Περπερικόν: Οι «Δελφοί» της Θράκης!
Χρονοτοπία - Γράφει o Γιώργος Λεκάκης
«Υπάρχει μια φυλή ανθρώπων, μια φυλή θεών…» Πίνδαρος (ΣΤ ΄ Ωδή Νεμεονίκου)
Νεολιθική πόλη της Θράκης, με ναό του Διονύσου!
Ζήτησαν μαντείες απ’ αυτό ο Μ. Αλέξανδρος και ο Ιούλιος Καίσαρ!
Με το μεγαλύτερο σύνολο μεγαλιθικών κατασκευών στα Βαλκάνια!
To Περπερικόν είναι μια αρχαία θρακική πόλις στην οροσειρά της Ανατολικής Ροδόπης, 15 χλμ. από το νυν Kardzhali, της νότιας Βουλγαρίας. Κανείς Έλλην δεν την ξέρει σήμερα… Κι όμως ήταν επί ιερού όρους των Θρακών, και κατά την θρακική παράδοση, ήταν το μεγαλύτερο μαντείο των Θρακών – ισάξιο με αυτό των Δελφών των υπολοίπων Ελλήνων! Στην Ιστορία του μαντείου θρυλούνται δυο σπουδαίες μαντεψιές: Ότι ο Μ. Αλέξανδρος θα δοξασθεί μεγάλως και πως θα επιτύχει μια μεγάλη κατάκτηση και πως η δύναμις της Ρώμης είναι προκαθορισμένη, όπως και του Γαΐου Ιουλίου Καίσαρος…
Αρχικώς το όνομά του ήταν Υπερπεράκιον (> Περπεράκιον, Περπερικόν). Το όνομά του, συνδέεται με τον χρυσό και την εξόρυξή του που γινόταν από υπόγεια ορυχεία πάντα στην περιοχή! Διότι πέρπερος σημαίνει κούφιος1. Άλλωστε στα «πόδια» του ρέει χρυσοφόρος ποταμός (νυν καλούμενος Perpereshka). Δεν θα ήταν άσχετο εάν υποθέταμε πως το φρούριο ήταν το χρυσοθησαυροφυλάκειο της περιοχής…
Αρχαία στοά ορυχείου στό Περπερικόν, η οποία έχει μήκος 500μ.
Εδώ γύρω κατοικούσε η θρακική φυλή των Βεσσών. Είναι κτισμένο στα 470 μ. ενός βραχώδους λόφου, ο οποίος ήταν ιερόβουνο του Διονύσου. Στους πρόποδες του λόφου ευρίσκεται σήμερα το χωριό Gorna Krepost («Άνω Φρούριο»).
Ένα νεολιθικό ειδώλιο φρύνου-σύμβολο του Διονύσου-Σαβάζιου, από νεφρίτη (4,2x3,7 εκατ.) - φωτ. V. Alexeev. Από το Μουσείο Regional Historical στο Kurdjali.
Το Περπερικόν έχει το μεγαλύτερο σύνολο μεγαλιθικών κατασκευών στα Βαλκάνια!
Η ανθρώπινη δραστηριότητα στην περιοχή χρονολογείται τουλάχιστον από την 6η χιλιετία π.Χ. Ευρήματα υπάρχουν και από την εποχή του Χαλκού, και κεραμικά από την Πρώιμη Εποχή του Σιδήρου. Ευρέθη εντυπωσιακός στρογγυλός βωμός, διαμέτρου σχεδόν 2 μ. λαξευμένος στους βράχους, με επίσης λαξευμένο μεγαλοπρεπή θρόνο. Σ’ αυτόν θα καθόταν ο πρωθιερέας και θα έδινε τις μαντεψιές του μετά τα δέοντα.
