ΜΝΗΜΗ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ

του Βασιλείου Ευστρ. Ναζλή
Υποστρατήγου ΕΛ.ΑΣ. ε.α
Πτυχιούχου Νομικής
Αντιπροέδρου Ε.Α.Α.Σ./Π. Έβρου

Πέρασαν 93 χρόνια από την μικρασιατική καταστροφή, από τις αποφράδες εκείνες μέρες, από τα θλιβερά εκείνα γεγονότα, το «εθνικό ατύχημα», όπως χαρακτηρίσθηκαν τότε, που είχαν ως αποτέλεσμα την έξωση των ‘Ελλήνων, την έξωση της Ελλάδας από τα χώματα της Μικράς Ασίας και την εκρίζωση του Μικρασιατικού Ελληνισμού από τις πεφιλημένες πατρίδες του.

Σήμερα, βρισκόμαστε όλοι εδώ, όχι για να πανηγυρίσουμε, αλλά να θυμηθούμε, γιατί πολλές φορές δεν μπορούν οι λέξεις, και οι ήχοι είναι βουβοί να αναπαραστήσουν τα γεγονότα, που άρχισαν από το 1914 και τελείωσαν οικτρά τον Αύγουστο του 1922.

Οι λέξεις είναι φτωχές, τα νοήματα νεκρά, το συναίσθημα όμως είναι ενεργό και αυτό καλείται να αναπαραστήσει την καταστροφή, τον βίαιο θάνατο και τον ξεριζωμό. Αυτό θα μιλήσει και θα θρηνήσει: τα παιδιά που σφάχτηκαν στην αγκαλιά των μανάδων τους, τις παρθένες που ατιμάσθηκαν δημόσια, τους άνδρες που έλιωσαν σαν λαμπάδες και κάηκαν ως θυμίαμα στα στρατόπεδα εργασίας, τους άταφους νεκρούς, το βιός μας που χάθηκε. Αυτά θα φωτίσουν και θα ομολογούν τα δίκαιά μας.

Πρέπει να θυμόμαστε, πρέπει να μιλούμε κάθε τέτοια μέρα, για την πίκρα, την νοσταλγία και τον ξεριζωμένο πόθο εκατομμυρίων ανθρώπων για τις χαμένες, εγκαταλειμμένες μα αλησμόνητες μικρασιατικές πατρίδες. Τις ευτυχισμένες στιγμές τους, τον πόλεμο και τα δεινά του, τις ατομικές και οικογενειακές ταλαιπωρίες, την καχυποψία και εχθρότητα που αντιμετώπισαν.

Πρέπει να μιλούμε για την μεγάλη αυτή καταστροφή σε όλα τα επίπεδα, για την για πολλά χρόνια ηχηρή σιωπή, που κάλυψε τα συμβάντα της εποχής εκείνης και το βαθύ πένθος με εθνική απαξία.

Ο Σπύρος Μαρκεζίνης στην πολύτομο ιστορία του λέει: «η καταστροφή αυτή, ήταν η μεγαλυτέρα που υπέστη ο ελληνισμός κατά την μακραίωνη ιστορία του. Από την ώρα εκείνη άρχισε η νέα ιστορία του έθνους. Δεν αποτελεί απλά νέα περίοδο, ούτε καν νέα εποχή. Το 1922 συνιστά σταθμό, απ’ όπου ξεκινά η νέα ελληνική ιστορία.

Από τότε υιοθετήθηκε ο όρος «χαμένες πατρίδες», που για μας που έχουμε μικρασιατική καταγωγή, πήρε άλλη διάσταση μέσα στις οικογενειακές μας ιστορίες, ως οικογενειακές κληρονομιές, ως αλησμόνητες πατρίδες.

Ενενήντα ένα (91) χρόνια μετά την συνθήκης της Λωζάννης, που καθόρισε συγκυριακά τα σύνορα της Ελλάδας, πρέπει να θυμόμαστε τις ημέρες εκείνες του άφατου πόνου και της πίκρας του πατρογονικού ξεριζωμού που ένιωσαν οι Μικρασιάτες Έλληνες, που συνεχίζει να ενυπάρχει και σε μας τους απογόνους τους, που δυστυχώς αλλά και ευτυχώς είμαστε οι κληρονόμοι της μικρασιατικής καταστροφής.

