Μίλτος Σαχτούρης - Ο μονήρης ποιητής του ατομικού άγχους

Δυο άνθρωποι ψιθυρίζουν
τι κάνει την καρδιά μας καρφώνει;
ναι την καρδιά μας καρφώνει
ώστε λοιπόν είναι ποιητής.
Μ. Σαχτούρης

Τα ξημερώματα της Τρίτης 29 Μάρτη 2005 τα "απελπισμένα ρολόγια έδειξαν θάνατο". Ήταν η ώρα που ο Μίλτος Σαχτούρης έφυγε, πλήρης ημερών, σε ηλικία 86 ετών, από τη ζωή, όπως το είχε προβλέψει κι ο ίδιος στην τελευταία, αποχαιρετιστήρια, ποιητική συλλογή του("Ανάποδα γυρίσαν τα ρολόγια").

Ο μεγάλος Έλληνας ποιητής γεννήθηκε στην Αθήνα στις 29 Ιουλίου του 1919, αλλά λόγω της καταγωγής του παρέμεινε δημότης της Ύδρας. Ήταν δισέγγονος του θρυλικού ναυμάχου του 1821 Γεωργίου Σαχτούρη, ενώ πήρε το όνομα του παππού του, του ναυάρχου Μιλτιάδη Σαχτούρη. Πατέρας του ήταν ο δικαστικός Δημήτριος Σαχτούρης και μητέρα του η Αγγελική Παπαδήμα.

Φοίτησε, με προτροπή του πατέρα του, στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, ενώ, από το 1940, εκδήλωσε τις πρώτες λογοτεχνικές ανησυχίες του πραγματοποιώντας διάφορες δημοσιεύσεις σε λογοτεχνικά περιοδικά της εποχής, με το ψευδώνυμο Μίλτος Χρυσάνθης. Το 1941 εξέδωσε, με το ίδιο ψευδώνυμο, την ποιητική συλλογή «Η μουσική των νησιών μου»,την οποία όμως σύντομα αποκήρυξε τελετουργικά, καίγοντας όσα αντίτυπά της είχε σε μια γωνιά του κήπου του σπιτιού του!

Το 1944, ενώ διαβάζει για το πτυχίο της Νομικής, γράφει την πρώτη, ουσιαστικά, ποιητική συλλογή του, τη « Λησμονημένη» μέσα σ' ένα κρεσέντο δημιουργίας. Ο ίδιος ο ποιητής έχει πει σχετικά για αυτήν την περίοδο της ζωής του : «Με είχε πιάσει κρίση. Έγραφα τη "Λησμονημένη" και διάβαζα για το πτυχίο συγχρόνως. Είχα πάθει σχιζοφρένεια πλέον και δεν μπορούσα τίποτα να κάνω από τα δύο.». Έτσι πήρε την μεγάλη απόφαση να κόψει τις γέφυρες με την θεσμοθετημένη σύμβαση των ανθρώπων και να αφοσιωθεί ολοκληρωτικά στην ποίηση. Κι αυτό, το έκανε, ξανά, με μια τελετουργική χειρονομία, έκαψε τα μισά νομικά του βιβλία στη σόμπα και τα άλλα μισά τα χάρισε σ' έναν παλαιοπώλη!

Ο Μίλτος Σαχτούρης δεν έγινε ποτέ νομικός, αλλά έγινε ένας από τους μεγαλύτερους Έλληνες ποιητές. Εντάσσεται, ιστορικά, στην πρώτη μεταπολεμική γενιά και στρέφεται στον συμβολισμό και τον υπερρεαλισμό. Ακολούθησε όμως έναν δικό του μοναχικό και ξεχωριστά ιδιαίτερο ποιητικό δρόμο. Ο ίδιος ανέφερε ότι η ποίησή του ήταν ιδιότυπα δραματική και λυρική. Από τους κριτικούς χαρακτηρίστηκε ως ο ποιητής της υπαρξιακής αγωνίας που υιοθέτησε τρόπους και τεχνικές του υπερρεαλισμού. Το έργο του αποτελείται, κυρίως, από εφιαλτικές εικόνες και σύμβολα, σχεδόν εικαστικά, που δείχνουν, παράλληλα, και τη στενή σχέση της ποίησής του με την υπερρεαλιστική ζωγραφική. Ενώ όμως όλο αυτό το ποιητικό υλικό πηγάζει από μιαν υπερρεαλιστική φαντασία και παραίσθηση, τείνει να πλησιάσει, πολύ περισσότερο, στον εξπρεσιονισμό. Ο Μίλτος Σαχτούρης είναι ο ποιητής του ατομικού άγχους, που όμως στα ποιήματά του ενυπάρχει κι ο απόηχος του άγχους μιας ολόκληρης εποχής, καθώς και ολόκληρης της πανικόβλητης ανθρωπότητας.

Ο Σαχτούρης έζησε όλη την ποιητική ζωή του, μέχρι το τέλος, ως μονήρης ποιητής, λιτά και φτωχικά σε μια νοικιασμένη γκαρσονιέρα στην Κυψέλη. Τάχτηκε αποκλειστικά στην ποίηση και στον ρόλο του ποιητή που, κατ' αυτόν, «είναι ένας, και στους εύκολους και στους δύσκολους καιρούς : να είναι ο εαυτός του και να γράφει αυτά που λέει η καρδιά του και το μυαλό του».

Το ποιητικό του έργο έχει κυκλοφορήσει σε 14 συλλογές :

• Η Λησμονημένη(1945)
• Παραλογαίς(1948)
• Με το πρόσωπο στον τοίχο(1952)
• Όταν σας μιλώ(1956)
• Τα φάσματα ή Η χαρά στον άλλο δρόμο(1958)
• Ο περίπατος(1960)
• Τα στίγματα(1962)
• Σφραγίδα ή Η όγδοη σελήνη(1964)
• Το σκεύος(1971)
• Χρωμοτραύματα(1980)
• Εκτοπλάσματα(1986)
• Καταβύθιση(1990)
• Έκτοτε(1996)
• Ανάποδα γυρίσαν τα ρολόγια(1998)

Ο ποιητής έχει βραβευτεί με το Α΄ Βραβείο "Νέοι Ευρωπαίοι Ποιητές" από την ιταλική ραδιοφωνία και τηλεόραση RAI (1956), με το Β΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης(1962), με το Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης(1972), με το Α΄ Κρατικό Βραβείο Ποίησης(1988), με τον Ταξιάρχη του Τάγματος του Φοίνικος(1995) και με το Μεγάλο Βραβείο Λογοτεχνίας(2003). Ποιήματα του έχουν μεταφραστεί στα αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ιταλικά, ισπανικά, ρώσικα, πολωνικά, βουλγάρικα, συριακά και έχουν μελοποιηθεί από τους Μάνο Χατζηδάκι, Γιάννη Σπανό, Κυριάκο Σφέτσα και Α. Κουνάδη, ενώ, το 1977, κυκλοφόρησε από την δισκογραφική εταιρεία «Λύρα», στη σειρά «Διόνυσος» δίσκος(σε επιμέλεια του ποιητή Μάνου Ελευθερίου) στον οποίον ο ποιητής απαγγέλλει 43 ποιήματά του.

Τάσος Π. Καραντής

Πηγή: Το Μαύρο Άστρο