ΛΟΓΟΣ Θ. ΚΑΪΡΟΥ

Θεόφιλος Καΐρης

Τῆς ἀληθοῦς, ὦ φίλοι καὶ ἀδελφοὶ, καὶ μὴ ψευδομένης τὸ ὂνομα θείας καὶ ἱερᾶς παιδείας, πρώτιστος καὶ κύριος σκοπὸς εἶναι ἡ ἀνάπτυξις, ἡ μόρφωσις, καὶ ἡ βελτίωσις τῆς αἰσθητικῆς, προαιρετικῆς, ἑκτικῆς καὶ πρακτικῆς δυνάμεως τοῦ ἀνθρώπου, διὰ τῶν ὁποίων καὶ μόνων δύναται ν' ἀπολαύσῃ τὴν ἐνδεχομένην ἐπὶ τῆς προσκαίρου ταύτης ζωῆς εὐδαιμονίαν, καὶ τὴν μέλλουσαν ἀΐδιον μακαριότητα, ἥτις εἶναι ἡ ἀληθὴς γνῶσις ἑνὸς καὶ μόνου ὑπερτάτου, ἄκτιστου ὄντος, ἡ γνῶσις τῶν αἰτίων καὶ ἀποτελεσμάτων ὅλων τῶν κτιστῶν ὄντων, ἤ κάλλιον, τό μόνον τέλος, δι' ὅ ἐπλάσθη.