Η μνήμη όλων μας, αντιστέκεται ενεργά και υπερασπίζεται δυναμικά το ιστορικό μας παρελθόν, ώστε να μη μπει στο κοιμητήριο της ιστορίας, η ιστορία μας !

Μπορεί οι τόποι μας να έγιναν φρύγανα υλικά, αλλά είναι υπαρκτοί νοητικά, γιατί εκεί είναι θαμμένοι οι δικοί μας, που θρηνούν έντονα γιατί τους εγκαταλείψαμε εκεί, μόνους χωρίς φροντίδα πλέον. Παραπονούνται γιατί δεν έχουν νέα μας, επιθυμούν να μη τους λησμονήσουμε, γιατί τότε ο θρήνος τους θα είναι διαρκής, αιώνιος. Θα γυρνούν στις ερημιές της Μικράς Ασίας, ασφυκτιώντας μέσα στο χώρο και στη μοναξιά και τότε πράγματι

θα νιώθουν πεθαμένοι, γιατί λησμονήθηκαν και τελείωσαν οι αντοχές τους σ’ ένα νέο κόσμο που δεν τους θέλει.

Οι πατρίδες είναι οι άνθρωποι και αν η Μικρά Ασία δεν χάθηκε με τον ξεριζωμό, κινδυνεύει να χαθεί όταν οι απόγονοι των παιδιών της χάνουν την συνείδηση, την ταυτότητά τους.

Χάνεται όταν εμείς δεν έχουμε πια την αίσθηση της ταυτότητας, της ρίζας. Ας κρατήσουμε ψηλά τις εικόνες των πατρίδων μας και τη μνήμη μας και ας θυμηθούμε κάθε τέτοια μέρα να κάψουμε ένα νοερό λιβάνι στη μνήμη, τη μόνη περιουσία τους. Ο Γεώργιος Σεφέρης λέει : «σβήνοντας ένα κομμάτι παρελθόν, είναι σαν να σβήνεις και ένα αντίστοιχο κομμάτι από το μέλλον».

Η Μικρά Ασία, η Ανατολία και όλα τα παράλιά της, υπήρξε σπουδαίο κέντρο ελληνικού πολιτισμού σε όλη την περίοδο των ιστορικών χρόνων. Ξακουστά στην αρχαιότητα και στις μέρες μας ήταν τα πνευματικά επιτεύγματα των Ελλήνων, ποιητών, φιλοσόφων, ιατρών, γλυπτών, αστρονόμων, αρχιτεκτόνων του Ομήρου, Ηράκλειτου, Θαλή, Ιπποκράτη, Ιππόδαμου κ.α

Στην πρωτοχριστιανική περίοδο, οι αποστολικές περιοδείες κάλυψαν όλη την περιοχή με κέντρο σημαντικές ελληνικές πόλεις, την Έφεσο, την Φιλαδέλφεια, την Πέργαμο, τη Σμύρνη. Το χριστιανικό δόγμα πήρε τη μορφή του από 325 – 780 μ.Χ στις εφτά οικουμενικές συνόδους στην Κωνσταντινούπολη, Νίκαια, Έφεσο, Χαλκηδόνα, όπου καθορίστηκαν τα θεμελιώδη αξιώματα της Ορθοδοξίας.

Η παρουσία του ελληνικού και του χριστιανικού πολιτισμού για 3000 χρόνια, είναι και σήμερα υπαρκτή σ’ ολόκληρη τη μικρασιατική γη. Αρχαία θέατρα, ολόκληρες πολιτείες, σπασμένες κολώνες, παντού εκκλησίες και μοναστήρια κάνουν αισθητό αυτόν τον πολιτισμό που είναι ενεργός μέχρι σήμερα.

