Η κακοήθης ασυμφωνία

Θεόφιλος Πουταχίδης

Έχω έναν πολύ περίεργο τρόπο να αντιδρώ στην υπερβολικά σπουδαία ποίηση. Όταν ένα ποίημα είναι αριστουργηματικό, κλείνω το βιβλίο και αρχίζω να κοπανάω το κεφάλι μου με αυτό – σχεδόν απελπισμένος από την εκφραστική τελειότητα. «Τι έγραψε ο άνθρωπος... Τι έγραψε ο άνθρωπος...»!

Υπάρχουν πολλοί εξαιρετικοί ποιητές,
αλλά μόνο δύο με έχουν εξωθήσει
μέχρι τώρα σ’ αυτό το ιδιόρρυθμο
τελετουργικό.

Ο ένας είναι ο Οδυσσέας Ελύτης. Ο άνθρωπος αυτός με έχει πείσει με το πνευματικό του έργο. Επομένως, πιστεύω πως πρέπει να σκύψουμε πολύ προσεκτικά και με σεβασμό απάνω σε αυτά που θέλησε να μας διδάξει. Σε μια συνέντευξη που δίνει, λοιπόν, ο σπουδαίος μας ποιητής στον Ρένο Αποστολίδη το 1958, απαντά στην εξής ερώτηση: «Ποια θεωρείτε την πιο κεφαλαιώδη κακοδαιμονία του τόπου; Από τι κυρίως πάσχουμε και τι πρωτίστως μας λείπει; Ποια θα ονομάζατε “πρώτη μάστιγα” της νεοελληνικής ζωής;».

Και νά πώς απάντησε: «Πάσχουμε από μια μόνιμο, πλήρη, και κακοήθη ασυμφωνία μεταξύ του πνεύματος της εκάστοτε ηγεσίας μας και του “ήθους” που χαρακτηρίζει τον βαθύτερο ψυχικό πολιτισμό του ελληνικού λαού στο σύνολό του!». Σας θερμοπαρακαλώ, εσείς που διαβάζετε τούτες τις γραμμές, ξαναδιαβάστε την απάντησή του. Τρεις φορές διαβάστε την! Προσεκτικά, αργά, σε βάθος. Κι ύστερα ελάτε να υποκλιθούμε όλοι μαζί μπροστά στο μεγαλείο του πνευματικού ανδρός.

Συνεχίζει ο μεγάλος Έλληνας, ο
Οδυσσέας, παρακάτω: «Αυτή η
ασυμφωνία δεν είναι μια συγκεκριμένη
κακοδαιμονία, είναι όμως μια αιτία που
εξηγεί όλες τις κακοδαιμονίες, μικρές
και μεγάλες, του τόπου αυτού.

»Από την ημέρα πού έγινε η Ελλάδα κράτος έως σήμερα, οι πολιτικές πράξεις, θα έλεγε κανένας, ότι σχεδιάζονται και εκτελούνται ερήμην των αντιλήψεων για τη ζωή, και γενικότερα των ιδανικών που είχε διαμορφώσει ο ελληνισμός μέσα στην υγιή κοινοτική του οργάνωση και στην παράδοση των μεγάλων αγώνων για την ανεξαρτησία του. Η φωνή του Μακρυγιάννη δεν έχει χάσει, ούτε σήμερα ακόμη, την επικαιρότητά της».

Ποια είναι, λοιπόν, η κεντρική ιδέα των ιδανικών του ελληνισμού στην παράδοση των αγώνων της ανεξαρτησίας του; Ποιο το ήθος του βαθύτερου ψυχικού πολιτισμού του ελληνισμού; Την απάντηση την δίνει ο Μακρυγιάννης, ισχυρίζεται ο ποιητής. Υπάρχει κάποιος που έχει διαβάσει τον Μακρυγιάννη και δεν ξέρει την απάντηση; Για την Ελευθερία και του Χριστού την Πίστη την Αγία! Το ήθος μας είναι ελληνικό κι ορθόδοξο – αυτό μας βροντοφωνάζει ο ήρωας Μακρυγιάννης.

