Μέγας Αλέξανδρος & Μικρά Ασία (Αιολίδα – Φρυγία – Λυδία – Ιωνία)

Μετά την μάχη του Γρανικού, ο Αλέξανδρος βάδισε προς την επόμενη ακέφαλη σατραπεία, την Λυδία. Κοντά στον Γρανικό υπήρχε ένα από τα αρχαιότερα περάσματα, οι Πύλες της Ασίας, που οδηγούσαν νότια ως τις Σάρδεις. Εναλλακτικά ο Αλέξανδρος μπορούσε να επιστρέψει στην Άβυδο και από εκεί να προελάσει παραλιακά προς τις Σάρδεις. Εκτιμάται ότι ακολούθησε το δεύτερο δρομολόγιο, διότι μπορούσε να εφοδιασθεί ευκολότερα χωρίς να καταπονήσει και να εκθέσει σε κίνδυνο το στράτευμα στις ορεινές περιοχές της ενδοχώρας. Το δρομολόγιο αυτό ήταν παραλιακό και διέσχιζε μία από τις σημαντικότερες γεωργικές περιοχές της Αιολίδας με μεγάλο αριθμό Ελληνίδων πόλεων και εξ ορισμού ήταν φιλικότερο έδαφος από την βαρβαρική ενδοχώρα. Επιπλέον καταλαμβάνοντας τα λιμάνια εμπόδιζε τον Περσικό στόλο να διατηρήσει βάσεις στα νώτα του.

Ο Μέγας Βασιλεύς είχε κάθε λόγο να είναι δυσαρεστημένος με τις επιλογές των σατραπών και των στρατηγών του, διότι δεν επέδειξαν τη σύνεση και την επάρκεια, που προσδοκούσε η Περσέπολη, όταν τους διόριζε. Νωρίτερα τα κυβερνητικά στρατεύματα είχαν περάσει την έρημο του Σινά και είχαν υποτάξει τη μεγάλη και πλούσια Αίγυπτο, ενώ εκείνοι κατατροπώθηκαν από ένα νεαρό με ελάχιστους οικονομικούς πόρους, περιορισμένα εφόδια και έντονη αμφισβήτηση από τους συμμάχους του. Ο Μέμνων ο Ρόδιος δεν ήταν απλώς ο μοναδικός διαθέσιμος αξιωματούχος στην περιοχή, ήταν εξ αρχής ο καλύτερος. Έτσι ο Δαρείος έσπευσε να στείλει διαταγή στους υπηκόους των σατραπειών, που έμπαιναν τώρα στο στόχαστρο του Αλεξάνδρου, της Λυδίας και της Καρίας. Τους διαβεβαίωνε ότι η κεντρική διοίκηση δεν τους εγκατέλειψε και συνεπώς θα ήταν φρόνιμο να μην την εγκαταλείψουν ούτε εκείνοι. Ως απόδειξη της αποφασιστικότητάς του γνωστοποιούσε ότι ο Μέμνων, αρχηγός του στόλου μέχρι τότε, αναλάμβανε και την ανώτατη διοίκηση όλης της Μικράς Ασίας.

