ΡΗΓΑΣ ΦΕΡΑΙΟΣ

«Ἐπιθυμῶ τὴν ἀπελευθέρωσιν τῆς Ἑλλάδος ἀπὸ τοῦ τουρκικοῦ ζυγοῦ. Μετὰ τὴν σωτηρίαν τῆς ψυχῆς μου τοῦτον ἔχω ὡς πρῶτον πόθον νὰ ἴδω ἐκδιωκομένους τοὺς Τούρκους ἀπὸ τῆς Ἑλλάδος, ἐπειδὴ προτιμῶ νὰ ἔχω κυρίαρχον τὸν διάβολον μᾶλλον παρὰ τοιοῦτον τύραννον οἷος ὁ Τοῦρκος».

Εἶναι ἡ ὁμολογία τοῦ Ρῆγα πρὸ τοῦ Αὐστριακοῦ ἀνακριτοῦ, συλληφθέντος εἰς τὴν Βιέννην μετὰ τῶν συντρόφων του κατὰ τὸν Νοέμβριον τοῦ 1797.

Πρὸ πέντε ἐτῶν ὁ ἱστοριοδίφης Αἰμίλιος Λεγράνδ ἐδημοσίευσεν ἀνέκδοτα ἔγγραφα ἀναφερόμενα εἰς τὴν σύλληψιν καὶ εἰς τόν θάνατον τοῦ Ρήγα καὶ τῶν συντρόφων του. Τὰ ἔγγραφα ταῦτα εὑρέθησαν εἰς τὰ ἀρχεῖα τῆς Βιέννης καὶ ἀποτελοῦνται ἀπὸ ἀκριβῆ πρακτικά, ἀπὸ περιλήψεις τῶν καταθέσεων τοῦ πρωτομάρτυρος καὶ τῶν ἄλλων μαρτύρων τῆς ἐλευθερίας ἐνώπιον τῶν αὐστριακῶν ἀρχῶν· περιλαμβάνουν πρὸς τούτοις καὶ τὴν ἐπίσημον ἀνακοίνωσιν τοῦ αὐστριακοῦ συνταγματάρχου Σχέρτς ἀπὸ τὸ Σεμλῖνον τὴν 17 Ἰουνίου τοῦ 1798· ἀνακοίνωσιν τοῦ θανάτου τοῦ Ρήγα καὶ τῶν ἄλλων ἑπτὰ συνφυλακισμένων του εἰς τὸ Βελιγράδι, ὀλίγας ἡμέρας πρότερον· εἰς τὰς 11 ἢ εἰς τὰς 12 Ἰουνίου 1798.

Ἡ φαντασία καὶ ἡ καρδία τοῦ Πανελληνίου περιβάλλον τὸν Ρήγαν μὲ στέφανον ἀμάραντον ὑψηλῆς ποιήσεως· ἡ ἱστορία καὶ ἡ παράδοσις, ἡ πραγματικότης καὶ ἡ ἐπίνοια, στενῶς συνεδέθησαν εἰς ὅσα ἐμάθαμεν περὶ τοῦ βίου καὶ τοῦ ἔργου καὶ τῆς τελευτῆς του καὶ ἀπετέλεσαν μέγα γοητευτικὸν σύνολον. Ἡ ἀνασκάλευσις τῶν ἀρχείων τῆς Βιέννης, ἡ δημοσίευσις τῶν ἐν λόγῶ ἐγγράφων, διέλυσε τὰ ὀνειρώδη φωτοσυμπλέγματα τῶν θρύλων, καὶ τὴν ὄψιν τοῦ Φεραίου ἐπέδειξε πρὸς ἡμᾶς φωτισμένην ἀπὸ τὸν καθαρὸν φῶς τῆς ἱστορικῆς ἀληθείας. Ἀλλά, καθὼς παρατηρεῖ ὁ κ. Σπυρίδων Λάμπρος εἰς τὰς «Ἀποκαλύψεις του περὶ τοῦ μαρτυρίου τοῦ Ρήγα», «δὲν συμβαίνει εἰς τὸν Ρήγαν μετὰ τὴν ἐξέτασιν τῶν περὶ αὐτοῦ ἐγγράφων ὅ,τι εἰς τὸν Γουλιέλμον Τέλλον, ὅστις διαλύεται εἰς ὀνειρῶδες φάσμα τῆς φιλοπατρίας τῶν Ἑλβετῶν... Ἀπ' ἐναντίας ἡ ἀρχειακὴ ἔρευνα, ἡ κριτικὴ ἀνάλυσις, αὐξάνουσι τὰς δάφνας, μεγαλύνουσι τὴν ποιητικὴν δόξαν τοῦ Ρήγα. Δι' αὐτὸν ἡ Κλειὼ ἐξακολουθεῖ νὰ μένῃ Μοῦσα».

