Σάββας Παύλου

Φώναξε τα παιδιά να μαζέψουν τη στάχτη και να τη σπείρουν.
Ό,τι πέρασε πέρασε σωστά.

Γ. ΣΕΦΕΡΗΣ

Στην πλημμυρίδα και στην άμπωτη της σύγχρονης κυπριακής πραγματικότητας, όπου η ανάδειξη της μετριότητας διαμορφώνει και το πολιτικοκοινωνικό γίγνεσθαι, η πραγματοποίηση του πνεύματος μακριά από στεγνές σχηματοποιήσεις είναι προφανές ότι έχει καταστεί προνόμιο των λίγων. Ακόμα πιο λίγοι είναι αυτοί που μπορούν να αφουγκραστούν τους αντίλαλους από τις λησμονημένες στιγμές της ιστορίας, με τις οποίες θα μπορούσαν να φωτίσουν το παρόν πάνω σε μια βαθύτατα συνειδησιακή προοπτική. Αν μέσα από το «αναμιμνήσκεσθαι» υποδεικνύεται μια δυνατότητα ερμηνείας της περιβάλλουσας πραγματικότητας, είναι εμφανές ότι εναπόκειται μονάχα στις λιγότερο ή περισσότερο εμπνευσμένες παρορμήσεις, παρά στους καρπούς κάποιας κοινωνικής συνθήκης, προϊόν της συντεταγμένης πολιτείας, η συντήρηση της ενθύμησης, σε έναν τόπο όπου οι άνθρωποι δεν δυσκολεύονται καθόλου να λειτουργούν «χωρίς περίσκεψιν, χωρίς λύπην, χωρίς αιδώ».

Ο κόσμος του Σάββα Παύλου είναι ένα σύνολο διαρκούς αναμέτρησης με τη λήθη. Εισχωρώντας βαθιά στη φλέβα της εξωτερικής πραγματικότητας, των γεγονότων, των φόβων, των παθών, των εντάσεων και των αβέβαιων εξελίξεων των ανθρώπων και της μοίρας του τόπου, υπερβαίνει το κατ’ εξοχήν βιωματικό στοιχείο και αγκιστρώνεται σ’ έναν χώρο στον οποίον τα νοήματα και το περιεχόμενο του ζώντος συστήματος αναφοράς μαζί με την κατανόηση της ιστορίας ως πραγματοποίησης της ελευθερίας μεταμορφώνονται σε πολιτισμό. Αυτή είναι ακριβώς και η εικόνα από την οποίαν προκύπτει ένα δυναμικό ευστάθειας, πάνω στο οποίο ο άνθρωπος μπορεί να τοποθετήσει και να γνωρίσει τον εαυτό του, συνεπώς και να εκτιμήσει καλύτερα τις ιεραρχήσεις και τους σκοπούς του, αλλά και να καλλιεργήσει τις σκέψεις του.

Η συμμετοχή στην κοινωνική πράξη προϋποθέτει αναγκαστικά τη χρήση ιδεών. Όταν οι ιδέες ταυτίζονται με μια αλήθεια, ανώτερη από αυτήν που μπορούμε να βρούμε στην καθημερινή μας ζωή, εδραιώνεται η συμφωνία της ουσίας των αντικειμένων με τα δεδομένα της εμπειρίας και αποκαλύπτεται μια κατάσταση των πραγμάτων όπως αυτά υπάρχουν, χωρίς να χάνουν τη σημασία τους μέσα στον νεκρό κύκλο των αιτίων και των αιτιατών. Σ’ αυτόν τον βαρύτιμο κόσμο των ιδεών, ο ΣΠ δείχνει να εντάσσεται μεταξύ των οργανισμών που αισθάνονται, επιθυμούν, σκέπτονται και δημιουργούν. Είτε πρόκειται για τη διδακτορική του διατριβή, το μυθιστόρημα, είτε για το πλήθος των δοκιμίων, των διηγημάτων ή των ποιημάτων του, είτε για τη δράση του ως «πολιτικόν ον», όλη του η προσπάθεια συνίσταται στο να οδηγήσει τις ιδέες να συγκατοικήσουν με την αυτογνωσία, την προσωπική και τη συλλογική.

Όταν ένας άνθρωπος ζει με την αίσθηση των λέξεων και παράγει Λόγο, συμμορφώνεται με την αποκάλυψη μιας βαθύτερης αντίληψης της ύπαρξης. Αν για τον Ρενέ Ντεκάρτ η αδιαμφισβήτητη απόδειξη της ύπαρξης πιστοποιείται από την ικανότητα της σκέψης, ο ΣΠ δείχνει να αφήνει έναν ανοιχτό ορίζοντα προς την ικανότητα του πλάττειν και δημιουργείν, με εξίσου ισχυρά ερείσματα πιστοποίησης. Χωρίς να αισθάνεται την παραμικρή ανάγκη να προσδώσει ένα προνομιακό καθεστώς στις γνωστικές, ηθικές ή πολιτικές μεταλλάξεις, αποδεικνύεται στενός συγγενής με τους Γερμανούς ιδεαλιστές του 18ου αιώνα που έβλεπαν το παιχνίδι να είναι υψηλότερης τάξης από την απλή παιδεία, θέλοντάς το να καθορίζεται από τον Λόγο.

