Μάχη στά Βρυσάκια

Τά γεγονότα τής Ανατολικής Στερεάς καί τής Εύβοιας, από τόν Ιούλιο τού 1821 είναι αλληλένδετα. Ο Ομέρ Βρυώνης έκρινε ότι έπρεπε νά επέμβει καί στήν Εύβοια, λόγω τής στρατηγικής θέσης τού νησιού, τό οποίο συνδέει τή Στερεά μέ τά νησιά τού Αιγαίου. Στίς 15 Ιουλίου 1821, ο Ομέρ Βρυώνης, επί κεφαλής 2000 ανδρών, έφθασε στήν Χαλκίδα. Ο μαχητής τής Γραβιάς Αγγελής Γοβγίνας μέ άξιο συμπαραστάτη τόν επίσκοπο Καρύστου Νεόφυτο, προσπάθησε νά κινητοποιήσει όλους τούς κατοίκους στό Γριπονήσι, ζητώντας επειγόντως ενισχύσεις από τά νησιά τών Κυκλάδων καί κυρίως από τήν Άνδρο. Τήν ίδια ημέρα, ο Τούρκος διοικητής τής Εύβοιας Ομέρ μπέης εξεστράτευσε κατά τής Κύμης πού είχε σηκώσει τό μπαϊράκι τής επανάστασης. Τήν κατέλαβε χωρίς δυσκολία, τήν κατέκαψε καί σκότωσε τόν αρχηγό τής εξέγερσης Γεώργιο Παππά. Τούς έντεκα μοναχούς καί τόν ηγούμενο τής Μονής Καταρράκτου Παΐσιο, πού είχαν πολεμήσει στό πλευρό τού Παππά, τούς παλούκωσε.

Ο Ομέρ Βρυώνης κινήθηκε πρός τά Βρυσάκια, ένα παραθαλάσσιο χωριό κοντά στά Ψαχνά Ευβοίας. Στή θάλασσα όμως κυριαρχούσε μικρός ελληνικός στολίσκος υπό τήν αρχηγία τού Αλεξάνδρου Κριεζή καί έτσι οι Έλληνες μαχητές τής στεριάς αισθάνονταν μία ασφάλεια, καθώς γνώριζαν ότι τά τηλεβόλα τών ελληνικών πλοίων θά τούς κάλυπταν στίς επιθέσεις τού τουρκικού ιππικού. Ο Γοβγίνας ή Γοβγιός μέ τόν έμπιστό του Κώτσο Δημητρίου, τόν Μπαλαλά καί 400 παλληκάρια οχυρώθηκε στά Βρυσάκια καί περίμενε τήν επίθεση. Έδωσε εντολή στούς άνδρες του νά περιμένουν τόν εχθρό νά πλησιάσει καί νά πυροβολήσουν μόνο όταν τούς τό διατάξει.

«Τήν δέ αύριον πρώτη δεκαπενθημερία τού Ιουλίου ήν, εξήλθε παναστρατιά ο Ομέρ Βρυών Πασάς, έχων επέκεινα τών πέντε χιλιάδων, πλήν τών Χαλκιδέων Τούρκων, οδεύων κατά τών εν Βρυσακίοις χωριατών καί κλεφτών, επειδή οι Χαλκιδείς ούτως είπον τώ Ομέρ Βρυών πασά, ότι χωριάται καί κλέφται είναι, πάμε νά τούς διώξωμεν απ' εκεί, σύρων καί κανόνια. Ο υπό τού Αγγελή διοικούμενος στρατός ουκ ήν πλέον τών τετρακοσίων, εις μέν τόν Κώτσαν καί Α. Μπαλαλάν είπεν ο Αγγελής μόνον καί μυστικώς:

"Είναι ο Ομέρ Βρυών πασάς αδελφοί, αλλά σήμερον θέλομεν δοξάσει βεβαίως καί τιμήσει τά όπλα τών Ευβοέων."

Εις δέ τούς άλλους έλεγεν ότι είναι οι Χαλκιδείς Τούρκοι. Ο μέν ούν εχθρός πλησιάσας έστησε τά κανόνια του καί ήρξατο τό πύρ. Ο δέ ατρόμητος Αγγελής αφήσας αυτόν νά πλησιάση όσον έδει, αφού επλησιάσεν, έδωκε τό σημείον τής μάχης καί εκατέρωθεν ζωηρώς καί πεισματωδώς επέμπετο τό πύρ. Καί οι μέν Έλληνες μεγαθύμως ενεκαρτέρουν, οι δέ Τούρκοι τρείς αλλεπαλλήλους έκαμαν εφορμήσεις κατά τών ελληνικών οχυρωμάτων, αλλ' οι Έλληνες εματαίωσαν αυτάς καί μέ βλάβην σημαντικήν. Ο Ομέρ Βρυών πασάς βλέπων τήν φθοράν καί ότι ουδέν κατορθοί διά τής επιμονής του, ωπισθοπόρησε κατησχυμένος εις τήν Χαλκίδα.

