Μακάριος – τουρκική εισβολή – ευθύνες

Πώς μια δήλωσή του στις 17.7.74 και η ομιλία του στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, στις 19 του μηνός, άλλαξαν το σκηνικό σε βάρος της Κύπρου.

ΠΟΛΛΑ είναι τα ερωτηματικά για την προθυμία των Άγγλων να μεταφέρουν τον ανατραπέντα με το πραξικόπημα της 15ης Ιουλίου 1974 τότε Πρόεδρο της Κύπρου Μακάριο. Και σωστά διερωτώνται πολλοί, πώς οι Άγγλοι που κατηγορούνται από «δημοκράτες» ιστορικούς ερευνητές, αρθρογράφους και συγγραφείς σαν σύμμαχοι των Αμερικανών και της στρατιωτικής διακυβέρνησης στην Ελλάδα. Ακόμα και ότι συνέδραμαν τους Τούρκους στην εισβολή τους στην Κύπρο, μέχρι που ακόμα και τουρκικά βομβαρδιστικά αεροπλάνα που μετείχαν στην εισβολή του Αττίλα είχαν πιλότους Άγγλους.

ΑΥΤΟΙ, λοιπόν, οι Άγγλοι θα φρόντιζαν να σώσουν τον Μακάριο ή, με βάση αυτά που τους κατηγορούν, θα τον άφηναν στο έλεος των πραξικοπηματιών, οι οποίοι είχαν προωθήσει δυνάμεις στην Πάφο, απ’ όπου και έφυγε για το Λονδίνο μέσω Μάλτας; Αλλά και γιατί ο Μακάριος ζήτησε να τον πάρουν στο Λονδίνο και οι Άγγλοι πρόθυμα ικανοποίησαν την επιθυμία του;

Τετάρτη 17 Ιουλίου 1974. Ο πρωθυπουργός της Βρετανίας Χάρολντ Ουίλσον συναντάται με τον Μακάριο στο Λονδίνο.

ΕΞΗΓΗΣΗ για όλα αυτά υπάρχει, με οδοδείκτη τα όσα ακολούθησαν την άφιξη του Μακαρίου στο Λονδίνο: Τις επαφές που είχε με τον τότε Βρετανό Πρωθυπουργό Χάρολντ Ουίλσον και άλλους Βρετανούς επισήμους και προπαντός τις δηλώσεις που έκαμε, με αποκορύφωμα την ομιλία του στην ειδική συνεδρία του Συμβουλίου Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών, στις 19 Ιουλίου, παραμονή της τουρκικής εισβολής.

Ο ΜΑΚΑΡΙΟΣ είχε φθάσει στην αγγλική πρωτεύουσα την Τετάρτη 17 Ιουλίου ’74 το πρωί και, σύμφωνα με μαρτυρία του στενού του συνεργάτη Ανδρέα Χριστοφίδη, τότε Προέδρου του ΡΙΚ, και προς τον γράφοντα, είχε επικοινωνία μαζί του την προηγούμενη νύχτα και του είπε ότι «εγώ θα ρίψω την Χούντα». Ο Χριστοφίδης βρισκόταν τις μέρες εκείνες στην Αθήνα και ο Μακάριος τον είχε πάρει τηλέφωνο. «Θα έριχνε τη Χούντα», αποκάλυψε λοιπόν ο Μακάριος, φράση την οποία είπε φωναχτά και με πολλή θυμό. Όντως η Χούντα έπεσε, αλλά μετά την τουρκική εισβολή στη Κύπρο. Όμως, ο Μακάριος ήταν απόλυτα σίγουρος γι’ αυτό μέρες πριν!

ΕΞΆΛΛΟΥ, φτάνοντας στο Λονδίνο ο Μακάριος έκαμε μια σημαντική δήλωση που, το λιγότερο, διαφοροποίησε τη μέχρι τότε στάση της Βρετανίας αλλά και της Τουρκίας για την κατάσταση που διαμορφώθηκε στην Κύπρο μετά το πραξικόπημα. Για το τι είχε πει επακριβώς ο Μακάριος, υπάρχει η ιστορική μαρτυρία του ταγματάρχη Περδίκη, που ήταν τότε βοηθός στρατιωτικός ακόλουθος της Ελλάδας στο Λονδίνο και αυτήκοος μάρτυρας στα όσα είπε ο ανατραπείς Κύπριος Πρόεδρος. Το απόσπασμα της κατάθεσης Περδίκη για το συγκεκριμένο θέμα προς τον ανακριτή-πταισματοδίκη Ν. Μωραΐτη, στις 22.8.79, ήταν η ακόλουθη:

