Ἐπίκαιρος ὁ Παπαδιαμάντης
Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου
Ἑκατὸν ἑπτὰ χρόνια πέρασαν ἀπὸ τὴν κοίμηση τοῦ Ἀλεξάνδρου Παπαδιαμάντη. Ἀπεβίωσε στὶς 2 πρὸς 3 Ἰανουαρίου τοῦ 1911, σὲ ἡλικία ἑξήντα ἐτῶν. Παρὰ τὸ ὅτι στὴν ἐποχή του δὲν ἦταν τοῦ συρμοῦ, στὸ πέρασμα τοῦ χρόνου ἀναδείχθηκε ἐκ τῶν σημαντικοτέρων Ἑλλήνων λογοτεχνῶν τοῦ 19ου καὶ τοῦ 20ού αἰώνα. Οἱ ἀπόψεις, ποὺ ἐξέφρασε μέσα ἀπὸ τὸ ποικίλο ἔργο του, βασίστηκαν στὶς δύο δομικὲς κολόνες, ποὺ στηρίζουν τὴν ἰδιοπροσωπία καὶ τὴν αὐτοσυνειδησία μας, ὡς Ἑλλήνων, τὴ Ρωμιοσύνη καὶ τὴν Ὀρθοδοξία.
Ὁ Παπαδιαμάντης δὲν εἶχε καμία σχέση μὲ συμφέροντα, δὲν εἶχε καμία ἐξάρτηση κοινωνικὴ ἢ οἰκονομική. Γι’ αὐτὸ ἦταν ἐλεύθερος νὰ διατυπώνει χωρὶς ὑπολογισμοὺς καὶ χωρὶς δεσμεύσεις τὴ σκέψη του γιὰ τὰ ὅσα συνέβαιναν στὴν ἐποχή του, ποὺ εἶναι ἐντυπωσιακὸ πόσο μοιάζει μὲ τὴ δική μας. Γι’ αὐτὸ εἶναι ἐπίκαιρη καὶ ἔχει ἐξαιρετικὸ ἐνδιαφέρον.
Ἀναφέρονται χαρακτηριστικὰ παραδείγματα. Γιὰ νὰ ἀντιμετωπίσουμε τὸ κοινωνικὸ κατεστημένο μᾶς συμβουλεύει: «Ὅλοι μαζὶ νὰ ἀγωνισθῆτε ἐνάντια στὴν ἄγνοια, στὴ ραθυμία, στὴν ἀμάθεια καὶ στὴν κακία. Σὲ αὐτόν σας τὸν ἀγώνα θὰ συναπαντήσετε ἀντίξοες περιστάσεις καὶ σπεῖρες ἀπὸ ἀντίθετους καὶ ἀντίθεους. Θὰ πέσουν ἐπάνω σας νὰ σᾶς κατασπαράξουν, θὰ σᾶς ὁδηγήσουν στὴ βία … Σταθῆτε ψύχραιμοι. Γιατί μετὰ τὴ βία θὰ πέσει ἀπάνω σας ἀράχνη φαρμακερὴ ἡ σύγχυσις, ποὺ εἶναι ἡ λέπρα τῆς ψυχῆς καὶ γεννᾶ καὶ ὁρίζει τὴν ἀκηδίαν … Ἐγὼ εἶμαι τέκνον γνήσιον τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας, ἐκπροσωπουμένης ὑπὸ τῶν Ἐπισκόπων Της. Ἐὰν δὲ τυχὸν πολλοὶ τούτων εἶναι ἁμαρτωλοί, ἁρμοδία εἶναι νὰ κρίνη μόνη ἡ Ἐκκλησία, καὶ μόνον τὸ ἄπειρον ἔλεος τοῦ Θεοῦ ἠμεῖς πρέπει νὰ ἐπικαλούμεθα» (Βλ. σχ. Χριστοδούλου Παρασκευαΐδη, Μητροπολίτου Δημητριάδος «Ἐρέθισμα αὐτοσυνειδησίας – Ὁ ἀκέραιος καὶ ἐπίκαιρος Παπαδιαμαντικὸς λόγος», ἀνάτυπο ἀπὸ ὁμιλία πρὸς φοιτητὲς τῆς Μαγνησίας τὴν 4η Ἰανουαρίου 1989, Ἀθῆναι, 1989, σελ. 20-21).