Κατὰ ταύτην λοιπὸν τὴν ἀρχὴν ἡ ἀληθὴς καὶ θεία παιδεία, παραλαμβάνουσα τὸν ἄνθρωπον ἐκ παιδικῆς ἠλικίας, χρεωστεῖ νὰ ἀναπτύξῃ, μορφώσῃ καὶ βελτιώσῃ τὰς δυνάμεις αὐτοῦ, ὥστε νὰ τὸν ἀποκαταστήσῃ ἀληθινὸν θεωρὸν τοῦ σύμπαντος, ἀληθινὸν κάτοικον καὶ πολίτην ὅλου τοῦ μεγίστου τούτου καὶ ἐκπληκτικοῦ δημιουργήματος, ἀληθινὸν λάτριν τοῦ ὑψίστου. Ὅθεν ἔχει χρέος ἡ ἀληθὴς παιδεία, παραλαμβάνουσα πρῶτον τὸ αἰσθητικὸν τοῦ ἀνθρώπου, νὰ τὸ ἀποκαταστήσῃ τοιοῦτον, ὥστε νὰ διακρίνῃ μετὰ λόγου τὰ μεγέθη τῶν σωμάτων, καὶ τὰς κινήσεις καὶ ἀποστάσεις αὐτῶν, χωρὶς νὰ ὑποπίπτῃ ποτὲ εἰς ὀπτικήν τινα ἀπάτην· παραλαμβάνουσα τὴν ὁρατικὴν δύναμιν, νὰ τὴν ἀποκαθιστᾷ ὄχι ἀπλῶς δύναμιν, ἀλλ' ὅρασιν θεωροῦσαν ἀληθῶς τὰ ποικίλα χρώματα, τὰς διαφόρους ἐκτάσεις, καὶ μεγέθη· παραλαμβάνουσα τὸ ἀκουςικὸν, νὰ τὸ μορφόνῃ, καὶ νὰ ἀναδεικνύῃ δι αὐτοῦ τὸν ἄνθρωπον, ἀληθινὸν ἀκουστὴν τῶν φωνῶν τῶν ὀργάνων, τῶν ἤχων τῆς ἀληθείας, τῆς θείας, λέγω, καὶ ἐξαισίας ταύτης ἁρμονίας τῶν ὄντων· παραλαμβάνουσα τὴν διανοητικὴν δύναμιν νὰ τὴν ἀναπτύξῃ καὶ βελτιώσῃ, ὥστε νὰ μεταβαίνῃ ἀπὸ ἐννοίας εἰς ἐννοίας, καὶ νὰ δέχεται μόνον ἐκείνα, ὅσαι εἶναι σύμφωνοι πρὸς τὸ τέλος, δι' ὅ ἐπλάσθη ὁ ἄνθρωπος· παραλαμβάνουσα τὸ λογικὸν, νὰ τὸ διδάσκῃ, ὁποῖοι εἶναι, ἢ ἐνδέχεται νὰ εἶναι οἱ ἀληθινοὶ λόγοι τῶν ὄντων, τοὺς ὁποίους, ὡς λογικὸς, πρέπει νὰ δέχηται, ἐάν θέλῃ, ὄχι μόνον νὰ λέγηται, ἀλλὰ καὶ νὰ ἦναι τῳόντι λογικὸν ὄν· κατὰ τοῦτον τρόπον, παραλαμβάνουσα τὸ συνειδητικὸν, αὐτοῦ νὰ τὸ βελτιώσῃ, ὥστε νὰ γινώσκῃ ἀκριβῶς ποῖα τὰ πρακτέα καὶ μὴ πρακτέα, καὶ ἐκεῖνα μὲν νὰ δέχηται, ταῦτα δὲ νὰ ἀποστρέγηται· καὶ ποία ἡ ἀληθὴς καὶ σύμφωνος πρὸς τὸ θέλημα τοῦ ὑψίστου διαβίωσις· νὰ βελτιόνῃ, λέγω, τὴν συνείδησίν του τόσον ἀκριβῶς, ὥστε νὰ μὴν ὑποφέρῃ οὔτε εἰς τὸ παραμικρὸν νὰ τὴν μολύνῃ, ἀλλ' εἰς πᾶσαν