Οἱ σύγχρονοι Ἰβὰν Καραμάζοφ
Τοῦ Γιώργου Ν. Παπαθανασόπουλου
Ὅταν διαβάζω ἢ/καὶ ἀκούω μεγάλο μέρος τῆς πολιτικῆς ἡγεσίας καὶ τοὺς προβαλλόμενους ἐκπροσώπους τῆς ἐπικρατούσας διανόησης, ὅλοι τους μοῦ θυμίζουν τὸν Ἰβὰν Καραμάζοφ. Τοὺς βρίσκω κοινὰ χαρακτηριστικὰ ζωῆς καὶ ἰδεολογίας καὶ μία διαφορά.
Τὸ πρῶτο κοινὸ χαρακτηριστικό τους εἶναι πώς, ὅπως ὁ Ἰβάν, μεγάλωσαν σὲ πλούσιες οἰκογένειες. Ἄλλες ἄγονες πνευματικὰ καὶ μὲ ἀρχοντοχωριάτες προγόνους, ὅπως τοῦ Ἰβάν, ἄλλες μὲ μίαν παράδοση εὐπατριδῶν προγόνων, ποὺ σὺν τῷ χρόνῳ αὐτὴ ἑξασθένισε, ἄλλες ποὺ διατηροῦν αὐτή τους τὴν παράδοση, ἀλλὰ ἕνας ἢ περισσότεροι βλαστοὶ τῆς οἰκογένειας τὴν ἀπέρριψαν καί, τέλος ἄλλες, μὲ τὸ παράδοξο, ὅτι ἐνῶ εἶναι μὲ μίαν παράδοση ἄθεη καὶ μαρξιστική, κοινωνικὰ ἀνήκουν στὴν μπουρζουαζία.
Τὸ δεύτερο κοινὸ μὲ τὸν Ἰβὰν εἶναι ὅτι διαθέτουν ἐξυπνάδα καὶ κάποιες γνώσεις, συνήθως προϊόντα της λογικοκρατίας. Ἐπίσης, ὅπως ἐκεῖνος, ἔχουν ἕναν τρόπο νὰ ἐντυπωσιάζουν τὸ περιβάλλον, στὸ ὁποῖο ἀπευθύνονται. Μὲ αὐτὲς τοὺς τὶς ἱκανότητες ἐπιτυγχάνουν νὰ καταστοῦν καθοδηγητὲς στὴν κοινωνία.
Τὸ τρίτο κοινό τους μὲ τὸν Ἰβὰν Καραμάζοφ εἶναι ὁ ἐγωισμός. Ὁ πλοῦτος μαζὶ μὲ τὴν ἀθεϊστική τους ἰδεολογία, τοὺς προκαλοῦν σύγχυση προσανατολισμοῦ καὶ τοὺς ὁδηγοῦν σὲ λάθη ἐκτιμήσεων, λάθη ἀντιμετώπισης τῆς ζωῆς τῶν ἰδίων καὶ τῶν συμπολιτῶν τους, λάθη τρόπου συμπεριφορᾶς. Καὶ ἂν αὐτὰ τὰ λάθη εἶχαν ἐπίπτωση μόνο στοὺς ἴδιους ἢ στὶς οἰκογένειές τους, ὅπως συνέβη στὸν Ἰβὰν, περιορισμένο τὸ κακό. Ὅταν ὅμως καταλαμβάνουν μίαν ὑπεύθυνη θέση στὴν κοινωνία αὐτὰ τὰ λάθη ἔχουν σοβαρὲς συνέπειες σὲ ὅλους μας, συνέπειες οἰκονομικές, ἐθνικὲς καὶ κοινωνικές. Τὸ πάθος τοῦ ἐγωισμοῦ μετατρέπει τὴν ἐξυπνάδα σὲ ἐξυπνακισμὸ καὶ τὶς ἱκανότητες σὲ ρίσκα.
Τὸ τέταρτο κοινό τους χαρακτηριστικὸ εἶναι ὁ κοσμοπολιτισμὸς καὶ ἡ ἀθεΐα. Ἡ θεωρία τοῦ Ἰβὰν πὼς «χωρὶς Θεὸ ὅλα ἐπιτρέπονται» βρίσκει ἐκ μέρους τους πλήρη ἀποδοχή. Ὅπως ἐκεῖνος, καταρρίπτουν ὅλους τοὺς ἠθικοὺς φραγμούς, ὡς ξεπερασμένους, ὅπως ἐπίσης καταρρίπτουν ἀξίες καὶ ἀρχὲς ποὺ στηρίζουν τὴ ζωὴ τοῦ ἀνθρώπου, καὶ τὸν κρατοῦν σὲ ἁρμονία μὲ τὸ περιβάλλον του.
Ἡ διαφορά τους μὲ τὸν Ἰβὰν εἶναι ὅτι αὐτὸς παρέμεινε στὴ θεωρία. Ὡς ἄθεος καὶ μηδενιστὴς ἐξέφρασε, μὲ τὸν «Ἱεροεξεταστή», τὴν ἰδεολογία του στὸν ἀδελφό του Ἀλιόσα. Τὸ ὅραμά του – ἐφιάλτης γιὰ τὴν ἀνθρωπότητα-, εἶναι ἡ κατάργηση τῆς ἐλευθερίας καὶ τῆς ἀγάπης, ποὺ προσέφερε σὲ αὐτὴν ὁ Θεάνθρωπος Ἰησοῦς, ὡς κύριο στοιχεῖο τῆς ψυχοσωματικῆς της ὀντότητας καὶ ὡς μοναδικοῦ παράγοντος συνοχῆς καὶ ἐπιβίωσής της. Ὁ Ἰβὰν δὲν ἐφάρμοσε τὸ ὅραμά του, ἀλλὰ τὸ ἐμφύσησε στὸν Σμερντιακόφ, νόθο γιὸ τοῦ πατέρα του Φιοντόρ.
Οἱ σύγχρονοι Ἰβὰν, μὲ τὶς θέσεις ποὺ καταλαμβάνουν στὴν κοινωνία – ὑπουργοί, δήμαρχοι, διανοητές, δημοσιογραφοῦντες κ.λ.π. -, ἐνσυνειδήτως ἢ ἀσυνείδητα, μοιάζουν μὲ τὸν Σμερντιακόφ, ποὺ ἔφτασε ἐμπράκτως νὰ μισήσει τὸν ἄνθρωπο καὶ τὴν πατρίδα του. Ὁ μηδενισμός, στὸν ὁποῖο πιστεύουν, ὁδηγεῖ τὴν πατρίδα μας σὲ μία πλαστὴ ἐλευθερία καὶ στὴν ἐξόντωση τῆς ἰδιοπροσωπίας τῶν πολιτῶν της.-
Πηγή: Χριστιανικὴ Βιβλιογραφία