Ἐγεννήθη τὸ 1757 εἰς τὸ Βελεστῖνον. Τὴν παιδική του φαντασίαν ἐξηρέθισεν ἐναλλὰξ καὶ κατέθλιψεν ἡ μεγάλη ἐξέγερσις τῶν Ἑλλήνων ἐπὶ Αἰκατερίνης καὶ Ὀρλώφ, τῆς ἐξεγέρσεως αἱ συνέπειαι, καταπνιγείσης μέσα εἰς τὸ αἷμα ὑπὸ τῶν Ἀλβανῶν. Εἰς τὴν νεανικήν του διάνοιαν, γραμματέως τοῦ ἡγεμόνος Μαυρογένη εἰς τὴν Μολδοβλαχίαν, ἐνετυπώθη ὁ τότε ἐκραγεὶς Ρωσσοτουρκικὸς πόλεμος. Εἶδε μὲ τὰ μάτια του τὰ ἀνεκδιήγητα μαρτύρια τῶν ραγιάδων τῶν συμπολιτῶν του, ὅτε ὑπηρέτει ὡς διδάσκαλος εἰς τὴν Θεσσαλίαν· καὶ ἔκλεισεν εἰς τὴν μεγάλην του καρδίαν ὅλη τὴν ὀργὴν τοῦ Γένους, καὶ συνέλαβε τὸ ὄνειρον τῆς ἀπελευθερώσεως τοῦ Γένους καὶ ἀφιέρωσε τὸν βίον του εἰς τὴν πραγματοποίησίν του. Ἡ Γαλλικὴ Ἐπανάσταση τοῦ ἐκράτυνε τὸ φρόνημα· ὁ μέγας Ναπολέων τοῦ ἀνεπτέρωσε τὰς ἐλπίδας.

Διὰ νὰ ἐλευθερώσῃ τοὺ ἀδελφούς του ἀνέλαβς πρῶτον νὰ τοὺς μορφώσῃ τὸ πνεῦμα· μετεχειρίσθη ὄργανα πρὸς τοῦτο τὴν φιλολογίαν καὶ τὴν ποίησιν τῶν ξένων πολιτισμένων λαῶν· ἀνέλαβε δεύτερον νὰ τοὺς θερμάνῃ τὴν καρδίαν, νὰ ἐξεγείρῃ τὴν ἐθνικὴν συνείδησιν· καὶ συνέθετε τοὺς θουρίους του καὶ τοὺς ἐτύπωνε καὶ τοὺς διέδιδε καὶ τοὺς ἔψαλλε πρὸς αὐλὸν καὶ πρὸς κιθάραν· καὶ ἐσχεδίασε τὴν μεγάλην  Χ ά ρ τ α ν,  τὸ ἐμπνευσμένον τοῦτο ἀριστοτέχνημα τοῦ πατριωτισμοῦ, περιλαμβάνον εἰς γεωγραφικάς, ἱστορικάς, ἀρχαιολογικὰς ὑπομνήσεις καὶ σημειώσεις πᾶν ὅ,τι πρόσφορον κατὰ τὴν ἐποχὴν ἐκείνην νὰ ἐξεγείρῃ τὸ φρόνημα, νὰ διανοίξῃ τοὺς κόσμους τῆς ἀναμνήσεως, νὰ γεννήσῃ μάρτυρας καὶ ἥρωας.