περίστασιν νὰ ἔχῃ ἑτοιμοτάτην τὴν φωνὴν ταύτην. «Καλῄτερα νὰ δοκιμάσω ἄπειρα δεινὰ, νὰ ὑποφέρω μυρίους θανάτους, παρὰ νὰ πράξω τι ἐναντίον τῆς συνειδήσεώς μου, ἥτις εἶναι ἡ μόνη τοῦ ὑψίστου θεία φωνή·» παραλαμβάνουσα τὴν κοινωνικὴν δύναμιν τοῦ ἀνθρώπου, νὰ τὴν ἀποκαθιστᾷ ἀληθινὴν κοινωνίαν λογικῶν ὄντων, καὶ ὄχι ἀγέλην κτηνῶν, ἀγέλην θρεμμάτων, ἀγέλην θηρίων· ἔχει χρεός, τέλος, ἡ ἀληθὴς παιδεία, παραλαμβάνουσα τὸ ἐν αὐτῷ θεῖον ὄν, ἀληθινὸν ὑμνῳδὸν τοῦ ὑψίστου, δυνάμενον, ὡς ἀληθινὸν ἐλεύθερον λογικὸν κτίσμα, νὰ σχετίζηται πρὸς αὐτὸ διὰ τῆς ἱερᾶς καὶ μὴ ψευδομένης τὸ ὄνομα παιδείας, ἥτις εἶναι θεῖον ἀπαύγασμα τοῦ ὑπερτάτου φωτὸς, διαχυθὲν εἰς τὴν γῆν διὰ τοὺς ἀνθρώπους, καὶ ὄχι πλάσμα τῶν ἀντιθέων, τῶν ἀσεβῶν, καὶ ἀπατεώνων. Ἰδοὺ, φίλοι καὶ ἀδελφοὶ, τὸ θεῖον καὶ ἱερὸν χρέος τῆς ἀληθοῦς παιδείας. Ἀλλὰ ποῖα εἶναι τὰ μέσα πρὸς ταύτην τὴν ἀνάπτυξιν; Εἶναι ἡ Ἀλήθεια καὶ ἡ Ἀρετὴ, ἡ μὲν ἀναφερομένη εἰς τὴν τοῦ ἀνθρώπου βάσιμον καὶ μετὰ λόγου γνῶσιν τῶν οὔτων, ἡ δὲ εἰς τὸ πρακτικὸν αὐτοῦ, σύμφωνον πρὸς τὸ θέλημα τοῦ ὑψίσου. Ἀλήθεια καὶ ἀρετὴ, ἡ ἒλλογος τῶν ὄντων γνῶσις, καὶ σύμφωνος προς τὸ θέλημα τοῦ ὑψίστου διαβίωσις, εἶναι τὰ μόνα μέσα, τὰ ὁποῖα χρεωστεῖ ἡ ἱερὰ παιδεία νὰ μεταχειρίζηται εἰς τὴν ἀνάπτυξιν, μόρφωσιν, καὶ βελτίωσιν τῶν δυνάμεων τοῦ ἀνθρώπου, Ἀλήθεια καὶ Ἀρετὴ· Ἀλήθεια, ἥτις εἶναι τὸ μόνον φῶς τὸ ὁδηγοῦν τὸν ἄνθρωπον εἰς τὴν ζοφερὰν ταύτην τοῦ βίου νύκτα, καὶ ἡ μόνη τροφὴ καὶ τρυφὴ ὅλων τῶν λογικῶν ὄντων· Ἀρετὴ, ἥτις εἶναι ἡ μόνη ἰσχὺς, ἡ μόνη τῆς προαιρέσεως ἀληθινὴ δύναμις· ἀλήθεια λοιπὸν καὶ ἀρετὴ εἶναι τὰ μόνα μέσα τῆς παιδείας τὰ ὁποῖα δύνανται νὰ ὁδηγήσωσι τὸν ἄνθρωπον εἰς τὴν εὐδαιμονίαν καὶ ἀΐδιον μακαριότητα, ἥτις μόνη ἀποκατασταίνει αὐτὸν ἀληθινὸν κτίσμα τοῦ Δημιουργοῦ, ἀληθινὸν λάτριν αὐτοῦ, ἀληθινὸν ἔνθεον.