«Την 17ην Ιουλίου, 1974, αφίχθη εις το Λονδίνο ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος. Εις δηλώσεις τας οποίας έκαμε προς τα βρετανικά και διεθνή μέσα ενημερώσεως,, αφού κατεφέρθη εναντίον της Κυβερνήσεως των Αθηνών και της ηγεσίας της Ελλάδας, εζήτησε την εφαρμογή του σχετικού άρθρου της Συνθήκης της Ζυρίχης δια την επέμβαση των Εγγυητριών Δυνάμεων προς αποκατάσταση της Δημοκρατίας της Κύπρου και της εδαφικής ακεραιότητας ταύτης, θεωρών την επέμβαση των ελληνικών στρατιωτικών δυνάμεων ως έξωθεν εισβολή. Εις ερωτήσαντα δημοσιογράφο, εάν εννοεί και τους Τούρκους μεταξύ των Εγγυητριών, απήντησε ότι το σχετικό άρθρο καθορίζει σαφώς τας εγγυητρίας δυνάμεις και εν πάση περιπτώσει θεωρεί τον κίνδυνο της Ελλάδας, μεγαλύτερο από τον τοιούτον της Τουρκίας. Την άποψη του αυτή ανέπτυξε και προς τους Κυπρίους του Λονδίνου τους συγκεντρωθέντας έξωθεν της Κυπριακής αρμοστείας και του ξενοδοχείου όπου κατέλυσε. Πέραν τούτου εις το γραφείο μου περιήλθον αξιόπιστες πληροφορίες ότι την ανωτέρω άποψη υπεστήριξε προς τους επίσημους της βρετανικής Κυβερνήσεως. Τούτο άλλωστε επιβεβαιούται και εκ της παρατηρηθείσης αποτόμου μεταστροφής των πολιτικών της βρετανικής κυβερνήσεως μετά την 17.7.74, ήτοι μετά την άφιξη του Μακαρίου και εν συνεχεία του Ετζεβίτ στο Λονδίνο, η οποία ήρχισε εμφανώς πλέον να συνηγορεί υπέρ της επεμβάσεως των Εγγυητριών Δυνάμεων (εκτός της Βρετανίας βεβαίως) δια την αποκατάσταση της ομαλότητας στην Κύπρο και ουσιαστικώς πλέον εδόθη το πράσινο φως από την 18.7.74 εις τους Τούρκους να επέμβουν στην Κύπρο! Ως ανέφερα, το πραξικόπημα υπήρξε κάκιστη ενέργεια. Το γεγονός, όμως, δεν θα έπρεπε να επηρεάσει τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, παρά την πικρία που ένοιωσε, και ομού μετ’ άλλων πολιτικών να ζητήσωσι την επέμβαση των Εγγυητριών Δυνάμεων, δηλαδή ουσιαστικώς της Τουρκίας…»

Ο ΜΑΚΑΡΙΟΣ, δηλαδή, ζήτησε την επέμβαση της Τουρκίας στην Κύπρο «κάτι που μπορούσε να κάνει με επίκληση τη Συνθήκη Εγγυήσεως», όπως ανέφερε. Κα η Τουρκία το έκαμε, αφού προηγήθηκε και η ομιλία Μακαρίου στο Σ. Ασφαλείας, όπου έξι φορές μίλησε για «εισβολή της Ελλάδας στην Κύπρο».

Η στάση Βρετανίας και Τουρκίας

ΑΣ δούμε όμως και ποια ήταν η στάση της Βρετανίας, αλλά και της Τουρκίας, όπως εμφαίνεται από τις επίσημες δηλώσεις τους μετά το πραξικόπημα:

