Ἡ Κύπρος καὶ ὁ Τσόρτσιλ

Ἐπιθεώρηση τοῦ Τσόρτσιλ κατὰ τὴ διάρκεια ἐπίσκεψης του στὴν Κύπρο τὴν 01/02/1943

Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου

Τὴν 1η Ἀπριλίου συμπληρώνονται ἑξήντα χρόνια ἀπὸ τὴν ἔναρξη τοῦ Ἀγώνα τῆς ΕΟΚΑ γιὰ Αὐτοδιάθεση καὶ Ἕνωση τῆς Κύπρου μὲ τὴν ἐλεύθερη Ἑλλάδα. Τὴν 6η Ἀπριλίου συμπληρώνονται ἐπίσης ἑξήντα χρόνια ἀπὸ τὴν ἀνάληψη τῆς πρωθυπουργίας στὸ Ἡνωμένο Βασίλειο ἀπὸ τὸν Ἀντονι Ἴντεν, ἕως τότε ὑπουργὸ τῶν Ἐξωτερικῶν, σὲ διαδοχὴ τοῦ παραιτηθέντος Οὐίνστον Τσόρτσιλ. Ἀκόμη φέτος συμπληρώθηκαν πενήντα χρόνια ἀπὸ τὸν θάνατο τοῦ Τσόρτσιλ (30 Νοεμβρίου 1874 – 24 Ἰανουαρίου 1965).

Ὁ Τσόρτσιλ ἔχει ἐμπλακεῖ στὴν Ἱστορία τοῦ Ἑλληνισμοῦ κατὰ τὴ μακρὰ σταδιοδρομία του στὰ κοινὰ τῆς πατρίδας του. Οἱ περισσότεροι Ἕλληνες στὴν Κύπρο εἶχαν μάθει στὸ σχολεῖο ὅτι ἡ μοναδικὴ φορὰ ποὺ ὁ Τσόρτσιλ εἶχε ἐπισκεφθεῖ τὴν Κύπρο ἦταν τὸ 1907, ὡς Ὑφυπουργὸς Ἀποικιῶν, καὶ ὅτι τότε εἶχε μιλήσει μὲ θερμὰ λόγια γιὰ τὸ ὅραμα τῆς Ἕνωσης (Βλ. G.S. Georghallides “Cyprus and Winston Churchill’s 1907 visit”, Thetis, 2- (1995), 177-94). Ἔκτοτε καὶ ἕως τὸ 1940 ἀπὸ διάφορες κυβερνητικὲς θέσεις πρέπει νὰ εἶχε μάθει τὸν πόθο γιὰ λευτεριὰ καὶ ἕνωση μὲ τὴν Μητέρα Ἑλλάδα τῶν Κυπρίων καὶ παρακολουθοῦσε ἀσφαλῶς τὶς κινήσεις τους γιὰ τὴ δημιουργία τῶν κατάλληλων συνθηκῶν πρὸς πραγματοποίηση τοῦ πόθου τους αὐτοῦ. Ἀσφαλῶς θὰ εἶχε μάθει τὴ σφαγὴ τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Κυπριανοῦ καὶ τῶν ἄλλων κληρικῶν καὶ λαϊκῶν ποὺ θυσιάστηκαν τὴν 9η Ἰουλίου 1821 μαζὶ μὲ τοὺς ἄλλους Ἕλληνες γιὰ τὴν Ἐλευθερία τῆς Πατρίδας.

Ἀσφαλῶς ὁ Τσόρτσιλ θὰ εἶχε πληροφορηθεῖ γιὰ ἕναν Κύπριο ποιητή, τὸν Βασίλη Μιχαηλίδη, ποὺ ἔγραψε στὴν Κυπριακὴ διάλεκτο τὰ σπουδαῖα ποιήματά του «Ἐνάτη Ἰουλίου 1821» καὶ «Χιώτισσα» καὶ τὸ στίχο του:

Ἡ Ρωμιοσύνη ἐν φυλὴ συνότζιαιρη τοῦ κόσμου, Κανένας δὲν εὑρέθηκεν γιὰ νὰ τὴν ἠξηλείψει, Κανένας, γιατί σκέπει την ᾽ποὺ τά ᾽ψη ὁ Θεός μου. Ἡ Ρωμιοσύνη ἔν᾽ νὰ χαθεῖ, ὄντας ὁ κόσμος λείψει!