Ὅςτις, ὦ φίλοι καὶ ἀδελφοὶ, σᾶς εἴπῃ ὅτι ἄνευ ἀληθείας καὶ ἀρετῆς εἶναι δυνατὸν ὁ ἄνθρωπος νὰ ἐπιτύχῃ τοῦ σκοποῦ διὰ τὸν ὁποῖον ἐπλάσθη, εἶναι ψεύστης, ἀπατεὼν, ἀλαζὼν, ἀντίθεος, ἀπάνθρωπος, ἀντικοινωνικὸς, δίοτι ψεῦδος, ἀπάτη καὶ κακία, εἶναι ἀδύνατον νὰ ὑπάρξωσι συνοδοιπόροι τῆς εὐδαιμονίας τοῦ ἀνθρώπου, ἤ μάλλον, εἶναι τὰ μόνα μέσα τὰ φέροντα τὸν ἄνθρωπον εἰς τὸν ὄλεθρον.

Ταύτας τὰς θείας καὶ ἱερὰς ἀρχὰς ἔλαβεν ἐξ ἀρχῆς ἡ ἀληθὴς παιδεία, ἅμα πατήσασα τὸν ἱερὸν της πόδα ἐπὶ τῆς γῆς, ἄν καὶ ἐδοκίμασε τόσα ἐμπόδια, τόσα δεινὰ, τόσας καταδρομὰς· διότι διερχόμενοι μὲ σκέψιν τὴν ἀρχαίαν ἱστορίαν, βλέπομεν, ὅτι ὅλοι οἱ ἀληθῶς πεπαιδευμένοι τοῦ Ἑλληνικοῦ ἔθνους, τοῦ ὁποῖου κατ' εὐτυχίαν καυχώμεθα, ὅτι εἴμεθα γνήσια τέκνα, καὶ δίκαιοι κληρονόμοι, ὅλοι, λέγω, ἔλαβον ἤ ἠθέλησαν νὰ λάβωσιν ὁδηγοὺς, ὡς μόνα ἐπιτήδεια καὶ ἱκανὰ μέσα τῆς ἀληθοῦς παιδείας, τὴν Ἀλήθειαν καὶ Ἀρετήν. Οἱ μὲν διὰ νὰ ἔχωσι τὰ δύο ταύτας ἀρχὰς εὐσυνάπτους καὶ εὐμνημονεύτους, τὰς περιώρισαν εἰς τὸ παλαίφατον ἐκεῖνο ῥητὸν «Γνῶθι σαυτόν.» τουτέστιν, ἄνθρωπε, ἐάν θέλῃς νὰ ἐπιτύχῃς τοῦ τέλους διὰ τὸ ὁποῖον ἐπλάσθης, αὐτὴν λέγω τὴν εὐδαιμονίαν, καὶ νὰ ἦσαι διὰ παντὸς ἀληθινὸν τέκνον τοῦ ὑψίστου, πρέπει νὰ ἐρευνήσῃς σεαυτόν. Ἰδὲ λοιπόν ἐντός σου καὶ ἐκτὸς ὅλην τὴν κατασκευὴν τοῦ θαυμασίου ὀργάνου σου, ἰδὲ τὰς δυνάμεις τῆς ψυχῆς σου, θεώρησον τὰς ἐξαισίους ἐνεργείας αὐτῶν, παρατήρησον τὰς αἰτίας καὶ ἀποτελέσματά των, καὶ εἶναι ἀδύνατον νὰ μὴ ἀποδώσῃς τὴν ὕπαρξιν ὅλων αὐτῶν εἰς ἕν καὶ μόνον ἄκτιστον Ὄν παντοδύναμον, πάνσοφον, πανάγαθον, ἄλλοι δὲ ἠθήλησαν νὰ περικλείσουν τὰς ἀρετὰς ταύτας εἰς το «Μελέτη τὸ πᾶν.» τουτέστιν, ὅλα εἰς τὸν ἄνθρωπον εἶναι μελέτη· θέλεις νὰ γνωρίσῃς τὸν δημιουργόν σου; μελέτησον τὸ σύμπαν, ἐρεύνησον τὰς αἰτίας, τοὺς νόμους ὅλων τῶν φαινομένων καὶ τὴν πρὸς αὐτὸν σχέσιν των.

Ἀλλὰ, φίλοι καὶ ἀδελφοὶ, συγχωρήσατέ μοι νὰ σᾶς εἴπω τὴν ἀλήθειαν· μέχρι τῆς σήμερον, ὅσας ἀρχὰς καθ' ὁποιανδήποτε ἔκφρασιν ἤκουσα, κἀμμία δὲν περιέχει τὸν δυνατὸν βαθμὸν τοῦ ὕψους τῆς ἐννοίας καὶ ἐκπληκτικὸν θαυμασμὸν τοῦ ποιητικοῦ καὶ τελικοῦ αἰτίου, ὅσον ἡ ἔκφρασις τῆς ἀρχῆς ταύτης (καὶ παρακαλῶ νὰ τὸ ἐρευνήσετε καὶ μόνοι ἰδίως) «Θεὸν σέβου» τοὐτέστιν, ἄνθρωπε, ὁποιουδήποτε ἔθνους καὶ γένους ὑπάρχῃς, ὁποιασδήποτε δυνάμεις καὶ ἄν ἔχῃς, εἴτε ἐπὶ θρόνου κάθησαι, εἴτε ὑπὸ καλύβην ἀναπαύεσαι, ἤ τὴν θάλασσαν πλέεις, ἤ γεωργὸς εἶσαι, ἢ πένης, ἢ πλούσιος, ἢ ἔνδοξος, ἤ ἄδοξος, «Θεὸν σέβου», καὶ ἔσῃ εὐδαίμων, ἔσῃ μακάριος, ἔσῃ ἀληθινὸν διὰ παντὸς τέκνον τοῦ ὑψίστου.

