"ΑΠΟΚΗΡΥΓΜΕΝΟ" ΣΤΟΝ ΚΑΒΑΦΗ

Τό κλειδί στά Ἀποκηρυγμένα τοῦ Καβάφη δέν εἶναι ἡ ἡλικία του, μά ἡ ἔκβαση μιᾶς πάλης ἀνάμεσα στήν πρωτογενή ποιητική λειτουργία τοῦ προσώπου, πού ζητάει νά ἐκφραστεῖ, νά ἐκθέσει τό δίκιο της, καί τή δευτερογενή ποιητική λειτουργία τῆς Τέχνης, πού δέν ζητάει νά ἐκφραστεῖ, ζητάει μόνο νά πεῖ. Τόν Καβάφη τόν κέρδισε ἡ δεύτερη λειτουργία, γιατί ἦταν πολύ δυνατή, καί γιατί ἡ πρώτη ἦταν ἀδύνατη. Αὐτό φαίνεται ἀμέσως σ΄ ὅποιον ἀνοίγει τά ποιήματα, ὅπως φαίνεται ἀμέσως καί το γιατί τά 154 ποιήματα δέν εἶναι βιογραφία, ἐνῶ τά 23 μπορεῖ νά εἶναι.

Πρός τί καλόν, τί ὄφελος ἠθέλησεν ἡ τύχη,
κ΄ ἐν τῆ άδυναμία μου ἐπλάσθην ποιητής;
Μάταιοι εἶν΄ οἱ λόγοι μου· τῆς λύρας μου οἱ ἦχοι
αὐτοί οἱ μουσικὠτεροι δέν εἶναι ἀληθεῖς.

Ξεφυλλίζω ξανά τά Ἀποκηρυγμένα (Γ.Π.Σαββίδης: ""Ο Καβάφης...τά ἀποκήρυξε ρητά"). Τί μπορεῖ νά σημαίνει ὅτι ὁ Παλαμᾶς, ὅσο ξέρω, δέν ἀφησε ἀποκηρυγμένα ποιήματα κι ὁ Σολωμός ἄφησε πίσω του μόνο ἀποκηρυγμένα; Κι ὁ Κάφκα τό ἴδιο...Σταματῶ ἀμέσως - δέν τά βάζω περισσότερο μέ τόν δαίμονα τῆς τέχνης. "Θά μέ καταλαμβάνουν τό πληρέστερον ἀπ΄ τά ὅσα ἀρνήθηκα", εἶπε ὁ Καβάφης...

ΑΟΙΔΟΣ

Μακράν τοῦ κόσμου, τόν μεθᾶ ποιητική μαγεία
ὁ κόσμος ὅλος δι΄ αὐτόν εἶν΄ ἡ Φαντασία
ἄυλον οἶκον στερεόν ὅν δέν κλονιζ΄ ἡ τύχη

Θά εἴπετε, "Βίος ψυχρός καί μάταιος. Μωρία
τό νά νομίζης ἡ ζωή ὅτι αὐλοῦ εἶν΄ ἦχοι
τερπνοί, καί οὐδέν ἄλλο" ἤ "Ξηρά ἀναισθησία
μαστίζει ὅντινα ποτέ πόνος δέν κατατρύχει

τῆς πάλης τῆς ζωῆς." Ἀλλά πλάνη καί ἀδικία
εἶναι ἡ κρίσις σας. Αὐτοῦ ἡ Φύσις εἶναι θεία.
Μή κρίνετ΄ ἐν τῆ λογικῆ, τυφλῆ σας ἀσθένεια.

Εἶν΄ ἐκ σμαράγδου μαγικοῦ τοῦ οἴκου του οἱ τοῖχοι -
καί ψιθυρίζουν ἐν αὐτοῖς φωναί, "Φίλε, ἡσύχει,
σκέπτου καί ψάλλε. Μυστικέ ἀπόστολε, εὐψύχει!"

Τά 154 ποιήματα τοῦ Καβάφη εἶναι ἡ τέχνη του, ἡ ἀκριβή του τέχνη - καί δέν χωροῦν καμμιά προγραμματική, ἐφαρμοσμένη ψυχολογία. Μά τά Ἀποκηρυγμένα ποιήματα ΕΙΝΑΙ, νομίζω, ἡ ψυχολογία του (καί ψυχική του πάλη) - ὅσο λίγη κι ἄν εἶναι ἐκεῖ μέσα ἡ τέχνη. Καί γιά τήν ψυχολογία του ἴσως καί μόνο, πού τόν σκανδαλίζει ὅσο τόν σκανδαλίζει ἡ ψυχολογική σιωπή τοῦ Κάλβου, εἶναι πού ζητάει ὁ Γιῶργος Σεφέρης νά γνωρίσουμε τά "'αποκηρυγμένα" τοῦ Καβάφη. Μιά ἔκκληση τοῦ τελειωμένου ἀναγνώστη στήν ἱστορία τῆς γραφῆς, μιά ἔκκληση μετακίνησης ἀπό τόν "συντελεσμένο" ποιητή στόν "δυνάμει" ποιητή. Ὁ ποιητής, εἶπε, δέν ἔχει πιά νά φοβηθεῖ τίποτε. Φυσικά, δέν ἔχει τίποτε νά φοβηθεῖ Ο ΠΟΙΗΤΗΣ. Δέν βρίσκεται ἐκεῖ.

ΜΝΗΜΗ

Δέν ἀποθνήσκουν οἱ θεοί. Ἡ πίστις ἀποθνήσκει
τοῦ ἀχαρίστου ὄχλου τῶν θνητῶν.
Εἶν΄ οἱ θεοί άθάνατοι. Ἀπό τά βλέμματα μας
τούς κρύπτουσι νεφέλαι ἀργυραῖ.
Ὤ Θεσσαλία ἱερά, Σέ ἀγαπῶσιν ἔτι,
Σέ ἐνθυμοῦνται αἱ ψυχαί αὐτῶν.
Ἐν τοῖς θεοῖς, ὡς ἐν ἡμῖν, ἀνθοῦσιν ἀναμνήσεις,
τῆς πρώτης των ἀγάπης οἱ παλμοί.
Ὅτε ἐρῶν τό λυκαυγές φιλεῖν τήν Θεσσαλίαν,
σφρῖγος ἀπό τόν βίον τῶν θεῶν
περνᾶ τήν ἀτμοσφαῖραν της. Καί κἄποτ΄ αἰθερία
μορφή ἐπί τῶν λόφων πετᾶ.

Σημείωση: Ἡ ἀνάλυση (ἀποσπάσματα),τῶν ἀποκηρυγμένων εἶναι τοῦ Μάριου Μαρκίδη.

Πηγή: Κ.Π.ΚΑΒΑΦΗΣ ΤΑ ΑΠΟΚΗΡΥΓΜΕΝΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ, ἐκδόσεις, ὕψιλον
Χρύσα Νικολοπούλου/Ἑλλήνων Φῶς