Αναφορές στην αρχαιοκαπηλία στη Νάξο τον 19ο αιώνα

Το φαινόμενο της αρχαιοκαπηλίας μάστιζε την Ελλάδα αιώνες πριν και πήρε μεγαλύτερες διαστάσεις από την δημιουργία του Ελληνικού κράτους και μετά με την άφιξη και εγκατάσταση πολλών Ευρωπαίων στην Ελλάδα . Η Νάξος , δυστυχώς , δεν ήταν έξω από αυτό το φαινόμενο . Από το ψηφιακό αρχείο του Αριστοτελείου Πανεπηστημίου της Θεσσαλονίκης παίρνουμε τις παρακάτω αναφορές εφημερίδων και περιοδικών σε σχέση με την αρχαιοκαπηλία στη Νάξο κατά τον 19^ο αιώνα

1.Περιοδικό ‘’Παλιγγενεσία’’ αρ. φύλ. 4593 στις 22 Νοεμβρίου 1879 , τίτλος ‘’Ἐξαγωγαὶ ἀρχαιοτήτων παράνομοι ἐκ τῆς Ἑλλάδος ‘’ γράφει :

’Γνωστὸν μὲν εἶναι ὅτι κατὰ καιροὺς ἐξάγονται τῆς Ἑλλάδος ἀρχαιότητες κρυφίως καὶ κατὰ παράβασιν τοῦ κειμένου νόμου, ἀλλὰ φαίνεται, ὅτι τὸ κακὸν ὑπερπλεόνασε κατὰ τοὺς τελευταίους χρόνους. Τὸ νεώτατον φυλλάδιον τῆς ἐν Βερολίνῳ ἐκδιδομένης ἀρχαιολογικῆς Ἐφημερίδος καταλέγει πλῆθος ἀρχαιοτήτων ἐξαχθεισῶν τῆς Ἑλλάδος τὸ παρελθὸν ἔτος, δι’ ὧν ἐπλουτίσθησαν τὰ μουσεῖα τοῦ Βερολίνου καὶ τοῦ Λονδίνου. Εἶναι δὲ αἱ ἀρχαιότητες αὗται διαφόρου ὕλης καὶ τέχνης, χαλκᾶ καὶ λίθινα ἀγάλματα καὶ ἀνάγλυφα, ἀγγεῖα καὶ σκεύη ἄλλα χαλκᾶ καὶ πήλινα, χρυσᾶ κοσμήματα κτλ. Αἱ δὲ πόλεις, ἐξ ὧν ἐξήχθησαν, εἶναι ῥητῶς αἱ ἑξῆς: Ἀθῆναι, Πειραιεύς, Μέγαρα, Τανάγρα, Γαλαξείδι, Πάτραι, Σπάρτη, Γύθειον, Μῆλος, Νάξος, Αἴγινα, Κύθηρα, ὥστε βλέπει τις, ὅτι ὅλου τοῦ βασιλείου οἱ κάτοικοι πωλοῦσι τὰ προγονικὰ μνημεῖα εἰς τοὺς ξένους. Ἐκ τῶν καταλεγομένων ἀρχαίων τινὰ λέγονται ἀρίστης τέχνης. Εἷς λ. χ. Σάτυρος Μαρσύας χαλκοῦς ἐκ Πατρῶν, ὕψους 75 ἑκατοστῶν τοῦ μέτρου, εἷς χαλκοῦς Ἀπόλλων ἀρχαϊκῆς τέχνης ἐκ Νάξου, 20 ἑκατοστῶν ὕψους, ἔχων καὶ ἐπιγραφήν, ἓν χαλκοῦν κάτοπτρον ὀρθῆς στάσεως, 37 ἑκατοστῶν ὕψους, ἐκ Μεγάρων, ἓν ἀγγεῖον πήλινον μὲ ἐπιχρύσωσιν τῶν μορφῶν ἐξ Ἀττικῆς κτλ. κτλ.
Σ. Α. Κ. ‘’

2.περιοδικό ‘’Το Άστυ, αρ. φύλ. 1569 στις 5 Απριλίου 1895 , με τίτλο ‘’Η ΑΡΧΑΙΟΚΑΠΗΛΕΙΑ’’ γράφει :

