Παπα-Ἀρσένης Κρέστας, ὁ Ἥρως τῆς Κουρτέσσας.
…Τότε οί τοϋρκοι ανάθεσαν στόν Δελήμπασα Δελη Αχμέτ νά άνεφοδιάση τ’ Άνάπλι. Στις 27 Νοέμβρη, λοιπόν, του 1822 ό Δελή Αχμέτ μέ 8.000 Δελήδες (καβαλλάρηδες) καί μέ χίλια φορτία έφυγε από τήν Κόρινθο γιά τ’ Άνάπλι. Στην Κουρτέσσα (δηλαδή στόν κάμπο των Κλεωνών) έφθασε ό Δελήμπασης, άλλά ατά στενά Άγιονορίου, Δερβενακίων μέχρι τή Νεμέα καί τήν Στιμάγκα τους περίμεναν οί “Ελληνες.
Ό θ. Κολοκοτρώνης έδωσε διαταγή στό Νικηταρά νά πάη ο Άγιοπετρίτης Ζαχαρίας νά καταλάβη -καί νά προστατέψη- τή δίοδο από τόν Άγ. Βασίλη μέχρι τόν Άγ. Σώστη των Δερβενακίων. Άλλά δυστυχώς ο Ζαχαριάς δέν επήγε στήν διαταγμένη θέση. “Ετσι ο Παπα – Αρσένης καί ο Νικηταράς βρέθηκαν κυκλωμένοι από τούρκους,πού ήξεραν Ελληνικά καί πού πέρασαν από τό αφύλακτο μέρος καί τούς κτύπησαν από πίσω. Ό Νικηταράς σώθηκε γιατί είχε, τις παραμονές, φτιάξει ένα ψηλό πρόχωμα άπό ξερολίθι. Άλλά ο Παπά -Αρσένης έπεσε.
Ήταν συννεφιά τό βράδυ εκείνο καί οί Έλληνες έτρωγαν γιά βράδυ. Μαζί έτρωγαν ο Νικηταράς, ό Γενναίος Κολοκοτρώνης καί ό Παπά – Αρσένης. Ό Γενναίος, βλέποντας τόν Παπα – Κρέστα νά τρώη άργά είπε: «Νά τρώμε γρήγορα. Οί στιγμές είναι σοβαρές. Οί τούρκοι είναι στά πόδια μας». Ό Παπά – Αρσένης απάντησε: «Φέρτε νά πιούμε. Αύριο θά πάρη τούς τούρκους ή κατάρα».
Ύστερα άπό λίγο σηκώθηκαν νά πάνε στις θέσεις τους. Τότε ο Παπά – Αρσένης γυρίζοντας πρός τόν φίλο του Νικηταρά του είπε:
«Αύριο τό κεφάλι μου θά πέση έδω, άλλά σπειρί στάρι δέν θά φτάση στ’ Άνάπλι».
Ύστερα άπό λίγο είπε στους στρατιώτες στόν Άγιο Σώστη: «Άν οί τούρκοι εφοδιάσουν τό Άνάπλι, ή Ελλάδα τά χάνει όλα.Ποιος ξεύρει τί μεταβολή θά έχη ή τύχη του πολέμου». Πριν ολίγο ενθάρρυναν τούς στρατιώτες πού πήραν απόφαση νά πεθάνουν έκεΐ, άλλα οι τοΰρκοι νά μή περάσουν στ’ ‘Ανάπλι.
Το πρωί οί “Ελληνες δέν τούς διέκριναν τούς τούρκους, γιατί είχε δμίχλη, καί δπως είπαμε, μιλούσαν Ελληνικά και δεν τούς έδωσαν σημασία. Μόλις όμως τό κύριο σώμα των τούρκων συγκρούστηκε μέ τούς “Ελληνες, οι λίγοι εκείνοι της εμπροσθοφυλακής έπιτεθήκανε από τα πίσω καί προξένησαν σύγχυση καί μεγάλη ζημιά.