Το Περπερικόν θέλησε να καταλάβει, μετά από ταξείδι 12 ημερών από την θάλασσα, ο βασιλιάς των Οδρυσσών της Θράκης Μηδόκης2 , μετά τον θάνατο του Σιτάλκη3, αλλά δεν κατάφερε να κρατήσει τον θρόνο4. Αυτό σημαίνει πως βασιλιάς Οδρυσσών εστέφετο όποιος καθόταν στον θρόνο του Περπερικού! Κάποιοι λένε πως εδώ επάνω είναι τα παλλάτια και οι βασιλικοί τάφοι των εμβληματικών βασιλιάδων των Οδρυσσών Θρακών, Τήρη5 και Σιτάλκη…
Πρακτ. Ειδήσεων Cross News Agency. http://www.perperikon.bg/home.php?cp=12 Φωτογραφίες: Τουριστικό Κέντρο Πληροφοριών του Χάσκοβο.
Οι αρχαιολόγοι έφεραν επίσης στο φως από την ρωμαϊκή εποχή του χρυσοφόρου φρουρίου, ένα τεράστιο πολυώροφο ανάκτορο και ένα επιβλητικό φρούριο που κτίστηκε γύρω από τον λόφο, με τείχη πάχους 2,8 μ.(!), ναούς, κατοικημένες συνοικίες, 40 οικίες, κλπ. Το μεγαλιθικό συγκρότημα του Περπερικού έγινε πολλές φορές ερείπια και ανηγέρθη εκ νέου πολλάκις στην μακραίωνη Ιστορία του…
Από την πρωτοχριστιανική εποχή του, στις 10.9.2005 ευρέθη άμβων εκκλησίας ακριβώς στην κορυφή του ιερού θρακικού βράχου. Ίσως είναι η πρώτη χριστιανική εκκλησία στην έκταση που καταλαμβάνει η Βουλγαρία. Ο άμβων πιθανότατα φιλοτεχνήθηκε στα τέλη του 4ου - αρχές 5ου αι. μ.Χ. επί αυτοκράτορος Αρκαδίου, όταν άρχισαν να εκχριστιανίζονται οι Θράκες της Ροδόπης. Η εκκλησιά έχει την μορφή βασιλικής με ενιαίο κλίτος (16,5 μ. μήκος), η οποία είναι η πιο χαρακτηριστική μορφή πρώιμου χριστιανικού θρησκευτικού ναού. Ο άμβων, ο οποίος ευρέθη σχεδόν ανέγγιχτος από τον χρόνο, είναι πλούσια διακοσμημένος με πέτρινα σκαλιστά στολίδια. Ένας αετός με ευρεία πτερά φαίνεται καθαρά πάνω στον βράχο. Φέρει, επίσης, 5 ελληνικές επιγραφές6 , που δεν έχουν ακόμη διαβασθεί (!), αλλά που οι αρχαιολόγοι υποθέτουν ότι είναι λειτουργικά κείμενα. Η εκκλησία αυτή υπήρχε μέχρι και τον 14ο αι., όταν ισοπεδώθηκε, ίσως, από τους οθωμανούς κατακτητές.
Το 378 μ.Χ. οι Γότθοι κατέστρεψαν τον ιερό ελληνικό χώρο.
Στις αρχές του 5ου αι. το Περπερικόν έγινε επισκοπικό κέντρο. Απ’ αυτήν την εποχή σώζονται ένας σταυρός (εκ Παλαιστίνης) και κομμάτια από το λεγόμενο «τίμιο ξύλο», που φυλάσσονται στην ΙΜ Κοιμήσεως Θεοτόκου στην συνοικία Γκλέντκα του Kardzhali.
