ΛΑΕΡΤΙΟΥ ΔΙΟΓΕΝΟΥΣ - ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ

Λ Α Ε Ρ Τ Ι Ο Υ
Δ Ι Ο Γ Ε Ν Ο Υ Σ
Α Ρ Ι Σ Τ Ο Τ Ε Λ Η Σ

Ἀριστοτέλης Νικομάχου καί Φαιστίδος Σταγειρίτης.
ὁ δέ Νικόμαχος ἦν ἀπό Νικομάχου τοῦ Μαχάονος τοῦ
Ἀσκληπιοῦ, καθά φησιν Ἕρμιππος ἐν τῷ Περί Ἀρι-
στοτέλους καί συνεβίου Ἀμύντᾳ τῷ Μακεδόνων βα-
σιλεῖ ἰατροῦ καί φίλου χρείᾳ. οὗτος γνησιὠτατος τῶν
Πλάτωνος μαθητῶν, τραυλός τήν φωνήν, ὥς φησι
Tιμόθεος ὁ Ἀθηναῖος ἐν τῷ Περί βίων ἀλλά καί ἰσχνο-
σκελής, φασίν, ἦν καί μικρόμματος ἐσθῆτί τ΄ ἐπισήμω
χρώμενος καί δακτυλίοις καί κουρᾷ. ἔσχε δέ καί υἱόν
Νικόμαχον ἐξ Ἑρπυλλίδος τῆς παλλακῆς, ὥς φησι
Τιμόθεος Ἀπέστη δέ Πλάτωνος ἔτι περιόντος· ὥστε
φασίν ἐκεῖνον εἰπεῖν, "Ἀριστοτέλης ἡμᾶς ἀπελάκτισε
καθαπερεῖ τά πωλάρια γεννηθέντα τήν μητέρα." φησί
δ΄ Ἕρμιππος ἐν τοῖς Βίοις ὅτι πρεσβεύοντος αὐτοῦ
πρός Φίλιππον ὑπέρ Ἀθηναίων σχολάρχης ἐγένετο τῆς
ἐν Ἀκαδημείᾳ σχολῆς Ξενοκράτης·

ΑΝΑΛΥΣΗ ΑΡΧΑΙΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ

Ἀριστοτέλης Νικομάχου καί Φαιστίδος Σταγειρίτης
Ο Αριστοτέλης ἠταν γιος του Νικομάχου και της Φαιστίδας και καταγόταν από τα Στάγειρα.

ὁ δέ Νικόμαχος ἦν ἀπό Νικομάχου τοῦ Μαχάονος τοῦ Ἀσκληπιοῦ, καθά φησιν Ἕρμιππος ἐν τῷ Περί Ἀριστοτέλους
Ο πατέρας του ο Νικόμαχος, όπως αναφέρει ο Έρμιππος στό βιβλίο του "Περί Αριστοτέλους", καταγόταν από το γένος του Νικομάχου του γιού του Μαχαόνα, ο οποίος με τήν σειρά του, ήταν γιός του Ασκληπιού.

Το πρώτο στοιχείο που ο Διογένης Λαέρτιος επιλέγει να παραθέσει, αρχίζοντας την αφήγησή του για τον Αριστοτέλη, είναι άκρως εντυπωσιακό. Μας αποκαλύπτει μία σημαντικότατη πληροφορία, που αναφέρει ο Έρμιππος ο Σμυρναίος, ο οποίος ήταν ένας Περιπατητικός Φιλόσοφος καί βιογράφος που έζησε τον 3ο αιώνα π.Χ σύμφωνα με τον οποίο ο Αριστοτέλης, έλκει την καταγωγή του από θείο γένος, αφού αυτό που μας λέει ουσιαστικά είναι ότι ο πατέρας του Αριστοτέλη ήταν εγγονός του Ασκληπιού, ο οποίος όχι μόνο θεωρείται Θεός της Ιατρικής, αλλά και γιός του Απόλλωνα!

~ ~

καί συνεβίου Ἀμύντᾳ τῷ Μακεδόνων βασιλεῖ ἰατροῦ καί φίλου χρείᾳ.
Αυτός λοιπόν ο πρώτος Νικόμαχος που θεωρείται γενάρχης του Αριστοτέλη, έζησε την ίδια εποχή με τον βασιλιά των Μακεδόνων Αμύντα, ο οποίος εκτός από φίλος του, εκτελούσε και χρέη προσωπικού του ιατρού.