Καὶ ἡ ἐφετεινὴ ἔκθεσις τῶν ἐποπτῶν τοῦ Μουσείου τῆς Ὀξφόρδης μαρτυρεῖ τὴν ἀκμήν, εἰς ἣν ἀνῆλθεν ἡ ἀνθηροτάτη τῶν ἐν Ἑλλάδι βιομηχανιῶν, ἡ ἀρχαιοκαπηλεία. Μετὰ τὴν ἀπαρίθμησιν τῶν ἐξ Αἰγύπτου ἀρχαιοτήτων, ἡ ἔκθεσις λέγει: Μεγάλως ἐπλουτίσθησαν κατὰ τὸ λῆξαν ἔτος αἱ συλλογαὶ αἱ ἀναγόμεναι εἰς τὴν τέχνην τῆς ἀρχαϊκῆς Ἑλλάδος καὶ τῶν νήσων. Ὁ κ. Μύρες ἐδώρησεν εἰς τὸ Μουσεῖον συλλογὴν κυπριακῶν ἀρχαιοτήτων ἐκ τῶν προσφάτων αὐτοῦ ἀνασκαφῶν, σὺν ἄλλοις δὲ συλλογὴν κεραμείων ἀγαλματίων εὑρεθέντων ἐγγὺς τῆς Λάρνακος καὶ σειρὰν ἀρχαίων ἐπιτυμβίων ἀναγλύφων, ὧν τινα ἐξαιρετικῆς χρονολογικῆς σημασίας ὡς ἐκ τῆς παραθέσεως τῶν ἔξωθεν μυκηναίων ἀγγείων μετ’ ἰθαγενῶν κατασκευασμάτων.……..Τῆς ἐπαφῆς ταύτης ἴχνη φέρουσι καὶ λίθινα ἀγγεῖα ἀρχαϊκοῦ σχήματος ἐκ κρητικῶν τάφων. Ἕτερα μαρμάρινα ἀγγεῖα τῆς αὐτῆς ἐποχῆς ἐκ Νάξου ἐχάρισεν ὁ κ. Μύρες.

3.εφημερίδα ‘’Εστία’’ αρ. φύλ. 12 στις 12 Μαρτίου 1901 με τίτλο : ‘’ΑΓΑΛΜΑ ΔΙΟΝΥΣΟΥ ΠΩΛΗΘΕΝ ΕΝ ΑΓΓΛΙᾼ ‘’ γράφει :

Κατόπιν τοῦ ἐγερθέντος πατάγου περὶ τοῦ ἀγάλματος τῆς Ἀριάδνης, τοῦ πωληθέντος ἐν Ἀμερικῇ, ἐγνώσθη σήμερον, ὅτι ἐν Νάξῳ εἶχεν εὑρεθῇ πρό τινος καὶ ὡραῖον ἄγαλμα τοῦ Διονύσου, τὸ ὁποῖον κρυφίως ἐξήγαγον οἱ εὑρόντες καὶ ἐπώλησαν ἐν Ἀγγλίᾳ. Λέγεται δέ, ὅτι τὸ ἄγαλμα τοῦτο εὑρέθη ἐπὶ τοῦ αὐτοῦ χώρου, ὅπου καὶ τὸ ἄγαλμα τῆς Ἀριάδνης.

(από ότι φαίνεται είχε πωληθεί παλιότερα στην Αμερική άγαλμα της Αριάδνης άγνωστο σε μας μέχρι σήμερα )

4. εφημερίδα ‘’Νέον Άστυ’’ αρ. φύλ. 85 στις 5 Μαρτίου 1902 με τίτλο ‘’ΚΑΤΑΣΧΕΣΙΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΩΝ ‘’ γράφει :

Καταδότης ἕνας διδάσκαλος

Τηλεγραφεῖ ὁ ἀστυνόμος Τραγαίας εἰς τὸ ὑπουργεῖον τῶν Ἐκκλησιαστικῶν, ὅτι συνεπείᾳ εἰδοποιήσεως τοῦ δημοδιδασκάλου Βόθρων κατέσχον ἐκεῖ εἰς χεῖρας τῶν χαλκουργῶν Β. Κέντρου καὶ Π. Σουλῆ τρεῖς χαλκίνας πλάκας σχήματος τετραγώνου καὶ μήκους 30 ἑκατοστομέτρων. Ἐπὶ τῶν πλακῶν τούτων φέρονται ἀποτυπώσεις εἰκόνων.