Ὡς πρὸς τὴν ἀντιμετώπιση τῆς ἀθεΐας στὸν «Λαμπριάτικο ψάλτη» ὁ Παπαδιαμάντης γράφει:
«…Ἄγγλος ἢ Γερμανὸς ἢ Γάλλος δύναται νὰ εἶναι κοσμοπολίτης ἢ ἀναρχικὸς ἢ ἄθεος ἢ ὀ,τιδήποτε. Ἔκαμε τὸ πατριωτικόν του χρέος, ἔκτισε μεγάλην πατρίδα. Τώρα εἶναι ἐλεύθερος νὰ ἐπαγγέλλεται, χάριν πολυτελείας, τὴν ἀπιστίαν καὶ τὴν ἀπαισιοδοξίαν. Ἀλλὰ Γραικύλος τῆς σήμερον, ὅστις θέλει νὰ κάμη δημοσία τὸν ἄθεον ἢ τὸν κοσμοπολίτην, ὁμοιάζει μὲ νάνον ἀνορθούμενον ἐπ’ ἄκρων ὀνύχων καὶ τανυόμενον νὰ φθάσῃ εἰς ὕψος καὶ φανῇ καὶ αὐτὸς γίγας. Τὸ ἑλληνικὸν ἔθνος, τὸ ὑπόδουλον, ἀλλ’ οὐδὲν ἧττον καὶ τὸ ἐλεύθερον, ἔχει καὶ θὰ ἔχῃ διὰ παντὸς ἀνάγκην τῆς θρησκείας του».
Τὴν πολιτικὴ ζωὴ τῆς ἐποχῆς του περιγράφει στὸ διήγημά του «Οἱ Χαλασοχώρηδες», ποὺ δημοσιεύθηκε στὴν ἐφημερίδα «Ἀκρόπολις» τὸ 1892:
«Ὅστις πράγματι φιλοσοφῆ καὶ ἀληθῶς πονῆ τὸν τόπον του καὶ ἔχει τὴν ἠθικὴν ὄχι εἰς τὴν ἄκραν τῆς γλώσσης…, ἀλλὰ εἰς τὰ ἐνδόμυχα αὐτὰ τῆς ψυχῆς, βλέπει ὅτι εἶναι ἀδύνατον νὰ πολιτευθῇ….Τὴν δωροδοκία πρὸς ἄγραν ψήφων τὴν ὑπάγω εἰς τὸ γένος τῆς συναλλαγῆς. Συναλλαγὴ ὅμως εἶναι καὶ ἡ ἐν πρυτανείῳ σίτησις, αἱ ἐκ τοῦ δημοσίου ταμείου παροχαί, τὰ ρουσφέτια. Συναλλαγὴ εἶναι καὶ ἡ εἰς παρανόμους δίκας προστασία. Συναλλαγὴ εἶναι καὶ ἡ πρὸς παραγραφὴν ὀφειλομένων φόρων συνδρομὴ καὶ ἡ παράνομος ἐξαίρεσις κληρωτῶν…. Συναλλαγὴ εἶναι καὶ ἡ δωροδοκία. Τώρα ποῖος πολιτευόμενος εἶναι ἱπποτικώτερος; Ἐκεῖνος ὅστις ἐκ τοῦ ἰδίου ταμείου ἀγοράζει τὰς ψήφους τῶν ἐκλογέων, ἢ ἐκεῖνος ὅστις τὰς ἀγοράζει ἐκ τοῦ δημοσίου θησαυροῦ; Ἐκεῖνος ὅστις πληρώνει ἐκ τοῦ θυλακίου του ἢ ἐκεῖνος ὅστις πληρώνει ἐκ τῶν χρημάτων τοῦ ἔθνους, χρημάτων ξένων τὰ ὁποῖα εἰς τὴν Ἑλλάδα μάλιστα ἐσυνηθίσαμεν ὅλοι νὰ θεωροῦμεν ἔρμα καὶ σκοτεινά;…».
Ὁ Παπαδιαμάντης ἔκαμε τὸ χρέος του. Μᾶς περιέγραψε τὶς ρίζες μας καὶ μᾶς προειδοποίησε ὅτι ἂν δὲν εἴμαστε, ὡς πρόσωπα καὶ ὡς λαός, σωστοί, ἔντιμοι καὶ δίκαιοι θὰ ἔχουμε τὴ μοίρα τῆς Φραγκογιαννοῦς. Ἡ ἀρχὴ τοῦ νέου ἔτους 2018 εἶναι μία νέα εὐκαιρία γιὰ μᾶς νὰ ἀκολουθήσουμε τὰ βιώματα τοῦ κὺρ Ἀλέξανδρου. Μόνο ἔτσι θὰ βγοῦμε ἀπὸ τὸ τέλμα, στὸ ὁποῖο βρισκόμαστε.-
Πηγή: Χριστιανικὴ Βιβλιογραφία