Αυτή η διαταγή του Δαρείου είτε άργησε να φτάσει, είτε δεν έπεισε τους προεστούς της Λυδίας, που είχε χάσει τον σατράπη της, τον Σπιθριδάτη. Ο φρούραρχος της ακρόπολης, Μιθρήνης, και οι ισχυρότεροι άνδρες των Σάρδεων έσπευσαν να προϋπαντήσουν τον Αλέξανδρο, όταν απείχε 70 στάδια (περί τα 13 χμ) και να του παραδώσουν την πόλη, που ήταν η πρωτεύουσα και το διαβόητο θησαυροφυλάκιο της Λυδίας. Ο Αλέξανδρος τίμησε το Μιθρήνη και κήρυξε την ελευθερία των Σαρδιανών και όλων των Λυδών, στους οποίους επέτρεπε να διοικούνται σύμφωνα με τα δικά τους έθιμα, στέλνοντας το μήνυμα ότι «όποιος συνεργάζεται, ανταμείβεται». Μετά στρατοπέδευσε περί τα 20 στάδια (4 χμ) από τις Σάρδεις, στον ποταμό Έρμο (Γκεντίζ) και ανέβηκε στην ακρόπολη. Εκεί διέταξε να ανεγερθεί ναός του Ολυμπίου Διός και στα κρατικά αρχεία βρήκε την αλληλογραφία μεταξύ του Δημοσθένη και των Περσών στρατηγών με τα ποσά που του είχαν στείλει ως αμοιβή και χρηματοδότηση για τις αντιμακεδονικές ενέργειες. Όρισε διοικητή της ακρόπολης (δηλαδή της τοπικής φρουράς) τον εταίρο Παυσανία, υπεύθυνο για τη συγκέντρωση και απόδοση των φόρων τον Νικία και σατράπη της Λυδίας και Ιωνίας τον Άσανδρο του Φιλώτα, αφήνοντάς του τους Αργείους, αρκετό ιππικό και ψιλούς, διότι στις κατακτημένες χώρες ο Αλέξανδρος δεν επρόκειτο να αλλάξει το πρότυπο διοίκησης, που είχαν διαμορφώσει οι Πέρσες. Στα παράλια έστειλε τον Κάλα και τον Αλέξανδρο του Αερόπου με τους Πελοποννησίους και τους υπόλοιπους συμμάχους.

Μόλις τα νέα της μάχης του Γρανικού έφθασαν στην Έφεσο, οι μισθοφόροι φρουροί της και ο αυτόμολος Αμύντας του Αντιόχου επιβιβάσθηκαν σε δύο τριήρεις και έφυγαν. Επιβεβαιώθηκε λοιπόν η επιλογή του Αλεξάνδρου, που επιζητούσε την ταχεία προέλαση και την άμεση εμπλοκή με τον εχθρό. Ο Αλέξανδρος με πορεία 4 ημερών έφθασε από τις Σάρδεις στην Έφεσο. Όταν το 336 π.Χ. αποβιβάσθηκε στην Ασία το εκστρατευτικό σώμα του Φιλίππου, η Έφεσος ήταν μία από τις Ελληνίδες πόλεις, που τους υποδέχθηκαν ενθουσιωδώς. Μετά την απελευθέρωσή της από τους Πέρσες ο Ηρόπυθος ανέλαβε τη διοίκησή της και στην Αγορά στήθηκε άγαλμα του Φιλίππου, το οποίο γκρέμισαν οι Πέρσες, μόλις την ανακατέλαβαν. Ο Αλέξανδρος επανέφερε τους εξόριστους πολιτικούς, που είχαν υποχρεωθεί να εγκαταλείψουν την Έφεσο εξαιτίας της φιλικής προς αυτόν στάσης τους, κατέλυσε την ολιγαρχία και εγκαθίδρυσε δημοκρατία. Τότε οι Εφέσιοι, που παρέμεναν πάντοτε πρόθυμοι να απαλλαγούν από την Περσική κυριαρχία, αναθάρρησαν και άρχισαν τις βιαιοπραγίες επί των ολιγαρχικών, που είχαν συνεργαστεί με τους Πέρσες. Όρμησαν να σκοτώσουν τους οπαδούς του Μέμνονα και όσους σύλησαν τον περίφημο ναό της Αρτέμιδος και βεβήλωσαν τον τάφο του Ηρόπυθου. Ακόμη λιθοβόλησαν τον τύραννο της πόλης και εξέχοντα συνεργάτη των Περσών, Σύρφακα του Πελάγοντα και τους συγγενείς του, αφού τους έβγαλαν με τη βία από το ιερό, όπου είχαν καταφύγει ως ικέτες.