οὗτος γνησιώτατος τῶν Πλάτωνος μαθητῶν,
Ο Αριστοτέλης υπήρξε ο πιο αυθεντικός από όλους τους μαθητές του Πλάτωνα,

Είναι λογικό να υποθέσει κανείς, ότι από την στιγμή που ο Αριστοτέλης θεωρείται ως ο αυθεντικότερος μαθητής του Πλάτωνα, θα έπρεπε να αποδεχόταν ολοκληρωτικά τις θεωρίες του δασκάλου του. Επομένως όπως θα δούμε στη συνέχεια, είναι μάλλον αυθαίρετη η σημερινή άποψη που επικρατεί, που θέλει τους δυο κορυφαίους φιλοσόφους μας, τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη να βρίσκονται σε αντιπαλότητα.

~ ~

τραυλός τήν φωνήν, ὥς φησι Τιμόθεος ὁ Ἀθηναῖος ἐν τῷ Περί βίων
Η φωνή του ήταν ιδιαίτερη, σαν να τραύλιζε, όπως περιγράφει ο Τιμόθεος ο Αθηναίος στο βιβλίο του "Περί βίων".

ἀλλά καί ἰσχνοσκελής, φασίν, ἦν καί μικρόμματος
Τά πόδια του ήταν λεπτοκαμωμένα, και όπως λένε επίσης, είχε μικρά μάτια.

Ἐσθῆτί τ΄ ἐπισῆμω χρώμενος καί δακτυλίοις καί κουρᾷ.
Φοροῦσε εντυπωσιακά ρούχα και χρησιμοποιούσε δακτυλίδια, (άγνωστο για ποιο σκοπό) και διατηρούσε μια ειδική κόμμωση, (επίσης άγνωστο για ποιο σκοπό).

Παρατηρούμε ότι η σωματοδομή του Αριστοτέλη είναι αρκετά διαφορετική από αυτήν που ίσως θα περιμέναμε, όπως επίσης και ότι φρόντιζε η γενικότερη εμφάνισή του να διαφέρει από τους υπόλοιπους Ανθρώπους της εποχής του. Δυστυχώς όμως για το θέμα αυτό δεν διαθέτουμε περισσότερες πληροφορίες. Γενικότερα ο Διογένης Λαέρτιος μάς περιγράφει μέχρι στιγμής μια ανατρεπτική εικόνα του Αριστοτέλη σε όλα τα επίπεδα, από αυτήν που ίσως έχουμε φτιάξει στην φαντασία μας. Είναι δυνατόν ένας κορυφαίος φιλόσοφος όπως ήταν ο Αριστοτέλης, να τραύλιζε, να είχε λεπτά πόδια και μικρά μάτια; Ωστόσο αυτή η αινιγματική περιγραφή, μπορεί να εξηγηθεί αν λάβουμε υπόψη μας, ότι ο Τιμόθεος ο Αθηναίος από τον οποίο ο Διογένης Λαέρτιος αντλεί αυτές τις πληροφορίες, ήταν Ιερέας και μάλιστα του γένους των Ευμολπίδων. Αυτό σημαίνει ότι είχε άμεση σχέση με τις μυστικές τελετές των Ελευσινίων Μυστηρίων και του κωδικοποιημένου τρόπου με τον οποίο μπορούσαν οι Ιερείς να ανακαλύπτουν κάποιες μυστικές γνώσεις. Επομένως είναι βέβαιο, ότι αυτές οι περιγραφές που αναφέρει ως προς την εμφάνιση του Αριστοτέλη δεν θα πρέπει να τις λάβουμε υπόψη μας κατά λέξη, δίοτι χρησιμοποιεί προφανώς κάποιον μυστικό κώδικα, ο οποίος είναι ακατανόητος από τους αμύητους, επομένως και από εμάς. Ένα επιπλέον στοιχείο που ενισχύει αυτήν την άποψη είναι ότι ο ίδιος συγγραφέας, αναφέρει στο βιβλίο του σχετικά με τον Πλάτωνα, ότι η φωνή του ήταν "λεπτή".