Με τα όρια ανάμεσα στο παιχνίδι και την πραγματικότητα να κλονίζονται μέσα από τη σχεδόν παιδική λάμψη του προσομοιωτικού χαρακτήρα της σκέψης του ΣΠ, η ρητορική της ρήξης και της υπέρβασης των ισχυρών πνευματικών αγκυλώσεων της εποχής συμμορφώνεται μάλλον προς μια έννοια της ευθύνης, σύμφωνης με το περί δικαίου αίσθημα, παρά μιας οιονεί αμφισβήτησης της καθεστηκυίας τάξης.

Αν το σήμερα χαρακτηρίζεται από μια εθελούσια τυφλότητα καθώς και από μια άχαρη παθητικότητα, εκθειάζοντας την παντοδυναμία της μικρόνοιας, η τροχιά που διαγράφει ο ΣΠ διαποτίζεται από τον διακριτικό χαρακτήρα της «ανέφελης διαύγειας του νου» με την οποίαν ανέκαθεν οι Έλληνες κοίταζαν τη ζωή. Ο ελληνοκεντρισμός του δεν είναι ο εφήμερος χώρος που υπάρχει και δεν υπάρχει ή μια αφηρημένη ιδέα, αλλά η συμπαγής αντίληψη μιας βιωματικής κατάθεσης αιώνων, τους τόκους της οποίας καρπούται σήμερα ο ανθρώπινος πολιτισμός. Μιας κληρονομιάς που συνοδεύει διαχρονικά το ανθρώπινο φαινόμενο και την οποίαν ο ίδιος, μαζί με τα γόνιμα στοιχεία της εξελισσόμενης πραγματικότητας, ανασυνθέτει, χαρτογραφώντας τις περισσότερες φορές πεδία που παραμένουν εκτός των κοινών συντεταγμένων.

Αυτό που διαμορφώνει για τον άνθρωπο την οικειότητα της πατρίδας πηγάζει άμεσα από τους τόπους όπου μετουσιώνεται σε πράξη η σχέση με το υπερβατικό. Το νόημα που απορρέει από τη μεταφυσική των πραγμάτων και συμπίπτει με την ερμηνεία του κόσμου και συνειδησιακά με την πληρότητα της ζωής. Πάνω σε αυτήν τη συμφιλίωση ο ΣΠ δεν θα δει τίποτε άλλο παρά το πεπρωμένο της Κύπρου, παραλληλισμένο με τη μοίρα του Ελληνισμού, αλλά και την κοινή σε όλους τους ανθρώπους νόηση, απαλλαγμένη από τις συνήθεις κοινοτοπίες και λοιπά ιδεολογήματα.

Άλλωστε, το βαρύ και δυσκίνητο πνευματικό περιβάλλον του τόπου μας δεν εκφράζει παρά την επιφάνεια των πραγμάτων. Η αποκάλυψη του βάθους τοποθετείται κάτω από τον ίσκιο μιας από καιρό ασθενούσας αρχής, με τους νόμιμους και ανεξέλεγκτους φύλακες και τηρητές της να μη συνταυτίζονται με καμία άξια και δημιουργική μορφή ύπαρξης, ενώ εξαιρέσεις, όπως η περίπτωση του ΣΠ, δείχνουν να εκφράζουν το ιδανικό μιας εποχής γνώσης, στοχασμού και δημιουργίας που έπαψε προ πολλού να υφίσταται ως αίτημα των καιρών, αλλά που αν εκλείψει θα πρέπει όντως «να φωνάξουμε τα παιδιά να μαζέψουν τη στάχτη και να τη σπείρουν».

«Ο άνθρωπος πρέπει κάθε μέρα ν’ ακούει ένα γλυκό τραγούδι, να διαβάζει ένα ωραίο ποίημα, να βλέπει μια ωραία εικόνα και, αν είναι δυνατόν, να διατυπώνει μερικές ιδέες. Αλλιώτικα χάνει το αίσθημα του καλού και την τάση προς αυτό».

Με τέτοιον τρόπο αναφέρεται ο νεαρός Γκαίτε στην πρώτη του συνάντηση με τον Σάββα Παύλου.

Γι’ αυτό και ό,τι περνά σωστά περνά.

Α.Χ.

Εκ των αντιθέτων η αρμονία

Πηγή: Εφημερίδα Ένωσις