Από τον αρχαιολογικό χώρο του αρχαίου θρακικού Περπερικού
Κατά τον Μεσαίωνα, ειδικά κατά την διάρκεια της Β΄ Βουλγαρικής Αυτοκρατορίας (1185-1396 μ.Χ.), όταν το Περπερικόν7 ήταν γνωστό παραφρασμένα ως Perperek ή Perperik, ήταν ένα ισχυρό φρούριο και ένα βασιλικό παλλάτι, για το οποίο Βούλγαροι και Βυζαντινοί επάλεψαν πολλάκις. Τότε είχαν γίνει πολλές μάχες για την κατάκτηση της περιοχής του Έβρου. Αξιολογώτερα κάστρα της περιοχής ήσαν η Στενήμαχος (ή Στενίμαχος), η Τζέπαινα, η Ούστρα, η Κρυβούς, η Περιστίτζα, το Κριτζιμόν (ή Κρυτζιμός), η Αχριδού και φυσικά το Περπεράκιον. Σήμερα ηχούν ως άγνωστες λέξεις, ακόμη και για τους ιδίους τους Θράκες… Οι διαμάχες αυτές για την κατάκτηση της οχυράς θέσεως που ήλεγχε την χρυσοφόρο περιοχή, κατέστρεψαν ολοκληρωτικώς το Περπερικόν, έπειτα από μια ζωή 8 χιλιετιών!
Ανασκαφές και χορηγίες
Για όλα αυτά είναι εκεί σε εξέλιξη μεγάλης κλίμακος αρχαιολογικές ανασκαφικές εργασίες για όλα τα ιστορικά μνημεία των διαφόρων εποχών της θέσεως. Αυτά περιλαμβάνουν ένα μεγαλιθικό ιερό, που χρονολογείται από την νεολιθική εποχή (6η χιλιετία π.Χ.), έναν οικισμό της Εποχής του Χαλκού, καθώς και μια ιερά πόλη, που ιδρύθηκε από τους αρχαίους Θράκες και αργότερα κατακτήθηκε από Ρωμαίους, Γότθους και Βυζαντινούς.
Το Περπερικόν σε βουλγαρικό γραμματόσημο
Με χρηματοδότηση του European Economic Area (EEA) και νορβηγικές επιχορηγήσεις θα αποκατασταθούν ένα σύνολο 11 κτηριοδομών μέσα στο μεσαιωνικό βουλγαρικό φρούριο Περπερικόν, με την αρωγή του Δήμου του Kardzhali. Το υπουργείο Πολιτισμού της Βουλγαρίας και ο Δήμος του Kardzhali υπέγραψαν ήδη την σύμβαση επιδοτήσεως για την αποκατάσταση του μεσαιωνικού φρουρίου, αξίας 748.203 ευρώ.
Ένας από τους μεσαιωνικούς πύργους του Περπερικού όπως στέκεται ακόμα όρθιος - φωτό πριν από την αποκατάστασή της.
Το έργο με τίτλο «Περπερικόν - Παρελθόν για το Μέλλον» προβλέπει την αποκατάσταση των 3 αρχαίων θρακικών βωμών, 4 κτηρίων κατοικιών, μιας δεξαμενής νερού, του οχυρωματικού τείχους του Περπερικού, της ακροπόλεως, δύο προμαχώνων, ενός πολυγωνικού πύργου-φρουρίου, και των δρόμων της αρχαίας και της μεσαιωνικής πόλεως!
Ανάμεικτη η αρχαία και η μεσαιωνική πόλη του Περπερικού.
Φωτογραφία: Χάσκοβο Τουριστικό Κέντρο Πληροφοριών
Σύμφωνα με τον δήμαρχο του Kardzhali, Hasan Azis, το νέο έργο είναι μια «φυσική συνέχεια» του έργου με τίτλο «Περπερικόν - κατοικία των θεών και των ανθρώπων», το οποίο ολοκληρώθηκε το 2014. Τον Σεπτέμβριο του 2014, ολοκληρώθηκαν με χρηματοδότηση από τις τοπικές Αρχές, οι ανασκαφές και η βελτίωση της τουριστικής υποδομής της αρχαίας και της μεσαιωνικής πόλεως, συνολικού ύψους 1.900.000 ευρώ!
Μερικά από τα πιο συναρπαστικά προϊστορικά, αρχαία και μεσαιωνικά ευρήματα από τις ανασκαφές του 2014 στο Περπερικόν παρουσιάσθηκαν πρόσφατα κατά την διάρκεια της 8ης Ετήσιας Εκθέσεως «Βουλγαρία-Αρχαιολογία 2014», που έγινε στην Σόφια.