~ ~

ἔσχε δέ καί υἱόν Νικόμαχον ἐξ Ἑρπυλλίδος τῆς παλλακῆς, ὥς φησι Τιμόθεος
Επίσης, είχε αποκτήσει έναν γιο τον Νικόμαχο, από την γυναίκα του την Ερπυλλίδα, η οποία όπως αναφέρει και πάλι ο Τιμόθεος, είχε υπάρξει παλλακίδα.

Στην εποχή της Αρχαίας Ελλάδας, Παλλακίδα ονομαζόταν η γυναίκα που ζούσε με ένα έγγαμο άνδρα, χωρίς όμως να είναι νόμιμος σύζυγός της. Αρχικά, ίσως και πάλι να είναι μεγάλη η έκπληξη μας να πληροφορούμαστε ένα τέτοιο γεγονός για την προσωπική ζωή του μεγάλου μας Φιλοσόφου.

Ας μην βιαζόμαστε όμως να βγάλουμε τα συμπεράσματά μας, καθώς προχωρώντας στην ανάγνωση του κειμένου θα κατανοήσουμε κάποιες βαθύτερες αλήθειες που βρίσκονται κρυμμένες πίσω από τα φαινόμενα!

~ ~

Ἀπέστη δέ Πλάτωνος ἔτι περιόντος·
Ὀταν ο Αριστοτέλης αποχώρησε από την Πλατωνική Ακαδημία, ο Πλάτωνας εξακολουθούσε ακόμη να διδάσκει.

Σήμερα βεβαίως, επικρατεί η άποψη ότι ο Αριστοτέλης έφυγε από την Ακαδημία, επειδή δέν διαδέχτηκε τον Πλάτωνα στη θέση του σχολάρχη. Το γεγονός αυτό, σύμφωνα με την άποψη του Διογένη Λαερτίου είναι εντελώς λανθασμένο.

~ ~

ὥστε φασίν ἐκεῖνον εἰπεῖν,
Σχολίασε μάλιστα την αποχώρησή του λέγοντας τα εξής:

"Ἀριστοτέλης ἡμᾶς ἀπελάκτισε καθαπαρεί τά πωλάρια γεννηθέντα τήν μητέρα."
"Ο Αριστοτέλης μας κλώτσησε, όπως κάνουν τα πουλάρια που μόλις γεννηθούν κλωτσούν την μητέρα τους".

Στην πραγματικότητα αυτή η περίεργη φράση του Πλάτωνα είναι άκρως μυστηριακή, όπως ακριβώς ταιριάζει στα λόγια ενός μεγάλου Φιλοσόφου και ακριβώς για τον λόγο αυτόν ο Διογένης Λαέρτιος την παραθέτει στο κείμενο. Πίσω από την λέξη "Πωλάρια" υποκρύπτεται η έννοια των δύο "Πόλων" που χρακτηρίζουν ένα Δίπολο. Το Δίπολο αποτελεί το βασικότερο ίσως σύμβολο της κατανόησης της Αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας, όπως θα εξηγηθεί αναλυτικά στη συνέχεια.

~ ~

φησί δ΄ Ἕρμιππος ἐν τοῖς Βίοις
Ὀπως μας αναφέρει και πάλι ο Έρμιππος στο βιβλίο του "Περί βίων",

ὅτι πρεσβεύοντος αὐτοῦ πρός Φίλιππον ὑπέρ Ἀθηναίων
ο Αριστοτέλης (μετά την αποχώρησή του από μαθητής της Ακαδημίας) ανέλαβε τα χρέη του πρέσβη της σχολής. Βρισκόταν λοιπόν στον βασιλιά Φίλιππο της Μακεδονίας, για να υπερασπιστεί τα αιτήματα των Αθηναίων,

σχολάρχης ἐγένετο τῆς ἐν Ἀκαδημείᾳ σχολῆς Ξενοκράτης·
όταν την θέση του Πλάτωνα στην Ακαδημία, την διαδέχτηκε ο Ξενοκράτης,

