Χαμένα λόγια.

ἀμύνεσθαι περὶ πάτρης
Ἰλ. Μ, 243.

Κάποτες μ’ ἔρχεται νὰ φωνάξω δυνατά, ποῦ ὅλος ὁ κόσμος νὰ μ’ ἀκούσῃ· - «Μή! Μή! Μή! Μὴ χαλνᾶτε τὴ γλῶσσα! Καταστρέφετε τὴν ἀρχαία καὶ τὴ νέα μαζί. Θέλετε γλῶσσα ποῦ νὰ μοιάζῃ τόντις μὲ τὴν ἀρχαία, ποῦ νὰ εἶναι ἡ ἴδια γλῶσσα; Πάρτε τὴ γλῶσσα τοῦ λαοῦ. Θέλετε ξένη γλῶσσα; Πάρτε τὴν καθαρέβουσα· θὰ δείξῃ σ’ ὅλο τὸν κόσμο, ποῦ τόντις χάθηκε ἡ ἀρχαία. Θέλετε νὰ παίξετε; Τότες νὰ γράφετε τὴν καθαρέβουσα! Θέλετε ἐπιστήμη, κόπο καὶ μάθηση; Θέλετε νὰ πιάσετε σοβαρὴ δουλειά; Νὰ γράφετε τὴν ἐθνική σας γλῶσσα. Ἀπὸ τὴν ἀπόφασή σας, θὰ φανῇ ἄν εἶστε ἤ ἄντρες ἤ παιδιά.

Ἀφήστε τὴν ψεφτομάθηση, τὴν ψεφτοσοφία, τοὺς συμβιβασμοὺς καὶ τοὺς δασκάλους. Μὴν πιστέβετε ὅσα λέν, ποῦ βαθμηδὸν ἡ γλῶσσα θὰ καλητερέψῃ καὶ ποῦ θὰ γράφουμε μιὰ μέρα σὰν τὸν Ξενοφῶντα. Μόνο ποῦ σᾶς λέει κανείς τέτοιο λόγο, σᾶς δείχτει ποῦ δὲν κατάλαβε ἀκόμη μήτε τί εἶναι Ξενοφῶντας μήτε τί θὰ πῇ γλῶσσα. Βαθμηδὸν ξέρετε τί θὰ γίνῃ; Θὰ χαθῇ ἡ ἐθνική μας γλῶσσα καὶ θἀφανίσετε τὴν ἀρχαία. Τί μὲ μέλει ποῦ θυμώνετε τώρα μ’ ὅσους σᾶς μιλοοῦν ἔτσι; Μιὰ μέρα θὰ καταλάβετε οἱ ἴδιοι τὸ κακὸ ποῦ μᾶς κάμνετε ὅλους· θὰ κλαίτε καὶ θὰ λυπᾶστε καὶ δὲ θὰ μπορῆτε πιὰ νὰ διορθώσετε τὸ λάθος σας. Ἀχ! τί βάσανο ποῦ εἶναι νὰ βλέπῃ κανείς τὴν ἀλήθεια καὶ νὰ μὴν μπορῇ νὰ τὴ δείξῃ στοὺς ἄλλους!

Μὴν τὰ θέλετε ὅλα μισά. Ἀμάθεια καὶ περηγάνεια σᾶς ἔφεραν τέτοιο κακό· περηφάνεια, γιατὶ θέλει ὁ καθένας νὰ φαντάξῃ καὶ νὰ μὴν εἶναι σὰν τὸ λαό· ἀμάθεια, γιατὶ καταντήσαμε νὰ μὴν ξέρουμε τὴ γλῶσσα τοῦ λαοῦ, γιατὶ τόλμησαν οἱ δάσκαλοι νὰ βρίσουν ὅλο τὸ ἔθνος καὶ νὰ ποῦνε βάρβαρη μιὰ γλῶσσα, ποῦ δὲν τὴ σπούδαξαν ἀκόμη. Ἀφτὴ ἡ γλῶσσα ὅμως ὑπάρχει· μπορεῖτε νὰ τὴν κάμετε κομμάτια· κανεὶς δὲ θὰ μᾶς τὴ σηκώσῃ. Μὲ κανέναν τρόπο δὲ θὰ γυρίσῃ πίσω ἡ ἀρχαία. Οἱ ἱστορικοὶ νόμοι γιὰ σᾶς δὲ θἀλλάξουν. Τοῦ κάκου βρίζετε τὴν ἐθνική μας γλῶσσα καὶ τὴ λέτε πρόστυχη, καὶ καμαρώνεστε πῶς μήτε ξέρετε τί εἶναι, καὶ πολεμᾶτε νὰ μᾶς δείξετε ποῦ μιλεῖτε τὴν ἀρχαία, ποῦ ἡ ἀρχαία ἀκόμη ζῃ.