Καὶ τῳόντι αὗται αἱ ἱεραὶ λέξεις συμπεριλαμβάνουσιν καὶ τὸ μέσον καὶ τὸν σκοπὸν διὰ τὸν ὁποῖον ἐπλάσθη ὁ ἄνθρωπος, καὶ διὰ νὰ σέβεταί τις, ὡς πρέπει, τὸν Θεὸν, ἀνάγκη νὰ τὸν γνωρίσῃ ὅσον, τὸ δυνατὸν, ἡ πεπερασμένη φύσις του, νὰ ἐρευνήσῃ αὐτὸς ἑαυτὸν, νὰ θεωρήσῃ τὰ ἀποτελέσματα τόσων αἰτίων, τοὺς παμπληθεῖς καὶ παμμεγέθεις κόσμους, οἵτινες ἄνωθεν τῆς κεφαλῆς αὐτοῦ κινοῦνται, ἤ καλῄτερον, διὰ νὰ γνωρίζῃ ὅλα ταῦτα, ἀνάγκη νὰ ἀφοσιωθῇ ὅλαις δυνάμεσι εἰς τὸ θεῖον καὶ ἱερὸν παράγγελμα «Θεὸν σέβου.» καθὼς διὰ τοῦ θερμομέτρου δὲν ἀπατώμεθα παρατηροῦντες τὸν βαθμὸν πάσης θέρμης, καὶ διὰ τοῦ βαρομέτρου τὴν ἀτμοσφαίραν, καὶ διὰ παντὸς ἄλλου μέτρου καὶ μονάδος τὴν καταμέτρησιν ὁποιουδήποτε ὄντος, οὕτως διὰ τοῦ θείου τούτου παραγγέλματος δὲν ἀπατώμεθα ἐρευνῶντες τὴν ἀλήθειαν. π.χ. θέλεις νὰ μάθης ὁποῖος ἦτον ὁ Θαλῆς κατὰ τὰς γνώσεις, κατὰ τὰς ἰδέας, ὡς πρὸς τὸν Θεὸν, ὡς πρὸς ἑαυτὸν, ὡς πρὸς τὸ σύμπαν, λάβε τὴν θείαν ταύτην ἐπιτομὴν καὶ καταμέτρησον δι αὐτῆς τὴν ὡς πρὸς τὸ θεῖον γνῶσιν καὶ σχέσιν του, τὰς ἐννοίας καὶ διανοίας του, τὸν βίον του, τὰς πράξεις του, καὶ εἰπὲ ἔπειτα χωρὶς δισταγμὸν, τόσων βαθμῶν ἦτον ἡ γνῶσις του, ἡ παιδεία του, ἡ ἀρετή του. μετάβηθι ἔπειτα εἰς τὸν μέγαν φιλόσοφον Πυθαγόραν, μετὰ τοῦτον εἰς τὸν μάρτυρα τῆς ἀληθείας θεῖον Σωκράτην, εἶτα εἰς τὸν Ἐπίκτητον τὸν ἐντὸς τῆς καλύβης του ἐπὶ ῥιπὸς καθήμενον καὶ φιλοσοφοῦντα, περὶ ὑψίστου καὶ ἀθανασίας ψυχῆς, καὶ τέλος εἰς τὸν Μάρκον Αὐρήλιον τὸν ἐπὶ θρόνου καθήμενον, καὶ ἔσο βέβαιος, ὅτι εἰς ἕκαστον τούτων θέλεις εἰπεῖ τὴν ἀλήθειαν, χωρὶς νὰ ἀπατηθῇς διόλου· ἀλλ' ὅςις ἐπιχειρίζεται τὴν σύγκρισιν ταύτην, ἀνάγκη, ὡς ὁ μετρῶν λαμβάνει τὸν πῆχυν εἰς τὸ μετρούμενον, οὕτω νὰ λάβῃ καὶ αὐτὸς πῆχυν μὲν, τὸ «Θεὸν σέβου.» μετρούμενον δὲ, τὸν νοῦν καὶ τὴν καρδίαν, καὶ τότε, λέγω, δὲν ἀπατᾶται διόλου.