Στο πλαίσιο του έργου, το 2016, ο Δήμος του Kardzhali θα διοργανώσει ένα τριήμερο σεμινάριο για την προώθηση του αρχαιολογικού χώρου του Περπερικού, με την συμμετοχή ειδικών, αρχαιολόγων, ιστορικών, αρχιτεκτόνων από την Βουλγαρία και τις δωρήτριες χώρες (Νορβηγία, Ισλανδία, Λίχτενστάιν).
Οι ίδιοι χρηματοδότες επιχορηγούν επίσης στην Βουλγαρία:
- Την αποκατάσταση της γνωστής αψιδωτής γέφυρας9 του 16ου αι., στο Svilengrad της Ν. Βουλγαρίας,
- την «ψηφιοποίηση» και 3D παρουσίαση της αρχαιολογικής και ιστορικής κληρονομιάς της θρακικής Ευμολπιάδος10 (ύψους 740.000 ευρώ),
- την «ψηφιοποίηση» της αρχαιολογικής κληρονομιάς της Tutrakan 11 (ύψους 250.000 ευρώ), και
- την αποκατάσταση αρχαίου ρωμαϊκών χρόνων εργαστηρίου κεραμικών, που βρέθηκε σε μια ρωμαϊκή έπαυλη, κάποιου βετεράνου στρατιωτικού στο Pavlikeni12 (ύψους 736.000 ευρώ)…
Το οφθαλμοφανές, λοιπόν, είναι πως οι Βούλγαροι βρίσκουν χρήματα για ν’ αναδείξουν την αρχαία ιστορία που κρύβει η γη τους, κι ας μην είναι βουλγαρική, αλλά αρχαία θρακική ελληνική… Το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού, τι αντίστοιχα έργα κάνει στην Θράκη μας; Και αφού είναι παντελώς ανίκανο να κάνει κάτι μόνο του, με ποιους φορείς του εξωτερικού έχει συνάψει σχετικές συμφωνίες αναδείξεως της αρχαίας Θράκης;
ΠΗΓΕΣ:
Ακροπολίτη Γ. «Ανάλ.», 54.30.
Kostov R.I. 13 «GEM MINERALS AND MATERIALS FROM THE NEOLITHIC AND CHALCOLITHIC PERIODS IN BULGARIA AND THEIR IMPACT ON THE HISTORY OF GEMMOLOGY», School of Geology, ΑΠΘ, στο XIX CBGA Συνέδριο, Θεσσαλονίκη, 2010.
Πηγή: Προσωπική Σελίδα του κ. Γιώργου Λεκάκη στο facebook
Ἀντιγραφή: Ἑλλήνων Φῶς
- Πέρπερος = κούφιος. Και επί ανθρώπου, κούφιος, μάταιος, θρασύς, αλαζών, κενόδοξος, φλύαρος, προπετής στην Κωνσταντινούπολη τον έλεγαν κυρίτση και ξυπασμένο > Περπερεία, περπερία = ματαιότης, κενοδοξία, προπέτεια, περιττολογία, αλαζονεία, υπερηφάνεια, καύχησις, αυθάδεια, ανοησία, κολακεία, κυριτσηά – βλ. Βασ. > Περπερεύομαι = εύσομαι, θρασύνομαι, περιαυτολογώ, αλαζονεύομαι, καυχώμαι, κομπάζω, ανοηταίνω, κολακεύω – βλ. σχολ. Σοφ. και Α. Γαζή «Λεξ. της Ελλ. Γλώσσης», εκδ. Κ. Γκάρπολα του Ολύμπιου, Αθήναι, 1839 και Σ. Δ. Βυζαντίου «Λεξ. Ελλ. Γλώσσης», εκδ. Α. Κορομηλά, 1852. ↩
