Τα γενέθλια της Πόλης

Η χάραξη των ορίων και η θεμελίωση της Πόλης από τον Κωνσταντίνο

ΤΟΥ ΘΑΝΟΥ ΔΑΣΚΑΛΟΘΑΝΑΣΗ

Στις παραδοσιακές τελετές που πραγματοποιήθηκαν το Νοέμβριο του 324 χαράχτηκε με άροτρο η γραμμή που σηματοδοτούσε τα νέα χερσαία τείχη, που τετραπλασίαζαν την έκταση της πόλης φτάνοντας περίπου τα οκτώ τ.χμ.. Σχεδιάστηκαν πύλες κατά μήκος του τείχους και κατά μήκος της θάλασσας του Μαρμαρά και του Χρυσού Κέρατος. Η νέα πρωτεύουσα θα αποτελούσε χαρακτηριστική έκφραση του νέου πνεύματος της αυτοκρατορίας και η σύντομη πρόοδος των εργασιών ήταν τόσο εντυπωσιακή, ώστε στις 11 Μαίου 330 έγιναν τα επίσημα εγκαίνια της Νέας Ρώμης.

Από το σημείο αυτό ξεκινά η ιστορία της Πόλης. Σήμερα στέκει ένα μοναχικό ερείπιο σε μια σύγχρονη πόλη. Τότε ήταν μια θεαματική στήλη κατασκευασμένη από κυλίνδρους πορφυρίτη λίθου που είχαν μεταφερθεί από την Αίγυπτο. Στην κορυφή της τοποθετήθηκε ένα παγανιστικό άγαλμα του Απόλλωνα που μεταποιήθηκε ώστε να παριστάνει τον αυτοκράτορα. Βρισκόταν στο κέντρο της μεγάλης αγοράς, ενός μεγάλου κυκλικού δημόσιου χώρου που τον κοσμούσαν έργα τέχνης. Δύο αψίδες θριάμβου μια στα ανατολικά και μία στα δυτικά σηματοδοτούσαν την Μέση, τη κύρια λεωφόρο.

O Mέγας Κωνσταντίνος προσφέρει την Κωνσταντινούπολη στην Παναγία, λεπτμέρεια από το περίφημο ψηφιδωτό της Αγίας Σοφίας

Ένα μαγιάτικο πρωινό του 330 μια μεγάλη πομπή διέσχισε αυτό το δρόμο. Στην κορυφή ήταν ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος και τον ακολουθούσαν μια ομάδα ιερέων χριστιανών αλλά και παγανιστών, δείχνοντας τη συνέχεια την ανανέωση και τελικά την αλλαγή που θα έρθει. Στα χέρια τους κρατούσαν ιερά και κειμήλια. Κατά την ακριβή στιγμή που όρισαν οι αστρολόγοι, έθαψαν τα κειμήλια στη βάση του κίονα, μαζί με ένα άγαλμα Έλληνα θεού που είχε φέρει από τη Ρώμη ο Κωνσταντίνος. Το σημείο αυτό απέκτησε ιερές διαστάσεις. Κάθε Πρωτοχρονιά, τη 1η Σεπτέμβρη δηλαδή για του Βυζαντινούς, οι κάτοικοι έψαλλαν και προσεύχονταν για τον αυτοκράτορα τους που ήταν πια ο Άγιός τους, ο ιδρυτής της Κωνσταντίνου Πόλης.

Στο επίκεντρο της Πόλης βρίσκονταν οι θαλάσσιοι και χερσαίοι εμπορικοί δρόμοι, που διασταυρώνονταν στο βαθύ κανάλι που χωρίζει την Ασία από την Ευρώπη. Ομολογουμένως ούτε ο ίδιος ο Κωνσταντίνος δεν θα μπορούσε να προβλέψει πόσο απόρθητη θα γινόταν αυτή η πόλη. Χτισμένη στην άκρη μιας βραχώδους χερσονήσου, η πόλη είχε φυσική οχύρωση. Περιβαλλόταν σχεδόν εξ ολοκλήρου από νερό και από μόνο μια πλευρά από τη στεριά, εκεί που θα χτιζόταν το δυτικό τείχος για να οχυρωθεί.

Κατά το πρότυπο της παλιάς Ρώμης ήταν επτάλοφη και διαιρέθηκε σε 14 περιοχές οι οποίες συνδέονταν μεταξύ τους με μεγάλες λεωφόρους που οδηγούσαν από το κέντρο στις πύλες του δυτικού τείχους. Οι πλατείες και ο ιππόδρομος κοσμούνταν από αρχαία γλυπτά που μεταφέρθηκαν από κάθε γωνιά της αυτοκρατορίας. Μεταξύ αυτών ήταν ή Στήλη των Όφεων που αφιέρωσαν οι Έλληνες στον Απόλλωνα για τη νίκη τους κατά των Περσών στις Πλαταιές και τα τέσσερα περίφημα ορειχάλκινα άλογα που τοποθετήθηκαν στην είσοδο του ιπποδρόμου.