Διὰ νὰ συμμορφωθῶμεν, ὦ φίλοι, μὲ αὐτὴν τὴν ἀλήθειαν εἰς τὰς ὀποίας μέλλομεν νὰ κάμωμεν φιλικὰς καὶ ἀδελφικὰς ὁμιλίας, ἐὰν ὁ Πατὴρ τῆς ζωῆς μᾶς χαρίσῃ ὑγείαν, θέλομεν λάβει τὰς δυνάμεις τοῦ ἀνθρώπου, νὰ τὰς ἀναπτύξωμεν, μορφώσωμεν καὶ βελτιώσωμεν, ἔχοντες ὁδηγὸν αὐτὴν τὴν φύσιν, τῆς ὁποίας τὰ πάντα προβαίνουσιν κατὰ βαθμὸν· ἡ ἡμέρα π.χ. ἀρχίζει πρῶτον ἀπὸ αὐτὸ τὸ σκότος καὶ προβαίνει ἔπειτα εἰς τὸ λυκαυγὲς, καὶ φθάνει, τέλος, εἰς τὸ λαμπρότατον καὶ καθαρώτατον φῶς· παρομοίως καὶ ὁ χρόνος ἀρχίζει πρῶτον ἀπὸ τὸ φθινόπωρον, ὅτε ἡ γῆ λαμβάνει ὅλας τὰς δυνατὰς καλλιεργείας, ἔπειτα προχωρεῖ εἰς τὴν ἄνοιξιν, καθ' ἤν ἡ γῆ γενᾷ τοὺς ὡραίους καρποὺς, καὶ τέλος, φθάνει τὸ θέρος ὅτε ὅλοι, ὅσοι εἰργάσθησαν, θερίζουν τοὺς καρποὺς τῶν κόπων των. Κατὰ μίμησιν λοιπὸν τῆς τακτικωτάτης ταύτης ἐνεργείας τῆς φύσεως, θέλομεν καὶ ἡμεῖς ἀρχίσει εἰς τὰς φιλικὰς καὶ ἀδελφικὰς ὁμιλίας μας, νὰ προβαίνωμεν πρὸς ἀνάπτυξιν καὶ βελτίωσιν τῶν δυνάμεων τοῦ ἀνθρώπου.

Θέλομεν δὲ τὰς διαιρέσει εἰς ἀρκτικὰς καὶ προοδευτικὰς, καὶ εἰς μὲν τὰς πρώτας, ἀρχίζομεν ἀπὸ τὸ αἰσθητικὸν, δίδοντες νύξιν τινὰ εἰς αὐτὰς διὰ λέξεων μόνον, εἰς τὸ περὶ ὁράσεως καὶ ἀκοῆς, καθὼς καὶ εἰς τὸ περὶ ποσοῦ, πρὸς ὀλίγην ἀνάπτυξιν τοῦ νοός του· ἔπειτα προβαίνομεν εἰς τὴν συλλογὴν τῶν ἀξιολόγων παραγγελμάτων τῶν προγόνων μας, διὰ τῶν ὁποίων θέλομεν πρὸ πάντων προθυμοποιεῖσθαι εἰς τὴν πλάσιν καὶ μόρφωσιν τῆς ἁπλῆς καρδίας του, ἐγχαράττοντες, ὅσον τὸ δυνατὸν, εἰς αὐτὴν τὰς δύο ταύτας ἀρετὰς, Σωφροσύνην καὶ δικαιοσύνην· μετὰ ταῦτα δὲ θέλομεν διδάξει γενικώτερον τὴν θαυμαστὴν τῶν λαμπρῶν προγόνων μας γλῶσσαν, τὴν ὁποίαν ἐμελέτησαν ποτὲ αὐταὶ αἱ Μοῦσαι.

