Είπαν ή έγραψαν... - «καινοφανή ανωδικά» γνωσιακά...

Στην ακαδημαϊκή κοινότητα υπάρχει μια συνεχώς εντεινόμενη πίεση για ειδίκευση ως μέσο παραγωγής δημοσιεύσεων, να ψάχνει δηλαδή κανείς τα δένδρα και όχι το δάσος. Αυτό οδήγησε στην εκθετική αύξηση της επιστημονικής βιβλιογραφίας και στη συνεπαγόμενη μετατόπιση προς μια στάση όπου η κατανόηση θυσιάζεται στο βωμό του υπολογισμού ποσοτήτων.

Peter Coveney

Η μεταφορά παμπάλαιων ερωτημάτων σε ένα συνεχώς ανανεωνόμενο και ολοένα πιο πολύπλοκο λεξιλόγιο γεννά την εντύπωση μιας συνεχούς θεωρητικής προόδου... Η υπενθύμιση της ηλικίας των κεντρικών μεθοδολογικών και ουσιαστικών ερωτημάτων φαίνεται ότι προκαλεί δυσφορία επειδή από μόνη της ανανεώνει τη μνήμη σχετικά με την ηλικία του (κοινωνικού) κόσμου και του ανθρώπου.

Παναγιώτης Κονδύλης

οὐ γὰρ δὴ φήσομεν ἅπαξ οὐδὲ δὶς οὐδ' ὀλιγάκις τὰς αὐτὰς δόξας ἀνακυκλεῖν γιγνομένας ἐν τοῖς ἀνθρώποις, ἀλλ' ἀπειράκις.
Αριστοτέλης

Οι παλιές ιδέες εξακολουθούν να χρησιμοποιούνται/διαστρεβλώνονται κατά βούλησιν, μέχρι που κάποια μεθοδικά πνεύματα αντιλαμβάνονται μια ολότελα νέα δομή, με νέα όρια του νοήματος, και αρχίζουν να κάνουν ό,τι κάνουν καλύτερα: την καθηλώνουν... Ασφαλώς, οι ιδέες μπορούν να κολλήσουν' η φαντασία μπορεί να στερέψει εξαιτίας του δόγματος, των οικονομικών πιέσεων, της εκπαίδευσης και της πλήξης. Εάν συμβεί αυτό, τότε κλειστά συστήματα με ακριβείς έννοιες και κανόνες που ακολουθούνται δουλοπρεπώς θα φαίνονται οι μόνες αναπαραστάσεις της σκέψης.

Paul Feyerabend

Τα πρώτα χρόνια του 20ού αιώνα, όταν η ατομική θεωρία εγκαθιδρύθηκε σε σταθερές βάσεις, οι περισσότεροι φυσικοί πίστεψαν ότι πλέον είχαν κατανοηθεί πλήρως τα πάντα... Για να δώσουμε ένα μόνο παράδειγμα, το 1903 ο Michelson ισχυριζόταν με βεβαιότητα:

«Οι σημαντικότεροι θεμελιακοί νόμοι και τα δεδομένα της φυσικής επιστήμης έχουν ήδη ανακαλυφθεί, και τώρα πια έχουν εγκαθιδρυθεί με τόση σταθερότητα ώστε είναι εξαιρετικά μικρή η πιθανότητα να συμπληρωθούν κάποτε ύστερα από νέες ανακαλύψεις».

Όπως έγραψε ο Weinberg: «έκτοτε οι φυσικοί περιγελούν συνεχώς αυτό τον ισχυρισμό».

Ο Max Born, που τιμήθηκε αργότερα με το βραβείο Νόμπελ, σχολίαζε το 1928 ότι «η φυσική με τη μορφή που την ξέρουμε θα τελειώσει σε έξι μήνες». Με την ανακάλυψη των πυρηνικών δυνάμεων αυτή η σκέψη πετάχτηκε γρήγορα στον κάλαθο των αχρήστων.

Peter Coveney

Η εποχή μας είναι η εποχή που εφηύραν τον άκρως γελοίο όρο του «μεταμοντερνισμού» για να κρύψουν την εκλεκτική στειρότητα, τη βασιλεία της ευκολίας, την ανικανότητα για δημιουργία, το άδειασμα της σκέψης προς όφελος του σχολιασμού στην καλύτερη περίπτωση, του καλαμπουριού και του ρεψίματος τις περισσότερες φορές. Εποχή παρασιτισμού και γενικευμένης λεηλασίας.

Αυτό που περνάει σήμερα για τελευταία κραυγή της «σκέψης» και της «πολιτικής φιλοσοφίας» θα το βλέπουν, είμαι σίγουρος γι’ αυτό, με οίκτο σε μια, δυό ή τρείς δεκατίες. Διότι τι λένε κατά βάθος; Ότι η ιστορία σταμάτησε ή καλύτερα, ότι τελείωσε.

Από την ελληνική αρχαιότητα, η Ευρώπη ορίζεται από τη φιλοσοφία της, και μας λένε ότι ήρθε το τέλος της φιλοσοφίας, δεν έχουμε πια να κάνουμε τίποτε άλλο από την «αποδόμηση».

Εδώ και είκοσι οχτώ αιώνες, η Ευρώπη ορίζεται από τους αγώνες της για να τροποποιήσει της θέσμιση της κοινωνίας, από τους πολιτικούς και κοινωνικούς αγώνες της, από τη δημιουργία της πολιτικής, και μας λένε: η πολιτική (η αληθινή, η μεγάλη) έχει τελειώσει. Η προεδρική ή κοινοβουλευτική πολιτεία (republique), η οποία ονομάζεται επίσης «δημοκρατία», καθώς ο σεβασμός για τις λέξεις έχει χαθεί προ πολλού, αυτή είναι η επιτέλους ευρεθείσα μορφή της ανθρώπινης κοινωνίας. Ασφαλώς, μένει να γίνουν μερικές μεταρρυθμίσεις: να αναθεωρήσουμε, παραδείγματος χάριν, τα οικογενειακά επιδόματα των αγροφυλάκων. Το ουσιώδες όμως μέρος, το πολιτικό καθήκον, το θεσμίζον καθήκον της κοινωνίας έχει επιτελεστεί: Reagan, Thatcher, Kohl, Mitterrand/Chirac εις τους αιώνας των αιώνων.

Κορνήλιος Καστοριάδης

Πηγή: Δ`~. Κοσμοϊδιογλωσσία