Θέλοντας να καταδείξει την ακατάλυτη συνέχεια του ρωμαϊκού κράτους αποφάσισε να δώσει στην Νέα Ρώμη ίδια σύγκλητο και παρόμοια αξιώματα με εκείνα της παλιάς Ρώμης. Παραχώρησε γη και προνόμια σε οικογένειες συγκλητικών που δέχτηκαν να μετοικήσουν στην Ανατολή. Όσοι έρχονταν να μείνουν στη νέα Ρώμη, δικαιούνταν κουπόνια για να παίρνουν δωρεάν ψωμί. Κατασκευάστηκαν σιταποθήκες και δεξαμενές, ώστε να διασφαλιστεί ο εφοδιασμός της πόλης. Τηρώντας κατά γράμμα το ρωμαϊκό δίπτυχο <<άρτος και θεάματα>> ολοκλήρωσε την κατασκευή του ιπποδρόμου και συγκρότησε επαγγελματικές ομάδες, τους Δήμους, για την διοργάνωση δημόσιων θεαμάτων. Η Πόλη άρχισε να προσελκύει ανθρώπους από όλα τα μέρη της αυτοκρατορίας. Η ανάπτυξη της θα γινόταν σε βάρος της παλιάς Ρώμης αλλά και όλων των άλλων πόλεων.

Στην πόλη του ο Κωνσταντίνος έκοψε ένα νόμισμα το σόλιδο. Ήταν ένα χρυσό νόμισμα 24 καρατίων που έγινε το πιο ισχυρό νόμισμα της νέας εποχής. Ακολουθώντας την παράδοση των αυτοκρατορικών νομισμάτων, στη μία όψη χρησιμοποιήθηκε παράσταση της τύχης της Κωνσταντινούπολης. Παριστάνει μια γυναίκα καθισμένη σε θρόνο να φορά ένα στέμμα με επάλξεις που παριστάνουν τα τείχη της πόλης. Στα χέρια της κρατά το κέρας της Αμάλθειας σύμβολο πλούτου και δύναμης.

Η Κωνσταντινούπολη.
Τοιχογραφία σε αρχοντικό της Καστοριάς. 18ος αιών

Η δήλωση του Οικουμενικού Πατριάρχη
Στις 12 Μαΐου του 2010 ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος ευρισκόμενος στην Κοινότητα Ποτηρά Αντιφωνιτού, όπου χοροστάτησε κατά τη Θεία Λειτουργία που τελέσθηκε στο Ναό του Αγίου Γεωργίου, αναφερόμενος στην επέτειο των εγκαινίων της Κωνσταντινουπόλεως δήλωσε μεταξύ άλλων.

«Έχουμε τις ημέρες αυτές και άλλα εορταζόμενα γεγονότα. Χθες 11 Μαΐου ήταν τα εγκαίνια η γενέθλια της Κωνσταντινουπόλεως. Η Πόλις μας αυτή, η μεγαλόπολις, η ιστορική, η όμορφη πόλις των πατέρων μας, έχει και αυτή όπως ο καθένας μας τα γενέθλιά της. Την εγκαινίασε ο Μέγας Κωνσταντίνος το 330 μ.χ. και συνεχίζει να αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες και σπουδαιότερες πόλεις του κόσμου ολοκλήρου. Έχει μία μεγάλη και ανεξάντλητη, ιστορία ιδιαιτέρως από πλευράς του ιδικού μας Γένους, από πλευράς της Χριστιανοσύνης. Αυτή η Πόλις με τα μνημεία με τις μνήμες, με τόσα μέγιστα γεγονότα της Εκκλησιαστικής μας ιστορίας τα οποία συνετελέσθησαν εδώ, εόρτασε λοιπόν, χθες τα γενέθλιά της και εμείς είμαστε ευτυχείς που μας αξίωσε ο Θεός να ζούμε και να εκπληρώνουμε την οικουμενική αποστολή του Πατριαρχείου μας από αυτήν την Πόλη, εις την οποίαν το Πατριαρχείο εδρεύει από της ιδρύσεώς του, περίπου επί 1.700 χρόνια».

Υμνολογία
Απολυτίκιο Γενεθλίου Κωνσταντινούπολης (ήχος δ΄)
Της Θεοτόκου η πόλις, τη θεοτόκω προσφόρως
την εαυτής ανατίθεται σύστασιν.
εν αυτή γαρ εστήρικται διαμένειν,
και δι΄ αυτής περισώζεται και κραταιούται,
βοώσα προς αυτήν, Χαίρε η ελπίς
πάντων των περάτων της γης.

Κοντάκιο Γενεθλίου Κωνσταντινούπολης (ήχος β΄)
Ως περιούσιος κλήρος η Πόλις σου,
προσανατίθεται Κόρη τη σκέπη σου,
ην σκέποις αμάχω ισχύς σου,
σοι αφορώσαν Παρθένε και κράζουσαν,
Συ ει του λαού Σου ασφάλεια.

Μεγαλυνάριο Γενεθλίου Κωνσταντινούπολης
Πόλις η περίοπτος του Χριστού,
Κεχαριτωμένη, παντευλόγητε Μαριάμ,
ην περ έσχες πόλιν ως σχοίνισμα και κλήρον,
φυλαττεις τε και σώζοις την προμηθεία σου.

Πηγή: ΒΥΖΑΝΤΙΝΩΝ ΙΣΤΟΡΙΚΑ