«Πολλοὶ μὲν ἄνθρωποι εἶεν, ὀλίγοι δὲ ἄνδρες.»

«Κρεῖττόν ἐστι μετ’ ὀλίγων ἀγαθῶν πρὸς ἅπαντας τοὺς κακοὺς ἢ μετὰ πολλῶν κακῶν πρὸς ὀλίγους ἀγαθοὺς μάχεσθαι.»

«Πολλοὶ μὲν ἄνθρωποι εἶεν, ὀλίγοι δὲ ἄνδρες.»
(ΗΡΟΔΟΤΟΣ, Ζ 211)

Οι Θερμοπύλες δεν είναι προνόμιο των πολλών και των φαύλων είναι προνόμιο των λίγων κι εκλεκτών, που έθεσαν τον εαυτό τους στην υπηρεσία ενός αγαθού σκοπού και που αναγνωρίστηκαν από τους μεταγενέστερους σαν θεματοφύλακες της τιμής, της αξιοπρέπειας και της ακεραιότητας του ανθρώπου.

Όσοι τολμούν να σταθούν στο πλευρό των λίγων κι εκλεκτών, για να πολεμήσουν ενάντια στο πλήθος των κακών, είναι οι «ιππότες της Αυταπάρνησης», όπως τους λέει ο Κιρκεγκάαρντ. Είναι οι νέοι Αργοναύτες του ιδανικού, που αψηφούν τον αριθμό των φαύλων. Γιατί σ’ έναν αγώνα δεν έχει σημασία το αν θα νικήσεις, αλλά το γιατί και στο πλευρό ποιου αγωνίστηκες. Συχνά μια ήττα έχει απροσμέτρητο ηθικό μεγαλείο, ενώ μια νίκη ίσως να μην απέχει πολύ από τ’ όνειδος.

Αν οι πολλοί και φαύλοι συντρίψουν τους λίγους αγαθούς, η νίκη αυτή δεν έχει μεγαλείο. Δεν έχει βαρύτητα ηθική. Αντίθετα, οι αγαθοί, ακόμη και στην περίπτωση που φθείρονται ως υλικές υπάρξεις, είναι ουσιαστικά νικητές. Φθείρονται ως υλικές υπάρξεις αλλά διασώζουν το ανώτερο ήθος, την ευγένεια και την αξιοπρέπεια του ανθρώπου. Μάχονται και κατακτούν άθλημα ηθικό, που ως τέτοιο τους καταξιώνει στη συνείδηση των μεταγενέστερων γενεών.

Συμβαίνει όμως πολλοί να εντάσσονται στη μάζα των φαύλων και να στρέφονται ενάντια στους λίγους εκλεκτούς, είτε γιατί δεν έχουν ψυχικό σθένος, είτε γιατί κυριαρχεί μέσα τους το ένστικτο της αγέλης, είτε γιατί πιστεύουν πως μια τέτοια ένταξη υπηρετεί καλύτερα τα συμφέροντά τους. «Φρόνιμα και ταχτικά πάω με κείνον που νικά»*. Παρ’ όλ’ αυτά η ιστορία των ανθρώπινων πράξεων μας έχει διδάξει ότι αυτή η ένταξη δεν παρέχει πολλά εχέγγυα επιτυχίας. Περ’ από το ότι μαρτυρεί δειλία κι αρριβισμό** , δείχνει ακόμη αβελτηρία*** κι άγνοια της ιστορικής και κοινωνικής πραγματικότητας.

Αγνοούν ότι η ιστορία αποστρέφεται την υλική διάσταση και ότι το μεγαλείο δεν υπήρξε ποτέ αριθμητικό. Η ιστορία είναι πάντοτε εκλεκτική και δίνει την προτίμησή της όχι στους αριθμητικά αλλά ποιοτικά υπέρτερους. Δεν νίκησαν οι χρυσοφόροι Μήδοι στο Μαραθώνα, αλλ’ οι λίγοι μα εκλεκτοί συμμαχητές του Μιλτιάδη και του Αισχύλου. Οι πρώτοι ήταν στίφος, οι δεύτεροι έγκυροι πολίτες. Στην αδιαπέραστη ηθική πανοπλία των δεύτερων συντρίφτηκε ο όγκος των πρώτων.

Οι πολλοί και μικροί θέλουν να κρίνουν τα πράγματα με τα δικά τους μέτρα. Υπολογίζουν πάρα πολύ τον παράγοντα της υλικής επιτυχίας. Γι’ αυτό αρνούνται να θυσιάσουν και τ’ αγαθά και τη ζωή τους. Θέλγονται από τ’ όραμα μιας εύκολης επιτυχίας. Οι λίγοι κι εκλεκτοί όμως αρνούνται. Αποστρέφονται την ένταξη σε μια μάζα που έχασε τις ανθρώπινες ιδιότητες. Γι’ αυτό συχνά μένουν μόνοι, όπως οι κορυφές των βουνών, που δέχονται τα πλήγματα των κεραυνών. Αλλά μόνο οι κορυφές έχουν το προνόμιο να κατοικούνται από αετούς και να εγγίζουν τον ουρανό.

Λίγοι κι εκλεκτοί ήταν οι Ακρίτες των βυζαντινών συνόρων, ακόμη λιγότεροι οι κλέφτες της Τουρκοκρατίας. Αλλ’ αυτοί έγιναν η «μαγιά της λευτεριάς», κατά τον προσφυέστατο χαρακτηρισμό του Μακρυγιάννη. Αρειμάνιοι άντρες που κράτησαν ψηλά την τιμή και την υπερηφάνεια του λαού μας. Γι’ αυτό ο Παλαμάς τους έπλεξε τον ωραιότερο ύμνο:

Και τους τρέμουνε των κάμπων οι κιοτήδες
και μ’ ονόματα τους κράζουν πονηρά,
Κλέφτες, Απελάτες και προδότες.
Τους μισούν οι βασιλιάδες κι όλοι οι τύραννοι·
κι είναι μέσα στους σκυφτούς τα παλληκάρια
κι είναι μες τους κοιμισμένους οι στρατιώτες.

Η ζωή έχει νόημα όχι όταν απλώς τη ζεις, αλλ’ όταν ξέρεις να τη ζεις καλά. Και τη ζεις καλά, όταν τη διαθέτεις για ένα σκοπό, για ένα ευγενικό ιδανικό. Οι λίγοι εκλεκτοί μάχονται πάντοτε τη δύναμη των φαύλων και πολλών, χωρίς να πτοούνται από την υλική υπεροχή τους. Άλλωστε ξέρουν ότι το να πεθάνει κανείς για ένα ιδανικό είναι η ασφαλέστερη ζωή. Το να μάχεσαι όμως ενάντια σ’ ένα ιδανικό είναι ο ασφαλέστερος θάνατος.

Μαθήματα Εκθέσεων


_____________________
* Κ. Βάρναλη: «Σκλάβοι πολιορκημένοι», «Ο καλός λαός».
** Αρριβισμός (από το γαλ. arrivisme και αυτό από το arriver =φθάνω): Η τάση για επιτυχία με κάθε θεμιτό ή αθέμιτο μέσο, τυχοδιωκτισμός.
*** Αβελτηρία: μωρία, ανοησία.

Πηγή: Σαράντος Ι. Καργάκος