Τὸ 1931 ὁ Τσόρτσιλ εἶχε ἀποτύχει νὰ ἐκλεγεῖ βουλευτὴς καὶ στὰ «ἔρημα χρόνια» τῆς ἀπομόνωσής του ἠσχολεῖτο μὲ τὴ συγγραφὴ τῆς βιογραφίας τοῦ πατέρα του Τζὸν Τσόρτσιλ, 1ου Δούκα τοῦ Μάρλμπορο καὶ τὴν ἱστορία τῶν ἀγγλόφωνων λαῶν. Ὅμως ἀσφαλῶς θὰ πληροφορήθηκε τὴν Κυπριακὴ ἐξέγερση τοῦ 1931, κατὰ τὴν ὁποία ὑπῆρξαν δολοφονίες ἀόπλων διαδηλωτῶν, τραυματισμοί, συλλήψεις, φυλακίσεις, βασανιστήρια καὶ ἀπελάσεις. Μεταξὺ τῶν φυλακισθέντων καὶ ἀπελαθέντων ὁ Μητροπολίτης Κυρηνείας Μακάριος, ὁ ὁποῖος ἀπὸ τὴ φυλακὴ ἔγραψε, μεταξὺ τῶν ἄλλων, στὸν κυβερνήτη τῆς Κύπρου σὲρ Ρόναλντ Στόρς: «Σήμερον ἔλαβον διάταγμα… διὰ τοῦ ὁποίου διατάσσομαι νὰ ἐγκαταλείψω τὴν πατρίδα μου, τὴν “Ἀποικίαν Κύπρου”, τὸ ταχύτερον… Ἐν τούτοις αἰσθάνομαι ἱερὰν ὑποχρέωσιν νὰ διαμαρτυρηθῶ μὲ ὅλην τὴν δύναμιν τῆς Ἑλληνικῆς μου ψυχῆς διὰ τὴν αὐταρχικὴν καὶ ἄδικον ἀπόφασίν σας, διὰ τῆς ὁποίας μὲ ἀναγκάζετε νὰ ἐγκαταλείψω τὴν φιλτάτην πατρίδα μου Κύπρον, ἁπλῶς καὶ μόνον διότι ἐξετέλεσα ὡς γνήσιος Ἕλλην καὶ δὴ ὡς Ἕλλην Ἐπίσκοπος, τὸ πρὸς αὐτὴν – ξενοκρατούμενην καὶ τυραννούμενην ὑπὸ Χριστιανικῆς Δυνάμεως, ἐγκαυχημένης μάλιστα διὰ τὸ φιλελεύθερον! καὶ φιλοδίκαιον! αὐτῆς – στοιχειῶδες καθῆκον μου, τοῦθ᾽ ὅπερ θὰ ἔπραττε καὶ πᾶς τίμιος ἄνθρωπος εὑρισκόμενος εἰς τὴν θέσιν μου…». (Βλ. «Φωνὴ τῆς Κύπρου», 28 Ὀκτωβρίου 1931).

Ἐνῶ ὁ Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος ἦταν σὲ ἐξέλιξη καὶ μάλιστα σὲ κρίσιμη καμπή του, ὁ Τσόρτσιλ ἀναλαμβάνει, ὡς πρωθυπουργός, τὶς τύχες τῆς Μεγάλης Βρετανίας καὶ παίρνει στὰ χέρια του τὴν εὐθύνη νὰ τεθεῖ ἐπικεφαλῆς τῶν δυνάμεων κατὰ τοῦ Ἄξονα καὶ τοῦ ὁλοκληρωτισμοῦ, ποὺ αὐτὸς ἐπιδίωκε νὰ ἐπιβάλει. Καὶ τότε ἐκτιμᾶ τὴν ἀξία ὅλων τῶν Ἑλλήνων, συμπεριλαμβανομένων τῶν Κυπρίων… .

Μετὰ τὸν πόλεμο ἡ Ἑλλάδα εἶναι μεταξὺ τῶν νικητῶν καὶ διεκδικεῖ νὰ ἀποκατασταθοῦν ἐθνικὰ τὰ ὑπὸ κατοχὴν ἑλληνικὰ ἐδάφη τῆς Δωδεκανήσου καὶ τῆς Κύπρου. Τῆς δίδεται μόνον ἡ Δωδεκάνησος. Ἡ πίκρα τῶν Κυπρίων εἶναι ἀβάσταχτη. Ξεκινᾶνε προσπάθειες νὰ πείσουν τοὺς Βρετανοὺς γιὰ τὸ δίκαιο αἴτημά τους, τῆς αὐτοδιάθεσης καὶ τῆς ἀπαλλαγῆς τους ἀπὸ τὴν ἀποικιοκρατικὴ κατοχή. Εἰς μάτην.