Οι μέν Χαλκιδείς καί πάλιν παρεκάλουν τόν Ομέρ Βρυών πασά νά υπάγωσι καί εις τόν Άϊον πρός καταδίωξιν όλως καί εκείθεν. Ο δέ πασάς οργισθείς είπε:

"Σείς μέ λέγατε ότι είναι μερικοί χωριάτες καί κλέφτες, εγώ επέρασα όλην τήν Ρούμελη μέ πόλεμο, μα τέτοιο τουφέκι δέν είδα πουθενά, έχασα τό καλλίτερό μου στράτευμα εις τά Βρυσάκιακαί δέν ημπόρεσα νά τούς χαλάσω. Πώς θά μπορέσω νά τούς βγάλω απ' τό δερβένι (στενό); Αυτοί είναι όλο κλέφτικο τουφέκι διαλεμένο κι όχι χωριάτες καθώς μέ λέτε σείς. Καθήσατε, φυλάξετε τό κάστρο καί μή βγαίνετε έξω, έως νά σάς έλθη άλλο ιμντάτι (βοήθεια)."»

Ευβοϊκά ή Ιστορία τής νήσου Ευβοίας συντεθείσα υπό τού αρχιμανδρίτου Ναθαναήλ Ιωάννου, Εν Ερμουπόλει 1858

Ο Ομέρ Βρυώνης οπισθοχώρησε μπροστά σέ μερικές εκατοντάδες επαναστάτες καί γύρισε ταπεινωμένος στήν Χαλκίδα. Σημαντική ήταν η συμβολή τού Υδραίου πλοιάρχου Αλεξάνδρου Κριεζή, ενώ διακρίθηκε γιά τόν ηρωϊσμό του καί ο Νικόλαος Κριεζώτης. Νά σημειωθεί ότι καθόλη τή διάρκεια τής μάχης, οι ιερείς, κατά τά πρότυπα τών βυζαντινών προγόνων τους, γύριζαν στά οχυρώματα τών μαχητών τού Σταυρού, τούς εμψύχωναν καί έψελναν τό "Σώσον κύριε τόν λαόν Σου".

«Tόν Ιούλιον τού 1821 ήλθεν ο Ομέρ Μπέης από Κάρυστον καί επολεμήσαμεν δύο ημέρας. Μού εσκοτώθησαν έξι καί δεκαπέντε λαβωμένοι, από τούς εχθρούς τριάντα καί 150 λαβωμένοι. Τού εσκοτώσαμεν καί έναν πρώτον του εξάδελφον μέ τό κανόνι τού πλοίου, ως μάς εβεβαίωσεν ένας Ρωμαίος Καρυστινός, οπού έφυγε καί ήλθεν εις τό ορδί (στρατόπεδο) μας.

Μαθαίνοντας από έναν Ρωμαίον, όπου έφυγεν από Εύριπον (Εύβοια) ότι είχε σκοπόν νά απεράση από τήν Κακή Σκάλα, κινώ ευθύς τόν καπετάν Αγγελήν Γοβγίναν καί τόν καπετάν Κώτζον καί επήγαν κατόπιν του. Είς τάς 8 τού ιδίου μηνός επέστρεψεν ο Ομέρ μπέης μέ όλους τούς Καρυστινούς. Ήτο φερμένος καί ο Ομέρ Βρυώνης εις Εύριπον. Εκίνησαν ομού όλοι έως 5000 μαζί μέ όλους τούς Ρωμαίους, τραβώντας εν κανόνιον μέ χαζνέν διά νά μάς κανονιάρουν ημάς. Καί εις τόν ερχομόν τους επερνούσαν από εν γεφυράκι καί από οργήν θεϊκήν εβούλιαξε τό γεφυράκι καί τούς έπεσε μέσα καί τούς έμεινε μόνον η χαρά.

Ήρχισεν πεισματώδης ο πόλεμος από τά δύο μέρη καί πάλιν εκίνησε τήν καβαλλαρίαν καί τήν απεζούραν κατεπάνω τού ορδιού μας. Ημείς πάλιν ηρχίσαμεν τά ίδια καί έπαθε τά χειρότερα από πολλούς σκοτωμούς, περίπου τών τριακοσίων καβαλλαραίων, επέστρεψε εις τά οπίσω.

Επαρατηρούσα μέ τό κανοκιάλι, όπου ήτον συναγμένοι όλοι απ' έξω τών καλυβών καί ο Ομέρ Βρυώνης καί έβλεπον τά κινήματά του. Εκεί εσηκώθη όρθιος καί ήρχισε νά χαϊδεύη τό άτι του από κεφαλής έως λαιμού. Ομιλώ, ευθύς έρχεται ο τοπιτζής (αρχηγός τών κανονιοβολιστών) μου Θανάσης Καλυμνιώτης καί τού λέγω:

- "Έ Θανάση, τώρα θέλω νά σέ ιδώ, άν έχης τύχη νά πάς νά γιομώσης τό κανόνι, όπου είναι σιμά τού ταμπουκιού, όπου είναι καρσί τό στράτευμα, νά σημαδεύσης επάνω τού ατιού τού Ομέρ Βρυώνη."

Ευθύς εκίνησεν, επήγεν εις τό πλοίον, γιομόζει τό κανόνι, τό ρίπτει. Καί παρατηρούμεν μέ τρία κανοκιάλια. Επήρεν η μπάλα ίσια τήν κεφαλήν τού ατιού καί τό έκοψεν έως τόν λαιμόν, όπου τό είχε χαϊδεύση, μαζί του καί ένας σεΐζης εσκοτώθη. Μέγα θαύμα!»

Απομνημονεύματα Αλεξάνδρου Κριεζή

Πηγή: agiasofia.com