Οι Έλληνες της Μικράς Ασίας, στην πλειονότητά τους δεν εκτέθηκαν ούτε στις αρνητικές συγκρίσεις με την κλασσική αρχαιότητα, ούτε στη διαμάχη για τη γνησιότητα της καταγωγής τους. Ένιωθαν και ήταν Ίωνες, γιατί εκεί ήταν ριζωμένοι χιλιάδες χρόνια, γι αυτό και οι Τούρκοι αναγνωρίζουν μέχρι σήμερα αυτή την πραγματικότητα και τους αποκαλούν ΓΙΟΥΝΑΝ – Ίωνες. Ένιωθαν τους εαυτούς τους ως μάρτυρες και φορείς μιας πλούσιας και αναλλοίωτης παράδοσης, γλωσσικής, πολιτισμικής και ιδεολογικής κληρονομιάς, που λόγω της Ορθόδοξης Χριστιανικής πίστης, τους είχε δοθεί ως ιερό καθήκον και φροντίδα διαφύλαξής της.

Ο Μικρασιατικός Ελληνισμός το 1900 υπερέβαινε τα 5,5 εκατομμύρια.

Η επανάσταση των νεότουρκων του 1908 ήταν η απαρχή των δεινών, με προδιαγεγραμμένη την τύχη του και συγκεκριμένο σχέδιο για :

1. τη σφαγή των προκρίτων και των εξεχουσών προσωπικοτήτων
2. τη σφαγή ή την αναγκαστική φυγή μη παραγωγικών ηλικιών στην Ελλάδα, ώστε να επιβαρύνεται με την περίθαλψη μη παραγωγικών κυμάτων προσφύγων
3. τη σφαγή ή εξισλαμισμό των παραγωγικών ηλικιών και
4. την εφαρμογή σκληρών αντιποίνων σε περίπτωση κάποιας αντίδρασης.

Έτσι άρχισε ο εκτοπισμός των Ελλήνων της Ανατολικής Θράκης και των παραλίων της

Μικράς Ασίας το 1913 – 1914 που συνεχίστηκε μέχρι το 1918. Εμπνευστής και καθοδηγητής των προσπαθειών αυτών ήταν ο γερμανός Λίμαν Φον Σάντερς που μετονομάστηκε σε «Almanli Seytanin Pasas», ανμανλί σεϊτανίν πασασί, Γερμανός πασάς του διαβόλου.

Για τον ποντιακό Ελληνισμό εκδόθηκε ειδικό διάταγμα στις 15-12-1916, που προέβλεπε

εξορία και καταναγκαστικά έργα, για τους άνδρες 16-40 χρονών και τον εκτοπισμό των γυναικών στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας, σε μία πεζή πορεία θανάτου, μέσα από κακοτράχαλα και χιονισμένα βουνά.

Οι στατιστικές της περιόδου εκείνης, που δεν είναι πλήρεις, αναφέρουν ότι εκτοπίστηκαν από την Ανατολική Θράκη 774.000 από τη Δυτική Μικρά Ασία 300.000 και από τον Πόντο 300.000 σε συνολικό πληθυσμό 500.000 και 80.000 κατέφυγαν στη Ρωσία. Μέχρι τέλος των βαλκανικών πολέμων κατέφυγαν στην Ελλάδα 150.000.

Ερχόμαστε τώρα στην τελευταία και οριστική φάση του σχεδίου, που εφαρμόστηκε μετά την ήττα του Αυγούστου του 1922, όπου μετά εκδιώχθηκε το σύνολο του πληθυσμού του Πόντου 400.000. Από τα λιμάνια της Δυτικής Μικράς Ασίας τον Σεπτέμβριο – Οκτώβριο αναχωρούν 1.000.000 .