Εἰς δὲ τὰς δευτέρας συνδιαλέξεις μας θέλομεν διδάξει πρῶτον ἰδέαν γενικὴν ὅλων τῶν γνώσεων, ἔπειτα θέλομεν θεωρήσει τὰς γενικωτέρας ἰδέας τῶν ὄντων ἀφῃρημένως, καὶ θέλομεν μορφώσει τὰς ἐπιστημονικὰς γνώσεις, μετὰ ταῦτα θέλομεν θέσει ἔμπροσθέν μας τὸ μέγιστον τοῦτο Δημιούργημα, τὸν Ἥλιον, τὴν Σελήνην, τοὺς ἀστέρας, καὶ ἐξατάζοντες τὰ στοιχεῖα των, τὰς δυνάμεις, τὰ μεγέθη, τὰς ἀποστάσεῖς, τὰς κινήσεις των, νὰ προσδιορίσωμεν τὰς ἰδιότητας καὶ τὴν φύσιν αὐτῶν· παρομοίως καὶ ἐπὶ τῶν λοιπῶν ὄτων· φέροντες καὶ αὐτὰ ὑπ' ὄψιν θέλομεν ἐξετάσει τὰ χαρακτηριστικά των, τὴν ἀνάλυσιν, καὶ σύνθεσιν αὐτῶν διὰ πειραμάτων, καὶ θέλομεν θέσει, τελευταῖον, γραμμὴν, μεταξὺ τοῦ ἀκτίστου ὄντος καὶ τῶν κτιστῶν.

Ἀλλὰ δύναταί τις νὰ μὲ εἰπῇ, καὶ σὺ, ὦ Θεόφιλε, εἶσαι ἱκανὸς μόνος νὰ διδάξῃς ὅλα ταῦτα; ὄχι· ὁ Θεόφιλος προτείνει, καὶ σεῖς οἱ φίλοι του συνεξετάζετε τὴν προβληθεῖσαν πρότασιν, καὶ ἄν τὴν εὕρετε ὀρθὴν τὴν παραδέχεσθαι, εἰδὲ μὴ, λέγετε, λάθος ἔχεις Θεόφιλε, καὶ δὲν εἶναι μεγαλῄτερα χαρὰ εἰς τὸν Θεόφιλον παρὰ νὰ εὑρεθῆ μείραξ, νεανίσκος ν' ἀποδείξῃ ὅτι ἀπατᾶται. ἄ!! εἶναι ἡ μόνη μου χαρὰ, ἡ μόνη μου εὐχαρίστησις, ἡ μόνη μου ἀγαλλίασις· διότι ἀξιόνομαι ἀπὸ νέους ἀληθεῖς Ἕλληνας νὰ ὁδηγῶμαι εἰς τὴν ἀλήθειαν. Σεῖς λοιπὸν, φίλοι, εἶσθαι συνεργοὶ τῆς ἀληθείας, καὶ σεῖς, εἶμαι βέβαιος, ὅτι δι αὐτὴν τὴν ἱερὰν γῆν τῆς φιλτάτης Πατρίδος εἰς τὴν ὁποίαν ἐγεννήθητε, σεῖς, λέγω θέλεται γενῆ συμπράκτορες τῆς παιδείας, τῆς ἀληθείας, τοῦ ἀνθρωπισμοῦ.

Ἀλλὰ σὺ, ὦ Πάτερ, τοῦ φωτὸς, Πάτερ τῆς ἀληθείας ἀνάλαβε τὴν ἀνάπτυξιν τοῦ νοός μας, τὴν μόρφωσιν τῆς καρδίας μας, καὶ ἐνίσχυσόν μας εἰς τὴν γνῶσιν τοῦ σοῦ παναγίου θελήματος, ὥστε διελθόντες τὴν πρόσκαιρον ταύτην ζωὴν σωφρόνως καὶ δικαίως, ν' ἀξιωθῶμεν τῆς ἀϊδίου μακαριότητος.

Ἒν Ἄνδρω, τὴν 2 Ὀκτωμβρίου 1839.

ΛΟΓΟΣ ΕΚΦΩΝΗΘΕΙΣ ΠΑΡΑ ΤΟΥ ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΥ Θ. ΚΑΪΡΟΥ
Εἰς τὴν ἔναρξιν τῶν μαθημάτων τῆς Β'. Τριετίας.
Ἐκ τῆς τυπογραφίας Ἀγγέλου Ἀγγελίδου.

Πηγή: Ανέμη - Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Νεοελληνικών Σπουδών
Ἁντιγραφή: Ἑλλήνων Φῶς