Μὲ τὴ λήξη τοῦ Β´ Παγκοσμίου Πολέμου ὁ Τσόρτσιλ ἡττᾶται στὶς ἐκλογὲς καὶ ἕως τὸ 1951 μένει στὴν ἀντιπολίτευση. Πρωθυπουργὸς ἀνέλαβε ὁ ἐργατικὸς Κλέμεντ Ἄττλη, ὁ ὁποῖος ἀπέρριψε κάθε συζήτηση γιὰ ἀπελευθέρωση τῆς Κύπρου. Πάντως ὁ Τσόρτσιλ θὰ πληροφορήθηκε γιὰ τὸ Δημοψήφισμα μεταξὺ τῶν Κυπρίων, στὶς 15 Ἰανουαρίου 1950, μὲ τὸ ὁποῖο τὸ 96% αὐτῶν διατράνωσε τὸν πόθο του νὰ ἑνωθεῖ μὲ τὸ ἑλλαδικὸ ἐθνικὸ σῶμα.

Τὸ 1951 ὁ Τσόρτσιλ ἐπανέρχεται στὴν πρωθυπουργία, σὲ ἡλικία 77 ἐτῶν. Τὰ χρόνια 1951–55 τῆς πρωθυπουργίας του χαρακτηρίζονται ἀπὸ τὴν, μὲ πρωτοβουλία τοῦ Ἀρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ΄, διεθνοποίηση τοῦ Κυπριακοῦ ζητήματος καὶ ὁ Τσόρτσιλ εἶχε τὴν εὐθύνη γιὰ τὴν ἀλαζονικὴ καὶ περιφρονητικὴ στάση τῶν μελῶν τῆς κυβέρνησής του ἔναντι τῶν Ἑλλήνων. Οἱ ἔπαινοι κατὰ τὸν πόλεμο ξεχάστηκαν γρήγορα… Τὴν ἀλαζονεία αὐτὴ ἐξέφραζε κυρίως ὁ Ὑπουργὸς Ἐξωτερικῶν Ἀντονι Ἴντεν. Τὸ 1953, ὁ τότε πρωθυπουργός, στρατάρχης Ἀλέξανδρος Παπάγος, ἐπισκέφθηκε τὸν Ἴντεν, ποὺ εἶχε ἔρθει στὴν Ἑλλάδα νὰ ἀναρρώσει μετὰ ἀπὸ ἀσθένειά του καὶ μίλησε γι’ αὐτὴν στὸν Πόλη Μοδινό, στὴ συνέχεια πρέσβυ τῆς Κύπρου στὴ Γαλλία: «Μετὰ ἀπὸ μία φιλικὴ συνομιλία, πρὶν ἀποχωρήσω, τοῦ ἐξέφρασα τὴν ἐπιθυμία, σὲ ἄλλη εὐκαιρία, νὰ ἐξετάσωμε τὸ θέμα τῆς Κύπρου ποὺ εἶχε πάρει δυσάρεστες διαστάσεις. Ὁ Ἦντεν μὲ διέκοψε ἀπότομα καὶ σὲ ἔντονο ὕφος μου εἶπε: “Δὲν βλέπω διὰ ποῖον λόγον ἡ Ἑλλὰς ἐνδιαφέρεται διὰ τὴν Κύπρον”. Τότε γιὰ πρώτη φορὰν αἰσθάνθηκα τὸ μέγεθος τοῦ χάσματος ποὺ μᾶς χώριζε». (Βλ. Περ/κὸ «Εὐθύνη», τ. Σεπτέμβριος 1979).

Τὸ 1954 ὁ ὑφυπουργὸς Ἀποικιῶν Χένρι Χόπκινσον εἶπε στὴ Βουλὴ τῶν Κοινοτήτων ὅτι ἡ Κύπρος οὐδέποτε μπορεῖ νὰ ἐλπίζει σὲ ἀνεξαρτησία καὶ ὁ Ἀρχιεπίσκοπος Μακάριος σὲ κήρυγμά του διαμαρτυρήθηκε ἔντονα γιὰ τὸ «οὐδέποτε» καὶ κατέκρινε τὴ βρετανικὴ διοίκηση στὴ Μεγαλόνησο γιὰ φασισμὸ καὶ τρομοκρατία. Οἱ ἐφημερίδες ἔγραψαν τὴν ὁμιλία τοῦ Μακαρίου καὶ ἡ βρετανικὴ διοίκηση τὶς ἔκλεισε! Ὁ Τσόρτσιλ κάλυψε τὸ «οὐδέποτε» τοῦ ὑπουργοῦ του, ἀλλὰ ἔδωσε ἐντολὴ οἱ ἐφημερίδες νὰ κυκλοφορηθοῦν πάλι στὴν Κύπρο…