Διὰ νὰ ἐλευθερώσῃ τοὺς ἀδελφούς του ἀνέλαβε τρίτον νὰ τοὺς ὁπλίσῃ τὰς χεῖρας, νὰ τοὺς κινήσῃ εἰς ἐκδίκησιν καὶ εἰς ἀνάστασιν. Καὶ συνέλαβε τὴν ἵδρυσιν μεγάλης ἐπαναστατικῆς Ἑταιρείας, καὶ ἤρχισε νὰ διασπείρῃ ἐδῶ κ' ἐκεῖ ἐπαναστατικὰς προκηρύξεις. Ἀλλ' ἠγρύπνει ἡ πολιτικὴ καὶ ἐνήδρευσεν ἡ Αὐστρία. Ὁ Ρήγας καὶ οἱ συνεργάται του συνελήφθησαν, ὡς φίλοι τῆς δημοκρατούμενης Γαλλίας, ὡς ἐπαναστατικοὶ καὶ ἀναρχικοί, ὡς ταραξίαι ὑπονομεύοντες τὸ εὐρωπαϊκὸν καθεστώς. Κατάσχοντα τὰ ἔγγραφα καὶ τὰ βιβλία των ὅσα δὲν ἐπρόφθασαν νὰ ἐξαφανίσουν, ὑποβάλλονται εἰς ἀνάκρισιν ἐν Βιέννῃ, εὐθαρσῶς ὁμολογοῦσι πρὸ τοῦ ἀνακριτοῦ τὸ μέγα ὄνειρόν των τῆς ἀπελευθερώσεως τῆς πατρίδος των. Ἐκ τῶν συλληφθέντων ὀκτὼ μόνον, ὑπήκοοι τῆς Πύλης, κρίνονται ὡς ἔνοχοι καὶ κρατοῦνται ὑπὸ τῶν Αὐστριακῶν· ὁ Ρήγας, ὁ Ἀργέντης, ὁ Κορωνιός, ὁ Νικολίδης, οἱ δύο ἀδελφοὶ Ἐμμανουήλ, ὁ Τορούντζιας καὶ ὁ Καρατζᾶς· εἷς Θεσσαλὸς δηλονότι, τρεῖς Μακεδόνες, δύο Χῖοι, εἷς Ἠπειρώτης, καὶ εἷς Κύπριος.

Ἀποφασίζεται συμφώνως πρὸς τὴν ἀπάντησιν τῆς Πύλης νὰ ἐκδοθῶσιν οἱ ὀκτὼ οὗτοι καὶ παραδοθῶσι πρὸς τὸν πασσᾶν τοῦ Βελιγραδίου· συνοδεύονται ἀσφαλῶς μέχρι τοῦ Βελιγραδίου, ὅπου παραδίδονται ὑπὸ τῶν Αὐστριακῶν πρὸν τὸν καϊμακάκην ἐπὶ ἀποδείξει. Ἂς ὁμιλήσῃ τώρα ἡ ἐπίσημος ἀνακοίνωσις τοῦ αὐστριακοῦ συνταγματάρχου πρὸς τὸ ὑπουργεῖον τῶν στρατιωτικῶν:

«Ὁ καϊμακάκης Βελιγραδίου ἔλαβε τὴν παρελθοῦσαν ἑβδομάδα ἐκ Κωνσταντινουπόλεως φιρμάνιον, καθ' ὅ ἐν μεγίστῃ μυστικότητι τὴν τρίτην μετὰ τὴν ἄφιξιν τοῦ φιρμανίου ἡμέραν διέταξε νύκτωρ τὸν στραγγαλισμὸν πάντων τῶν ὀκτὼ καθειργμένων Ἑλλήνων, μετὰ δὲ τὴν τέλεσιν τῆς πράξεως ἐνήργησε νὰ διαδοθῇ ὅτι εἶχον ἀποδράσει ἅπαντες ἐκ τῆς φυλακῆς, καὶ δὴ ἔστειλεν ἄνδρας πρὸς δῆθεν καταδίωξιν αὐτῶν κατὰ τὰς λεωφόρους.

Τὴν ἀγανάκτησιν τοῦ Γένους προφητικῶς ἡρμήνευσε κατὰ τὰς ἡμέρας ἐκείνας ὁ Κοραῆς εἰς τὴν «Ἀδελφικὴν διδασκαλίαν» του: «Τοῦ ἀθώου αἵματος ἡ ἔκχυσις αὕτη ἀντὶ νὰ καταπλήξῃ τοὺς Γραικοὺς θέλει μᾶλλον τοὺς παροξύνει εἰς ἐκδίκησιν. Ἡ Ἑλλὰς ὅλη μὲ τὰ δάκρυα εἰς τοὺς ὀφθαλμοὺς παρακαλεῖ τοὺς ἐν Τεργεστίῳ πραγματευομένους Γραικοὺς νὰ ἀφήσωσι εἰς ἐρήμωσιν τὴν πόλιν τοῦ ἀχαρίστου καὶ μισέλληνος αὐτοκράτορος...»

Πηγή: Κ. Παλαμᾶ, Ἅπαντα, Τόμος IΣΤ΄. Β΄ ΕΚΔΟΣΗ, ΓΚΟΒΟΣΤΗΣ
ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΠΑΝΘΕΟΝ, ΟΙ ΚΑΤΑ ΞΗΡΑΝ ΗΡΩΕΣ

Φωτογραφία: https://el.wikipedia.org/

Ἑλλήνων Φῶς