής έσπρωξε χώματα με το πόδι της και το σκέπασε. Από αυτό γεννήθηκε το φίδι Εριχθόνιος που οφείλει τ’ όνομά του στη γη και την έριδα ανάμεσά τους.

Η Αθηνά λέγεται ότι τον έκρυψε, όπως ένα αντικείμενο λατρείας, σ’ ένα σεντούκι το οποίο και παρέδωσε στις κόρες του Ερεχθέως για να το προσέχουν, απαγορεύοντάς τους συνάμα να το ανοίξουν. Αλλά ο άνθρωπος από τη φύση του είναι τόσο περίεργος που όσο περισσότερο τον αποτρέπεις από μια πράξη, τόσο μεγαλώνει η επιθυμία του να την πραγματώσει.

Έτσι, τα κορίτσια άνοιξαν το μπαούλο κι αντίκρισαν το φίδι. Το αποτέλεσμα ήταν να καταληφθούν από θεόσταλτη μανία και να πέσουν από τα τείχη της ακροπόλεως. Αλλά το φίδι έσπευσε να βρει καταφύγιο στην ασπίδα της Αθηνάς και ανατράφηκε από εκείνη.

Άλλοι έχουν ισχυριστεί ότι ο Εριχθόνιος είχε φιδίσια πόδια και στα νιάτα του εγκαθίδρυσε τα Παναθήναια προς τιμήν της Αθηνάς, στα οποία αγωνιζόταν και ο ίδιος συμμετέχοντας σε αρματοδρομίες με τερθίππους. Οι πράξεις του επιβραβεύθηκαν με την τοποθέτησή του ανάμεσα στους αστερισμούς.

Ορισμένοι απ’ αυτούς που είχαν γράψει για τ’ άστρα, είχαν πει ότι ο Ηνίοχος (Charioteer) ήταν κάποιος Αργείος στην καταγωγή, ονόματι Ορσίλοχος (Orsilochus) αρματηλάτης ο οποίος εφηύρε πρώτος τον τέρθιππο και για το λόγο αυτό κέρδισε μια περιοχή στον έναστρο ουρανό.

Άλλοι, αναγνώριζαν στο πρόσωπό του τον Μυρτίλο, γιο του Ερμή και της Κλυτίης (Ωκεανίδα Νύμφη) ηνίοχο του Οινομάου. Αφού συνάντησε το πεπρωμένο του, με τρόπο που είναι καλά γνωστός, λέγεται ότι ο πατέρας του τοποθέτησε τη μορφή του στον ουρανό.

Στο αριστερό του ώμο ακουμπά μια Aίγαγρος [Capra (κοινώς: αγριοκάτσικο)] και στ’ αριστερό του χέρι φαίνεται να είναι τοποθετημένα Τα Παιδιά (The Kids). Η ακόλουθη ιστορία θρυλείται γι αυτόν.

Ηνίοχος (Auriga) EarthSky url [http://earthsky.org/?p=2780]

Κάποιος Όλενος, απόγονος του Βούλκαν, είχε δυό θυγατέρες, τις νύμφες Αίξ και Ελίκη, τροφούς του Διός. Άλλοι έχουν πει ότι συγκεκριμένες πόλεις οφείλουν τ’ όνομά τους σ’ αυτούς —Ώλενος στην Αυλίδα, Ελίκη στην Πελοπόννησο, Αίξ στην Αιμονία (μυθική ονομασία της σημερινής Θεσσαλίας προερχόμενη από τον ήρωα Θετταλό, γιό του Αίμονα) — οι οποίες αναφέρονται από τον Όμηρο στο δεύτερο βιβλίο της Ιλιάδος. Αλλά ο Παρμενίσκος υποστηρίζει ότι κάποιος Μελισσέας ήταν βασιλέας της Κρήτης και στις θυγατέρες του ανατέθηκε η ανατροφή του Διός. Μη έχοντας γάλα, του παρείχαν μια κατσίκα, ονόματι Αμάλθεια, η οποία λέγεται ότι τον μεγάλωσε. Γεννούσε συχνά δίδυμα κι όταν ο Δίας αφέθηκε στη φροντίδα της, μόλις είχε φέρει στον κόσμο ένα ζεύγος. Κι έτσι, εξαιτίας της στοργικής μητέρας, τα παιδιά τοποθετήθηκαν κι αυτά στ’ άστρα. Ο Κλεόστρατος ο Τενέδιος φέρεται να ήταν ο πρώτος που κατέδειξε τα παιδιά αυτά ανάμεσα στους αστερισμούς.

Αλλά ο Μουσαίος λέει ότι ο Δίας ανατράφηκε από την Θέμιδα και τη νύμφη Αμάλθεια στις οποίες δόθηκε από την μητέρα του, Οπς [θεά της γονιμότητας για την ρωμαϊκή μυθολογία η οποία ταυτίζεται με τη Ρέα, μητέρα των θεών, στην αντίστοιχη ελληνική]. Η Αμάλθεια τώρα, είχε μια οικόσιτη κατσίκα η οποία λέγεται ότι είχε αναθρέψει τον Δία.

Κάποιοι αποκαλούσαν κόρη του Ηλίου την Αίξ, η οποία ξεπερνούσε πολλές με το καλλίγραμμο σώμα της αλλά τουναντίον είχε την πλέον φρικιαστική όψη. Τρομοκρατημένοι στη θέα της, οι Τιτάνες ικέτευσαν την Γαία να την κρύψει κι εκείνη λέγεται ότι την είχε κλείσει σ’ ένα σπήλαιο στην Κρήτη. Αργότερα, όπως ειπώθηκε, έγινε τροφός του Διός. Αλλά όταν αυτός βασιζόμενος στα νιάτα του μεθόδευε πόλεμο εναντίον των Τιτάνων, χρησμοδοτήθηκε με την επιταγή να συνεχίσει τον πόλεμο προστατευόμενος από δέρμα κατσίκας (αίγας) και κεφάλι Γοργόνας, εφόσον επιθυμούσε να βγει νικητής. Οι Έλληνες αποκαλούν την ασπίδα αυτή, αιγίδα. Όταν όλα τα παραπάνω έγιναν, ο Δίας υπερφαλαγγίζοντας τους Τιτάνες κατέκτησε το βασίλειο. Τυλίγοντας τα εναπομείναντα κόκαλα της κατσίκας με δέρμα, τους ενέπνευσε ζωή και σε ανάμνηση των γεγονότων στόλισε με άστρα τη μορφή του ζώου στον ουρανό. Στη συνέχεια παρέδωσε στην Αθηνά την αιγίδα, με την προστασία της οποίας είχε αναδειχθεί νικητής.

Αιγίπαν
θεογονία url [http://www.theogonia.gr/theoi/theoia/aigipan.htm]

Ο Ευήμερος [ο Μεσσήνιος] αναφέρεται σε κάποια Αίγα, σύζυγο του Πάνα. Όταν εκείνη συνευρέθη με τον Δία απέκτησε γιο για τον οποίο έλεγε ότι ανήκει στον Πάνα. Έτσι το παιδί ονομάστηκε Αιγίπαν ο Δίας δε, Αιγίοχος. Καθώς αισθανόταν πολύ περήφανος γι αυτό, καταστέρισε αναμνηστικά την μορφή μιας κατσίκας στον ουρανό.

• εικόνα εξωφύλλου: IAU Auriga chart wikipedia URL [https://en.wikipedia.org/wiki/Auriga_(constellation)#/media/File:Auriga_IAU.svg]
• πηγή αναφοράς: LOEB Classical Library Harvard University Press

Πηγή: Χείλων