Σύμφωνα με τις στατιστικές η Ελλάδα δέχθηκε 1.560.000 μικρασιάτες πρόσφυγες. Από τις νοτιοανατολικές επαρχίες 55.000 κατέφυγαν σε όμορα αραβικά κράτη και οι περισσότεροι κατέληξαν στη συνέχεια στην Αίγυπτο. Στην Ευρώπη κατέφυγαν 35.000, στην Αμερική 20.000 και στον υπόλοιπο κόσμο 15.000. Μπορούμε να υπολογίσουμε με βεβαιότητα ότι από τα 5.500.000 του 1900, στο μεγάλο αυτό ολοκαύτωμα μαρτύρησαν 3.275.000 Μικρασιάτες Έλληνες και διασώθηκαν 2.225.000.

Ο Αμερικανός Πρόξενος της Σμύρνης Τζον Χόρτον αναφέρει : «οι Τούρκοι είχαν προχωρήσει από πριν στην εφαρμογή του σχεδίου τους για την εξόντωση των αλλοθρήσκων της Μικράς Ασίας. Έτσι όταν έγινε η απόβαση των Ελλήνων στη Μικρά Ασία, οι περισσότεροι χριστιανοί αγρότες της Μικράς Ασίας, εκτός αυτών της Σμύρνης, είχαν ήδη ξεριζωθεί από τα μέρη τους, πολλοί από αυτούς σκοτώθηκαν. Όσοι επέζησαν, με τα σπίτια και τα χωράφια τους κατεστραμμένα, έφυγαν άρον άρον για τα ελληνικά νησιά και τη Θεσσαλονίκη. Όταν έφθασε ο ελληνικός στρατός στη Μικρά Ασία λοιπόν, δεν είχε απομείνει σημαντικό ελληνικό στοιχείο. «ΑΝΑΦΟΡΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΤΟΥΡΚΙΑ».

Ο Σκαλιέρης στο έργο της ελληνικής επιτροπής περιθάλψεως αναφέρει : «ο εκτοπισμός οδήγησε στον θάνατο 198.000 αγνοούμενους». Οι διωγμοί, οι εκβιασμοί, οι δολοφονίες, οι άμεσες σφαγές έχουν καταγραφεί το 1919 και στην «Μαύρη Βίβλο» του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

Μέχρι τον Μάιο του 1919, που ο ελληνικός στρατός αποβιβάστηκε στη Σμύρνη, η οθωμανική αυτοκρατορία είχε σε πλήρη εξέλιξη τη γενοκτονία του Μικρασιατικού Ελληνισμού.

Ο πόλεμος 1919 – 1922 είχε και αυτός πολλά έκτροπα, αλλά αυτά δεν θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν γενοκτονία.

Οι Έλληνες έχουμε καθήκον να μην ξεχνάμε τα γεγονότα αυτά στο όνομα οποιασδήποτε λήθης, μεγαλοψυχίας, φιλικής και ειρηνικής συνύπαρξης, αλληλοσεβασμού και αποσιώπησης των ιστορικών γεγονότων, που δεν αμφισβητούνται πλέον διεθνώς, αποτελεί βάρβαρη εθνική αμνησία και δεύτερο θάνατο δια της λήθης των προγόνων μας.

Η Ιφιγένεια Χρυσοχόου στο έργο της «Πυρπολημένη γη» γράφει : «στο ατέρμονο πέλαγος των χρόνων, χωρίς πυξίδα, χωρίς άγκυρα, χωρίς τιμόνι, χωρίς λιμάνι, θα παράδερνε ο άνθρωπος αν έλειπαν οι μνήμες. Δεν θα είχε νόημα η ζωή χωρίς πισωκοιτάγματα στα περασμένα. Τα βιώματα, οι εμπειρίες και οι περιπέτειες του παρόντος, γρήγορα γίνονται παρελθόν. Αυτό το παρελθόν που σφραγίζει την εποχή του, είναι ο παλμός και η ανάσα του κάθε λαού, του κάθε τόπου, του κάθε ανθρώπου».

Αυτή η μνήμη και αυτό το καθήκον ήταν που έκανε τους ξεριζωμένους εκείνους να αντέξουν όλες τις δυσκολίες και να χρησιμοποιήσουν δυναμικά τη συσσωρευμένη πείρα, βιώματα και συλλογική ταυτότητα ώστε να γίνει πηγή δύναμης και νόημα στη νέα τους ζωή και πραγματικότητα. Η μνήμη διαρκείας, έγινε ο αποφασιστικός δεσμός, για τον επαναπροσδιορισμό και ανασυγκρότηση της ζωής τους.