ΣΤΙΣ 15 Ιουλίου, ο Βρετανός Υπουργός Εξωτερικών Τζέιμς Κάλλαχαν, σε δήλωσή του στη Βουλή των Κοινοτήτων, χαρακτήρισε το πραξικόπημα σαν «εσωτερική υπόθεση των ελληνοκυπρίων». Όμως, μετά από τις πιο πάνω δηλώσεις Μακαρίου – σύμφωνα και με τα αποδεσμευθέντα και δημοσιευθέντα αγγλικά έγγραφα – η Βρετανία έδωσε τις ευλογίες του στην Τουρκία και τον Ετζεβίτ για να εισβάλουν στην Κύπρο. Από πλευράς Τούρκων, την επομένη του πραξικοπήματος υπήρξαν ταυτόσημες τουρκικές δηλώσεις στην Άγκυρα από τον υπουργό Εξωτερικών Τουράν Γκιουνές, στην Κύπρο από τον Ραούφ Ντενκτάς και στα Ηνωμένη Έθνη από τον αντιπρόσωπο της Τουρκίας Οσμάν Ολτζάι, ότι «επρόκειτο για εσωτερική υπόθεση των ελληνοκυπρίων». Ο Ολτζάι, επίσης, αμέσως μετά την εκδήλωση του πραξικοπήματος δήλωσε ότι, «εάν η νέα κυβέρνηση της Κύπρου κηρύξει την Ένωση, τότε βεβαίως θα αρχίσει αναταραχή». Παράλληλα, σε δηλώσεις του προς το ειδησεογραφικό πρακτορείο «Ρόιτερ», ανέφερε: «Δεν νομίζει ότι το Συμβούλιο Ασφαλείας έδει να συνέλθει δια να συζητήσει περί Κύπρου, εφ’ όσον το πραξικόπημα δεν αφορά εις τους Τούρκους και δεν απειλούνται η ζωή και η περιουσία των κατοίκων της τουρκικής κοινότητας».

ΕΞΑΛΛΟΥ, στις 16 Ιουλίου ο Ραούφ Ντενκτάς, μιλώντας από τον παράνομο ραδιοσταθμό «Μπαϋράκ», είπε: «Ο Μακάριος εγκατέλειψε την Κύπρο. Είναι φανερό πάντως ότι εις τη φάση αυτή, ο αγών ενδιαφέρει μόνο τους Ελληνοκυπρίους».

Την ίδια μέρα το πρακτορείο «Ρόιτερ» μετέδωσε από την Κωνσταντινούπολη τα εξής: «Ο Πρωθυπουργός Μπουλέντ Ετζεβίτ συνηντήθη σήμερον με ηγέτας των κομμάτων της αντιπολίτευσης, για να ζητήσει την υποστήριξη τους επί του κυβερνητικού σχεδίου διά επέμβασιν εις την Κύπρον, εάν οι ηγέται του Κινήματος ήθελον κινηθεί εναντίον της τουρκικής κοινότητας της νήσου, ή απεπειρώντο να ενώσουν την Κύπρο με την Ελλάδα». Ταυτόσημες ήταν και οι θέσεις του Τούρκου γερουσιαστή Ετσφέτ Κιορεζίν, ο οποίος σε άρθρο του στη «Χουριέτ», έλεγε μεταξύ άλλων, ότι: «Η Τουρκία θα συνεχίσει διατηρούσα την ψυχραιμία της εφ’ όσον η τουρκική κοινότης της Κύπρου δεν θα υποστεί επίθεση και τα δικαιώματά της δεν θα παραβιαστούν».

«Μια πράξη ενάντρια στην εισβολή»

ΟΛΑ αυτά άλλαξαν μετά τις δηλώσεις Μακαρίου στο Λονδίνο στις 17 Ιουλίου και την ομιλία του στο Συμβούλιο Ασφαλείας στις 19 Ιουλίου. Όταν στις 20 Ιουλίου η Τουρκία επενέβη στρατιωτικά στην Κύπρο και κατηγορήθηκε γι’ αυτό από ελληνικής πλευράς, ο Τούρκος αντιπρόσωπος είπε σε απάντηση και τα εξής:

«Η Τουρκία είναι μια εκ των εγγυητριών δυνάμεων της ανεξαρτησίας και της συνταγματικής τάξης της Κύπρου. Η Τουρκία εκπληρώνει τις νομικές της υποχρεώσεις με την ενέργεια της αυτή. Αυτό που γίνεται δεν είναι εισβολή, αλλά μια πράξη ενάντια σε μια εισβολή. Αυτό δεν είναι επίθεση, αλλά πράξη που θα τερματίσει την επίθεση (…) Όταν έγινε ξεκάθαρο ότι έγινε εισβολή – και η εισβολή δεν είναι δική μου λέξη, είναι η λέξη που χρησιμοποίησε ο Αρχ. Μακάριος για να περιγράψει τι έκανε η Ελλάδα – δεν θα τερματιζόταν παρά τις παρατεταμένες διαπραγματεύσεις σε διάφορες πρωτεύουσες και σε αυτό το Συμβούλιο, η Τουρκία έκανε χρήση του νόμιμου δικαιώματος της που της παρέχει η Συνθήκη Εγγύησης, με μοναδικό στόχο την επιστροφή ολόκληρου του νησιού στη συνταγματική τάξη και την προστασία των δικαιωμάτων της τουρκικής κοινότητας».

(Αρχείο Νίκου Παπαναστασίου-απόσπασμα)
nikospa.wordpress.com
21.7.2017

Πηγή: ΝΙΚΟΣ ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