Εσύ λοιπόν αδερφέ μου Έλληνα, ποιον
θες να ακούσεις; Τον ήρωα που έχυσε
αίμα για σένα και την ελευθερία σου;
Ή μήπως τους άλλους, αυτούς που σου
ρουφάνε το δικό σου το αίμα σαν τις
βδέλλες;

Αυτούς που σου πουλάνε φύκια για μεταξωτές κορδέλες και σε έχουν φλομώσει στις μπουρδολογίες, στα ψέματα και στα ιδεολογήματα της πλάκας; Ποια θες να είναι η ταυτότητά σου; Αποφάσισε επιτέλους! Δεν μας μένει πολύς χρόνος... αποφάσισε!

Θες βοήθεια για να αποφασίσεις; Νά τι σου λέει ο δικός σου ο Ελύτης. Νά τι σου λέει η αθάνατη ελληνική ψυχή: «...μ’ αυτά και μ’ αυτά εφτάσαμε σε κάτι που θα μου επιτρέψετε να ονομάσω “ψευδοφάνεια”. Έχουμε, δηλαδή, την τάση να παρουσιαζόμαστε διαρκώς διαφορετικοί απ’ ό,τι πραγματικά είμαστε. Και δεν υπάρχει ασφαλέστερος δρόμος προς την αποτυχία, είτε σαν άτομο σταδιοδρομείς είτε σαν σύνολο, από την έλλειψη της γνησιότητας».

Νά γιατί λοιπόν είσαι στα γόνατα! Νά
γιατί απέτυχες! Ξέχασες ποιος είσαι,
έχασες την ταυτότητά σου! Δεν είσαι
γνήσιος – κάλπικος είσαι! Πήρες «τον
ασφαλέστερο δρόμο για την αποτυχία».

Σου το λέει ο Ελύτης το 1958. Άδικο έχει; Γιά κοίτα γύρω σου και πες μου με το χέρι στην καρδιά: Άδικο έχει;

Βγαίνουνε οι ξένοι και διαμαρτύρονται για την υποβάθμιση της αρχαίας ελληνικής γλώσσας στα σχολειά μας, κι εσύ χάσκεις αποχαυνωμένος. Δεν πρέπει σου λένε τώρα οι ηγεσίες σου («οδηγοί εισί τυφλοί τυφλών»!) το μάθημα των θρησκευτικών στα σχολεία μας να είναι κατήχηση Ορθοδοξίας...

Εμ βέβαια... Γιατί η αρχαία ελληνική
παιδεία και η ορθοδοξία σε
συνδυασμό χτίζουν ψυχές ελεύθερες,
πνεύματα λεπτά, καρδιές αγνές και
φιλάνθρωπες, μυαλά καθαρά και
δυνατά.

Είναι «λιονταρίσια θροφή για το μυαλό» (αγαπημένη φράση ενός άλλου καλού μας λογοτέχνη, του Καζαντζάκη). Κι εσείς δεν θέλετε αυτήν την τροφή για τα παιδιά μας. Έτσι δεν είναι; Αυτός ο συνδυασμός είναι που σας φοβίζει. Αυτό είναι το αντίδοτο στα δηλητήρια και τα υπνωτικά που θέλετε να ταΐζετε τον κοσμάκη και να τον αποχαυνώνετε.

Οι προπονητές στις ομάδες λένε πως κάθε ομάδα χρειάζεται να έχει αγωνιστική ταυτότητα. Κι όταν οι ομάδες, ενώ έχουν καλούς παίκτες, χάνουν τους αγώνες τον έναν μετά τον άλλο και ξεφτιλίζονται, παραπονούνται οι φίλαθλοι και λένε πως η ομάδα τους δεν έχει ταυτότητα. Δηλαδή δεν έχει ένα αγωνιστικό πλάνο δικό της που να της ταιριάζει, κι έτσι να ξέρουν όλοι μαζί οι παίκτες τι πρέπει να κάνουν στο γήπεδο από πριν. Όταν έχει ταυτότητα, όμως, η ομάδα κερδίζει και καμαρώνουμε λέγοντας πως οι παίκτες μας «βρίσκονται στο γήπεδο με κλειστά τα μάτια».

Όπως τα λέει ο Ελύτης, έτσι είναι τα πράγματα. Ας ανακαλύψουμε ξανά την ταυτότητά μας. Κι ας την αγκαλιάσουμε. Μην την αφήσουμε να μας την πάρουν. Γιατί τότε θα μοιάζει ο ξύπνιος μας σαν εκείνον τον ύπνο που χάσκει και γεμίζει με σάλια το μαξιλάρι.

Πηγή: Pontos-News