Οι αναμνήσεις τους έγιναν, ιστορία προφορική και στη συνέχεια γραπτή, γιατί για πολλούς αυτή ήταν η μοναδική και πολύτιμη περιουσία τους που ήθελαν να

δείξουν στους άλλους. Ο τόπος καταγωγής τους είχε βαθειά σημασία και στις νέες πατρίδες τους, όπου παρέμεινε σοβαρό σημείο αναφοράς. Έτσι μεταλαμπαδεύτηκε και ανακατασκευάσθηκε ο τόπος τους με συμβολισμούς και νοήματα περιβάλλοντος, ορόσημα με άμεση συνάφεια με την ιστορία και τοπογραφία του παρελθόντος. Νέα Φώκαια, Νέα Μάκρη, Νέα Χηλή, Μουδανιά, Νέα Τρίγλεια, Νέα Αμισός κ.ά προσαρμόστηκαν εύκολα με τον τρόπο αυτό με την αίσθηση της συνέχειας μέσα στη συνειδητή και ασυνείδητη επίκληση του παρελθόντος.

Η ιστορική εκείνη περίοδος, πρέπει να αποτελεί ορόσημο για όλους τους Έλληνες και για τις επερχόμενες γενιές, ώστε να είναι νηφάλιο παράδειγμα και να διδασκόμαστε με ειλικρίνεια από τα γεγονότα, ώστε να γνωρίζουμε που μπορεί να οδηγήσει η ομόνοια, αλλά και η καταστροφική διχόνοια.

ΟΡΑΤΟΡΙΟ ΜΝΗΜΗΣ

Αύγουστος …. και ήρθαν οι νεκροί

των αλησμόνητων πατρίδων.

Θαμμένοι και άταφοι παντού,

στην πλούσια ιωνική γη,

με τα θλιβερά ξεσκισμένα

και ματωμένα ίδια ως τότε ρούχα.

Σε πορεία ειρηνική, διαδήλωση σιωπηρή,

για των ιδεών και της ζωής τους την προδοσία !

Αμούστακοι μειρακίσκοι, λευκασμένοι γέροντες

και μαυροφορεμένες γυναίκες, απροσδιόριστης ηλικίας,

Πενθούσες…… μόνιμα

για όλα τα απολεσθέντα αγαπημένα.

Η όψη τους γαλήνια νεκρική,

Το συλλαλητήριο για τη λήθη …….

Μας ακολουθούν,

φως και παιάνες να μας στείλουν

αιωνόβιοι φύλακες

των βουνών, των κάμπων, της θάλασσας

……. και της ιστορίας μας !

Στέκουν με τον καημό στα μάτια

και με το μοιρολόγι στην καρδιά.

Στα πρόσωπά τους λάμπει η φλόγα της θυσίας

οσιομάρτυρες για όλους εμάς

της νέας πατρίδας φυντάνια,

βαθιές οι πληγές στο σώμα τους,

σωπαίνουν όμως τα πέτρινα χείλη τους.

Ο εξουσιαστής δεν άλλαξε, μένει παρών,

με τα χάλκινα δεσμά του, απάντηση δεν δίνει

για το τίποτε !

Εμείς όμως εδώ………… αντίκρυ σας,

μια θάλασσα μας χωρίζει,

μη το ξεχνάτε.

Εσάς ….. πάντοτε σκεφτόμαστε,

δεν είσθε μόνοι ……

Μη λυπάσθε !!!!!!

Υ.Γ Εκφωνήθηκε στον Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Νικολάου Αλεξανδρούπολης στις 4 – 10 – 2015, κατά την επιμνημόσυνη δέηση κατά την ημέρα Εθνικής Μνήμης για τη Μικρασιατική Καταστροφή.

Πηγή: Ενωμένη Ρωμηοσύνη