- Ή Μήδοκος ή Αμάδοκος ή Αμήδοκος: Είχε την φήμη πως έτρωγε στην καθισιά του ένα βόδι! Ήταν φιλαθηναίος και φίλος του Αλκιβιάδη (405 π.Χ.). Συμμάχησε με τους Αθηναίους κατά των Λακεδαιμονίων (392 π.Χ.). Ο υιός του, με το ίδιο όνομα, έγινε επίσης βασιλεύς των Οδρυσσών – βλ. Αριστ. (Π.1312α), Δημητρίου «De ELocutione” (161.4), Διόδ. Σικ. (13.105.3), Ισοκρ. (5.6), Ξεν. (Αν. 7.2.32 και Ελλ. 4.8.26). ↩
- Υιός του Τήρη, βασιλεύς των Οδρυσσών Θρακών, με καλές σχέσεις με τους Σκύθες, στους οποίους εβασίλευε συγγενής του! Οι Αθηναίοι είχαν παραχωρήσει στον γιο του (Τήρη ή Λήρη ή Σιτάλκη ή Σάδοκο) στην Εορτή των Απατουρίων τα δικαιώματα του Αθηναίου πολίτη! Σκοτώθηκε το 424 π.Χ. πολεμώντας τον λαό των Τριβαλλών της Θράκης και τον διαδέχθηκε ο Σεύθης. ↩
- Βλ. Chr. Webber και A. McBride «The Thracians 700 BC-AD 46», εκδ. Men-at-Arms, 2001, σελ. 6. ↩
- Ήταν ο πρώτος ισχυρός βασιλιάς των Οδρυσσών. Αυτός επεξέτεινε τα όρια της χώρας του. Πέθανε 92 ετών! ↩
- Βλ. Iv. J. Jordanov «Corpus of Byzantine seals from Bulgaria», τ. 2, 2003. ↩
- Βλ. Γ. Ακροπολίτη «Ανάλ.», 54.30, του ιδίου «Hist. in brevius redacta”, 54.8, και ιστορικού Εφραίμ «Χρονικόν», 8969. ↩
- Αξιοσημείωτο είναι πως και στην Περπέρη (αρχαία πολίχνη της Λυδίας, κατά Κλ. Πτολεμαίο) ή Περπερήνα ή Περπερηνή [αιολική πολίχνη της Μυσίας, ΝΑ. του Αδραμυττίου, έναντι της Κισθήνης (Αϊβαλί) ↩
- Η γέφυρα αυτή απεικονίζεται και στο έμβλημα της πόλεως. Επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας η πόλις ελέγετο Cisr-i Mustafapasha, από το όνομα αυτής της γέφυρας, δηλ. «Γέφυρα του Μουσταφά-πασά», η οποία υψώνεται πάνω από τον ποταμό Έβρο. Η πόλη παραχωρήθηκε στην Βουλγαρία το 1912, μετά τον Α΄ Βαλκανικό Πόλεμο. ↩
- Από τον Εύμολπο, τον υιό του Ποσειδώνος! Και η πόλις αυτή έχει δώσει ευρήματα του 6000 π.Χ. Έγινε η μακεδονική Φιλιππούπολις και σήμερα είναι γνωστή και ως Plovdiv. ↩
- Γνωστή για το αρχαίο ρωμαϊκών χρόνων φρούριο Transmarisca στον Δούναβη, στην νυν Β. Βουλγαρία. ↩
- Κέντρο κεραμικής και αγγειοπλαστικής των Θρακών στην αρχαιότητα κατοίκων της περιοχής (νυν βόρειας κεντρικής Βουλγαρίας), που ως τέτοιο εξακολούθησε και επί Ρωμαίων. Η σύγχρονη πόλις είναι του 13ου-14ου αι. και αρχικώς ονομαζόταν Marinopoltsi. Από την κατοίκηση υποστηρικτών χριστιανικών πιστών του παυλικιανισμού, σύντομα απέκτησε το σημερινό της όνομα. ↩
- Department of Mineralogy and Petrography, Faculty of Geology and Prospecting, University of Mining and Geology “St. Ivan Rilski”, της Σόφιας. ↩