Οἱ χαλκεῖς οὗτοι, ὑποβληθέντες εἰς μακρὰν ἐξέτασιν ὡμολόγησαν, ὅτι τὰ ἀρχαιολογικὰ ταῦτα ἀντικείμενα ἠγόρασαν παρά τινων ἀγνώστων εἰς αὐτοὺς μεταπωλητῶν ὡς παλαιὸν χαλκόν, ἂν καὶ εἶνε ἱκανῆς ἀρχαιολογικῆς ἀξίας.

Δι’ ἑτέρου τηλεγραφήματός του ὁ αὐτὸς ἀστυνόμος ἀναφέρει ὅτι μεταβὰς καθ’ ὑπόδειξιν ἄλλων εἰς τὸ χωρίον Κεραμωτὴ τοῦ Δήμου Κορωνίδος ἐνήργησεν ἔρευναν ἐν τῇ οἰκίᾳ τοῦ χωρικοῦ Δημ. Καπίρη καὶ ἀνεκάλυψε κεκρυμμένας τρεῖς ἄλλας χαλκίνας πλάκας φερούσας ἀπομιμήματα ἀρχαίων εἰκόνων καὶ μήκους τοῦ αὐτοῦ πρὸς τὰς ἀνωτέρω. Κατασχεθεῖσαι καὶ αὗται αἱ πλάκες ἀποστέλλονται ἐνταῦθα προσεχῶς.

στο ίδιο περιστατικό αναφέρονται ακόμα το περιοδικό ‘’Tο Άστυ’’ στο αρ. φύλ. 4064, στις 05 Μαρτίου 1902 και η εφημερίδα ‘’Ακρόπολις’’ στο αρ. φυλ. 7189 στις 05 Μαρτίου 1902

5 περιοδικό ‘’Το Άστυ’’ αρ. φύλ. 3498 στις 06 Αυγούστου 1900 με τίτλο ‘’Κατάσχεσις ἀρχαιοτήτων ‘’ γράφει :

Ὑπὸ τοῦ τελωνοφύλακος Ἰωάννου Μπαρδάκου κατεσχέθησαν χθὲς τεσσαράκοντα τεμάχια πολυτίμων ἀρχαιοτήτων, τὰς ὁποίας μετέφερεν ἐκ Νάξου ὁ Γερμανὸς Σχάμφερ καὶ ἡτοιμάζετο νὰ ἐπιβιβάσῃ ἐπὶ τοῦ ἑτοίμου πρὸς ἔκπλουν διὰ τὸ ἐξωτερικὸν αὐστριακοῦ ἀτμοπλοίου «Aurora».

6. περιοδικό ‘’Νέον Άστυ’’ αρ. φύλ. 16 στις 23 Δεκεμβρίου 1901 με τίτλο ‘’ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ’’ γράφει :

Τὸ ἀνάγλυφον τῆς Νάξου

Ἐγράψαμεν ἤδη περὶ ἀναγλύφου τινός, εὑρεθέντος εἰς τὴν θέσιν «Ὑψηλὴν» τῆς Νάξου καὶ κατασχεθέντος ὑπὸ τοῦ ἐκεῖ εἰρηνοδίκου. Τὸ ἀνάγλυφον τοῦτο εἶνε ἐκ τῶν καλουμένων ἐπιτυμβίων, φέρει δὲ τὴν ἑξῆς παράστασιν: Εἰς τὸ δεξιὸν μέρος τοῦ ἀναγλύφου ἵσταται ἐπὶ πλίνθου ἀνὴρ φέρων ἱμάτιον. Ἀριστερᾷ γυνὴ κάθηται ἐπὶ θρόνου, ὄπισθέν της δὲ φαίνεται παδίσκη ἱσταμένη. Τὸ ἀνάγλυφον εἶνε ρωμαϊκῆς ἐποχῆς ὡς ἐκ τῆς ἑξῆς ἐπιγραφῆς, τὴν ὁποίαν φέρει:

Η ΒΟΥΛΗ ΚΑΙ Ο ΔΗΜΟΣ ΕΤΕΙΜΗΣΕΝ ΧΡΥΣΩ ΣΤΕΦΑΝΩ Κ… Ν ΕΠΙΚΤΗΤΟΝ.

η γκραβούρα της φωτογραφίας πωλείται στο ebay και γράφει πως παριστάνει κάποιον που πουλάει μπρούτζινο άγαλμα , το οποίο βρέθηκε στη Νάξο , σε βενετούς εμπόρους .

ΟΡΕΙΝΟΣ ΑΞΩΤΗΣ email: [email protected]

Πηγή: ΟΡΕΙΝΟΣ ΑΞΩΤΗΣ