Στο σημείο αυτό υπάρχει μια πολύ σημαντική πληροφορία, άξια κάθε προσοχής που θα μπορούσε να μας εξηγήσει ακριβώς αυτό που είχε συμβεί. Ὀπως διαπιστώνουμε η Ακαδημία Πλάτωνος δεν ήταν απλώς μια Φιλοσοφική σχολή και μόνο. Αντιθέτως, όπως φαίνεται, υπήρχε συνεργασία και συνεχής επικοινωνία μεταξύ της Πλατωνικής Ακαδημίας της Αθήνας και της βασιλικής οικογένειας της Μακεδονίας, μέσω του Αριστοτέλη ο οποίος εκτελούσε τα χρέη του Πρέσβη της σχολής. Το γεγονός ότι την εποχή εκείνη, οι Πρέσβεις της Ακαδημίας επισκέπτονταν τους βασιλείς, θα μπορούσε να σημαίνει ότι οι πολιτικοί Άρχοντες προκειμένου να λάβουν κάποιες σημαντικές αποφάσεις, σε θέματα διοίκησης, συμβουλευόταν πρώτα τους μεγάλους φιλοσόφους, που ήταν οι κατεξοχήν αρμόδιοι για να υποδείξουν το σωστό. Επομένως ο βασιλιάς Φίλιππος γνώριζε προσωπικά τον Αριστοτέλη υπό την ιδιότητα του πρέσβη του Πλάτωνα. Δεν είναι λοιπόν καθόλου περίεργο το γεγονός, ότι λίγο αργότερα, τον επέλεξε σαν τον ιδανικό Φιλόσοφο που θα μπορούσε να μορφώσει τον γιο του, έτσι ώστε να τον μεταμορφώσει στην συνέχεια στον παγκοσμίως γνωστό Μέγα Αλέξανδρο. Θα πρέπει λοιπόν να δεχτούμε ότι οι Φιλοσοφικές σχολές της εποχής εκείνης, σχετιζόταν άμεσα και με τα θέματα της διοίκησης αλλά και της πολιτικής ζωής. Κάτι τέτοιο φαίνεται λογικό, διότι αυτές οι Φιλοσοφικές σχολές αποτελούσαν τον πυρήνα σωτήριων γνώσεων και ευεργεσίας, που δεν περιοριζόταν μόνο στον στενό κύκλο των μαθητών τους. Αντιθέτως, μέσω της συνεργασίας τους με τους πολιτικούς, έπαιζαν ενεργό ρόλο στην διαμόρφωση της ζωής όλων των πολιτών! Διαπιστώνουμε λοιπόν ότι η Ακαδημία είχε αναπτύξει δράση που αφορούσε και στις σχέσεις της με τον υπόλοιπο κόσμο, ώστε να προσδιορίζεται από έναν γενικότερο κοινωνικό χαρακτήρα. Με τους απεσταλμένους πρέσβεις της, είχε την δυνατότητα να γνωρίζει μέσα από δικές της πηγές ο,τιδήποτε συνέβαινε εκτός του στενού περιβάλλοντός της και μάλιστα σε ολόκληρη την Ελλάδα, ώστε αφενός μεν να γνωρίζει προς τα πού θα πρέπει να κινηθεί η διδασκαλία της, αφετέρου δε, να προτείνει τις ενδεδειγμένες λύσεις των κατά καιρούς προβλημάτων που ανέκυπταν. Θα πρέπει λοιπόν εξαρχής να κατανοήσουμε ότι ο απώτερος σκοπός της Φιλοσοφίας δεν είναι η απομνημόνευση στείρων γνώσεων και περίπλοκων και ακατανόητων θεωριών αλλά αντιθέτως η πρακτική εφαρμογή όλων των φιλοσοφικών θεωριών στην καθημερινή μας ζωή. Ο Φιλόσοφος αποτελεί τον κατεξοχήν Άνθρωπο που κρίνεται από τις πράξεις του και όχι από τα λόγια του! Όσον αφορά στον ίδιο τον Ξενοκράτη που διαδέχτηκε τον Πλάτωνα, είναι γνωστό ότι ήταν ένας από τους καλύτερους μαθητές του. Γνωρίζουμε μάλιστα ότι είχαν ταξιδέψει μαζί στις Συρακούσες, με σκοπό να διδαχτούν την Πυθαγόρεια Φιλοσοφία.

Πηγή: Αριστοτέλης, ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ, ἐκδόσεις οσελότος
Φωτογραφία: https://commons.wikimedia.org/wiki/Main_Page

Χρύσα Νικολοπούλου/Ἑλλήνων Φῶς