Τὸν Ἀπρίλιο τοῦ 1955 παραιτεῖται ὁ Τσόρτσιλ καὶ τὸν διαδέχεται ὁ αὐταρχικὸς καὶ ἀλαζὼν Ἴντεν. Τότε ξεκινάει καὶ ὁ Ἀγώνας τῆς ΕΟΚΑ, στὸν ὁποῖο συμπαρίσταται ὅλος ὁ Ἑλληνισμός. Στὴν ἀρχὴ τῆς πρώτης προκήρυξης, ποὺ ὑπογράφει ὁ Ἀρχηγὸς τῆς ΕΟΚΑ Διγενὴς (Γεώργιος Γρίβας) ἀναφέρεται: «Μὲ τὴν βοήθειαν τοῦ Θεοῦ, μὲ πίστιν εἰς τὸν τίμιον ἀγώνα μας, μὲ τὴν συμπαράστασιν ὁλοκλήρου τοῦ Ἑλληνισμοῦ καὶ μὲ τὴν βοήθειαν τῶν Κυπρίων ΑΝΑΛΑΜΒΑΝΟΜΕΝ ΤΟΝ ΑΓΩΝΑ ΔΙΑ ΤΗΝ ΑΠΟΤΙΝΑΞΙΝ ΤΟΥ ΑΓΓΛΙΚΟΥ ΖΥΓΟΥ, Μὲ σύνθημα ἐκεῖνο τὸ ὁποῖον μᾶς κατέλειπαν οἱ πρόγονοί μας ὡς ἱερὰν παρακαταθήκην: “Η ΤΑΝ Η ΕΠΙ ΤΑΣ”».

Ὁ Τσόρτσιλ θεωρεῖται ἡ σημαντικότερη πολιτικὴ προσωπικότητα στὴν Ἱστορία τῆς Βρετανίας. Ἦταν ἀποφασιστικός, εἶχε πειθὼ καὶ ἐνέπνεε αὐτοπεποίθηση στοὺς Βρετανούς, ἀνέλαβε καὶ ἔφερε σὲ πέρας μὲ ἐπιτυχία ἐπικίνδυνες ἀποστολές, διαχειρίστηκε πολὺ δύσκολες καταστάσεις καὶ ἐργάστηκε μὲ μαεστρία στὰ θέματα ποὺ προέκυψαν μετὰ τὸ τέλος τοῦ Β´ Παγκοσμίου Πολέμου, κυρίως μὲ τὴν ΕΣΣΔ.

Δεῖγμα τῆς ἀποφασιστικότητάς του, τῶν ἡγετικῶν του προσόντων καὶ τοῦ ριψοκίνδυνου τοῦ χαρακτήρα του ἦταν ἡ ἄφιξή του στὴν Ἀθήνα στὶς 25 Δεκεμβρίου 1944, ὅταν μένονταν οἱ ἔνοπλες συγκρούσεις μεταξὺ τῶν κομμουνιστῶν ἀνταρτῶν καὶ τῶν Ἑλλήνων καὶ Ἐγγλέζων στρατιωτῶν. Ὅμως στὴ νοοτροπία καὶ στὶς ἐνέργειές του κυριαρχοῦσε τὸ στενὸ συμφέρον τῆς πατρίδας του, γεωστρατηγικό, οἰκονομικό, ἀποικιοκρατικό, σὲ βάρος τοῦ Δικαίου καὶ Ἀξιῶν, ὅπως ἡ Ἐλευθερία. Ὅ,τι πέτυχε ἦταν ὠφέλιμο γιὰ τὴν Πατρίδα του, χωρὶς νὰ ἐνδιαφέρεται ἂν πιθανὸν νὰ ὠφελοῦντο καὶ ἄλλες χῶρες, ποὺ πάντως ἀργότερα μποροῦσαν νὰ καταστοῦν ἀντίπαλοί του, πάντα μὲ βάση τὸ συμφέρον του…

Γενικὰ ὁ Τσόρτσιλ ἀκολουθοῦσε τὴ νοοτροπία τῶν Βρετανῶν, ποὺ φαίνεται πὼς εἶναι στὴ φύση τους, τοῦ «μακάριοι οἱ κατέχοντες», δηλαδὴ τὸ ἰδιοκτησιακὸ σύνδρομο: νὰ κατέχουν αὐθαίρετα καὶ μὲ βάση τὴν ἰσχύ τους καὶ νὰ θεωροῦν κτῆμα τους ἐσαεὶ ἀνθρώπους, ἐδάφη, καλλιτεχνικὰ ἀριστουργήματα ἐπὶ τῶν ὁποίων ἀπέκτησαν κυριαρχία, μὲ ὅποιο θεμιτὸ ἢ ἀθέμιτο τρόπο κι ἂν τὴν ἀπέκτησαν.-

Πηγή: Χριστιανική Βιβλιογραφία