Ποτές, ὄχι! Ποτὲς δὲ θὰ κάμετε τὸν κόσμο νὰ σᾶς πιστέψῃ. Τοῦ κάκου γράφετε γραμματικὲς τῆς κακωμιλημένης καὶ βάζετε μέσα ὅλη τὴν ἀρχαία γραμματική, περιττοσύλλαβα, ὑπερσυντελικοὺς καὶ μετοχές, ὕστερα μάλιστα χαρίζετε τὰ βιβλία σας στοὺς ξένους, τάχατις γιὰ νὰ σᾶς καμαρώσουν. Πάντα θὰ σᾶς καταδικάσῃ ἡ ἐπιστήμη κ’ ἡ ὀρθὴ κρίση. Πάντα κάπου θὰ βρεθῇ ἕνας νὰ σᾶς τὸ πῇ - κι ἄν πάλε δὲ βρεθῇ, δὲν πειράζει! Ἡ ἀλήθεια θὰ μείνῃ ἀλήθεια. Ἡ ἀλήθεια, γιὰ νὰ ὑπάρχῃ, δὲν ἔχει ἀνάγκη μήτε νὰ τὴ διοῦμε, μήτε μάλιστε νὰ ξέρουμε τὴν ὕπαρξή της. Ἡ ἀλήθεια μοιάζει μὲ τὰ μακρινὰ τἄστρα ποῦ δὲ φαίνουνται μέσα στὸν οὐρανό, κι ὡς τόσο λάμπουν ὁλομόναχα, κι ἂς μὴν τὰ βλέπῃ κανένας!

Ἡ καρδιά μου πονεῖ νὰ σᾶς ἀκούω! Τὸ χαμό σας θέλετε· τὸ κακό σας γυρέβετε μόνο. Ἄν ἤξεραν οἱ δασκάλοι τὴν ἀρχαία μὲ τὰ σωστά τους, δὲ θὰ πολεμοῦσαν κάθε ὥρα νὰ μᾶς δείξουν πῶς τὴν ξέρουν καὶ θἄγραφαν τὴ δημοτική, ἀφοῦ κ’ οἱ ἀρχαῖοι οἱ ἴδιοι ἔγραφαν τὴ δημοτική τους γλῶσσα. Μὲ τὴν ψεφτογραμματικὴ δὲ φτειάνεται γλῶσσα, δὲ φτειάνεται φιλολογία. Τί λόγια νὰ βρῶ γιὰ νά μὲ πιστέψετε; Χαλνᾶτε μιὰ γλῶσσα ποῦ εἶναι θησαβρὸς γιὰ τὴν ἐπιστήμη, ποῦ θὰ σᾶς δοξάσῃ στὸν κόσμο. Χαλνᾶτε μιὰ γλῶσσα ποῦ μόνη της μπορεῖ νὰ σᾶς δώσῃ μιὰ μέρα ἐθνικὴ φιλολογία, ποίηση καὶ φήμη, μιὰ γλῶσσα ποῦ θὰ σᾶς κάμῃ νὰ μοιάξετε ἴσως καὶ σεῖς τοὺς ἀρχαίους. Μή! Μή! Μή!»

Ἀχ! Νὰ εἴμουν κάτι καὶ γώ! Νὰ μποροῦσε κανείς νὰ μ’ ἀκούσῃ! Ἀφτὸ το κεφάλαιο νὰ μποροῦσαν ὅλοι νὰ τὸ διαβάσουν – καὶ νὰ μὲ πιστέψουν! Τί ζητοῦμε; το καλό. Τί πολεμοῦμε; νὰ προκόψῃ, νὰ μεγαλώσῃ τὸ ἔθνος. Ἔπρεπε κ’ οἱ δάσκαλοι νὰ εἶναι μαζί μας. Ἀφτὸ θέλουν καὶ κεῖνοι· ἄς διοῦν τὸ λοιπὸ μὲ τί τρόπο θά το κατορθώσουν. Ἄς πάρουν καλήτερο δρόμο. Ἀχ! νὰ μᾶς ἔκαμναν τουλάχιστο μιὰ παραχώρηση· νὰ μὴ λὲ πρόστυχη τὴ γλῶσσα τοῦ λαοῦ, νὰ μάθουν τέλος πάντα ποῦ ὁ λαὸς καὶ μόνος ὁ λαὸς ἔκαμε καὶ κάμνει ὅλες τὶς γλῶσσες τοῦ κόσμου. Τόσο μ’ ἔφτανε κι ἂλλο δὲ θὰ ζητοῦσα. Τότες δὲ θὰ μ’ ἔμελε γιὰ τίποτις πιὰ καὶ θὰ πρόσμενα τὸ θάνατο μὲ χαρά.

Γ. ΨΥΧΑΡΗΣ
(Ἀπὸ τὸ ἔργο του «Τό ταξίδι μου», 1888)

Πηγή: Ανέμη - Ψηφιακή Βιβλιοθήκη Νεοελληνικών Σπουδών
Ἀντιγραφή: Ἑλλήνων Φῶς