Μέγας Αλέξανδρος_άλωση των Θηών_λιθογραφία_Charles-Stanton_Hutchinson’s History of the Nations’, 1915

Στην άλωση της Θήβας ο Αλέξανδρος είχε δει χειρότερες σκηνές, όμως ήταν σχεδόν ασήμαντες λεπτομέρειες με δεδομένη την απόφαση να καταστραφεί η πόλη και να εξανδραποδισθούν οι κάτοικοί της. Στην Έφεσο ήσαν πράξεις πολιτικής αντεκδίκησης χωρίς καμία νομιμοποίηση και έπλητταν τη δημόσια ασφάλεια. Διέταξε λοιπόν τον τερματισμό τους, επειδή η πολιτική βία καλύπτει ποινικά αδικήματα. Η διατήρηση της έννομης τάξης ήταν βασικό ζητούμενο στην νέα αυτοκρατορία που σχεδίαζε ο Αλέξανδρος και στη συνέχεια επρόκειτο να τιμωρήσει παραδειγματικά κάθε παρεκτροπή. Η πολιτική ωριμότητα, που επέδειξε στην Έφεσο ωφέλησε την εικόνα του προς τους σκεπτικιστές Έλληνες της Μικράς Ασίας.

Στην Έφεσο τον συνάντησαν πρέσβεις από τις Τράλλεις και την Μαγνησία, για να του παραδώσουν τις πόλεις τους. Έστειλε τον Παρμενίωνα να τις καταλάβει με 2.500 συμμάχους, 2.500 Μακεδόνες πεζούς και 200 σύμμαχους ιππείς και τον Αλκίμαχο του Αγαθοκλή με ανάλογη δύναμη στα βόρεια, για να ελευθερώσει όσες Ιωνικές και Αιολικές πόλεις ήσαν ακόμη υπό Περσική κατοχή. Είχε δώσει διαταγή να καταλύσουν τις ολιγαρχίες, να ιδρύσουν δημοκρατίες, να επιτρέψουν στους κατοίκους να διοικούνται με δικούς τους νόμους και να καταργήσουν τους φόρους, που έδιναν στους Πέρσες. Η κατάλυση των ολιγαρχικών καθεστώτων, η κατάργηση των φόρων, που είχαν επιβάλει οι Πέρσες, καθώς και η αποκατάσταση της αυτονομίας των Ελληνίδων πόλεων ήταν αυτονόητες υποχρεώσεις ενός ελευθερωτή, που ενεργούσε κατ’ εντολή του Κοινού Συνεδρίου των Ελλήνων.

Εγκαθιδρύοντας δημοκρατίες στη Μικρά Ασία, ο Αλέξανδρος απ’ την πλευρά του πετύχαινε αρκετούς στόχους μαζί: την ικανοποίηση των Ελλήνων, που αποκτούσαν «δικό τους» πολίτευμα, την διάσπαση των Δήμων σε αντιμαχόμενες πολιτικές παρατάξεις και συνεπώς τον ευκολότερο έλεγχο τους από τον Αλέξανδρο, ενώ παρεχόταν αυτοδικαίως αμνηστία για τυχόν φιλοπερσική στάση τους μέχρι την κατάληψή τους. Αυτή χρεωνόταν στους διορισμένους από τους Πέρσες ολιγαρχικούς και ο λαός ανακηρυσσόταν αμόλυντος. Στις περιπτώσεις που ο ίδιος ο λαός τηρούσε φιλοπερσική στάση, δηλαδή δεν πίστευε πως ο Αλέξανδρος θα νικούσε, τιμωρούνταν μάλλον συμβολικά, όπως φάνηκε αργότερα στην περίπτωση της πόλης των Σόλων.

Ο Αλέξανδρος παρέμεινε στην Έφεσο, όπου έκανε θυσίες στην πολιούχο θεά, την Άρτεμη, παρέλασε με το στρατό του και προς μεγάλη ικανοποίηση του ιερατείου, διέταξε τους Εφέσιους να αφιερώνουν στην Αρτέμιδα τους φόρους, που ως τότε απέδιδαν στους Πέρσες. Το τελευταίο ήταν υπολογισμένη κίνηση, αφού οι ιερείς επηρέαζαν τον λαό και δι’ αυτού τους ηγέτες της δημοκρατίας.

Βιβλιογραφία
Αρριανός Α.20.
Πλούταρχος Δημοσθένης 20.5
Ιουστίνος 11.10.4

Πηγή: Χείλων