Ό Παπα – Αρσένης καί είκοσι Κρανιδιώτες γύρω του επεσον, οπως είπαμε πάρα πάνω. “Επεσε πιο πέρα καί ό φταίχτης γιά τή συμφορά Καπετάν Ζαχαρίας. Ό Νικηταράς μόλις κατώρθωσε νά σωθη γιατί είχε προβλέψει καί είχε φτιάξει ένα ταμπούρι, δπως είπαμε, άπό ξερολίθι. Ή μάχη έξελείχτηκε καί τελικά ή νίκη στεφάνωσε τά Ελληνικά δπλα. Πριν πώ έδώ τί έγραψε ό υπασπιστής του Κολοκοτρώνη Φώτης Χρυσανθόπουλος ή Φωτάκος,γιά τον ήρωϊκό θάνατο του Παπα – Αρσένη, θέλω νά προτάξω αυτό πού γράφει ο Θ. Κολοκοτρώνης μέ τό χέρι του Γ. Τερτσέτη: «δυναμωθήκαμε είς τον “Αγιο Σώστη. την άλλην ήμερα τοΰ Αγίου Ανδρέου έλεγα του Αρσένη: Λάκα θά τό κάνουμε εδώ; Ό Αρσένης μέ είπε: τό κεφάλι μου θά μείνη έδώ, άλλα σπειρί στάρι δεν θά πανε τούτοι στ’ ‘Ανάπλι. Τό ασκέρι μου έτσάκισε άπό τά ταμπούρια. Έσκοτώθηκε ο Αρσένιος. Τόν πήρε ενα βόλι στό κεφάλι καθώς έλεγε τό βράδυ».
“Οταν καταδίωκαν εκεί οί “Ελληνες τούς τούρκους, μετά τήν στροφή της μάχης πρός τό μέρος τών Ελλήνων, ο Δελήμπασης ο επικεφαλής τών τούρκων έγύρισε γιά τήν Κόρινθο γιατί απέτυχε νά περάση εφόδια καί δυνάμεις, στ’ ‘Ανάπλι. Μερικοί τοΰρκοι είχαν αποκοπεί άπό τό κύριο σώμα του Δελήμπαση. “Εναν άπό αυτούς τόν κυνήγησε ο Φωτακος κατά δέ τό κυνηγητό αυτό σέ μια στιγμή ήλθαν καί οι δυό στά χέρια. Τότε ο τοΰρκος γιά νά ξεφύγη άπό τόν Φωτάκο, πέταγε ενα – ένα ότι κρατοΰσε καί γιά νά ελευθερώνεται καί γιά νά άπασχολή τό διώκτη του. Μεταξύ τών πραγμάτων πού πέταγε καί πού μάζευε ο Φωτακος, ήταν καί ενα μεγαλύτερο βαρύ δέμα. Ό Φωτακος τό άνοιξε καί βρήκε μέσα τό κεφάλι του Παπα – Αρσένη, καί του Σπανού του Χρυσίνα, δεμένα μέ τά μαλλιά τους. Ό Φωτακος τόσο λυπήθηκε καί ταράχτηκε άπό τό θέαμα ώστε εγκατέλειψε τό κυνηγητό τοΰ τούρκου. Τότε ένας άλλος Τούρκος, όπως τόν είδε σαστισμένο τόν πλησίασε καί επεχείρησε νά τόν σκοτώση. Άλλά ο Φωτάκος σώθηκε τήν στιγμή αυτή άπό τήν άμεση επέμβαση του Λιάκου Κοσμόπουλου, του Κώτσου Βούλγαρη καί του Σπύρου Σπηλιοτόπουλου.
Τήν άλλη μέρα έγινε ενταφιασμός του Παπα – Αρσένη καί του Χρυσίνα, μέ τά σώματα καί τά κεφάλια καθώς καί τών άλλων Κρανιδιωτών ηρώων, άπό Θόδωρο Κολοκοτρώνη καί τους άλλους καπεταναίους δίπλα στο Εκκλησάκι του “Αγιου Σώστη.
ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΙΣ ἀπό «ΤΟ ΚΡΑΝΙΔΙ»,τοῦ Μακαριστοῦ ΠΑΝΤΕΛΕΗΜΟΝΟΣ Κ.ΚΑΡΑΝΙΚΟΛΑ
ΒΙΟΙ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΩΝ ΑΝΔΡΩΝ,ὑπό Φωτάκου
Ἀφοῦ δὲ ὁ Δράμαλης εἰσέβαλεν εἰς τὴν Πελοπόννησον, καὶ ἦλθεν εἰς τὴν Ἀργολίδα, ὁ Παπᾶς εὑρέθη τότε ἐκεῖ καὶ ἐπολέμει κατ᾿ αὐτοῦ. Κατὰ δὲ τὴν ἐπιστροφὴν τοῦ Δράμαλη ἀπὸ τὴν Ἀργολίδα εἰς τὴν Κόρινθον, οὗτος εὑρέθη εἰς τὸν Ἅγιον Σώστηνὅπου ἔγεινεν ἡ πρώτη μάχη.
Ἔπειτα δὲ μείνας ἐκεῖ μὲ τὸν Νικήταν ἐπολέμησαν καὶ οἱ δύω τὸν Δράμαλη εἰς τὸ Ἁγιονόρι κατὰ τὴν περίφημον ἐκείνην μάχην. Μετὰ δὲ ταῦτα ἔμεινε μαζὺ μὲ τὸν στρατηγὸν Νικήταν, καὶ τοποθετηθέντες διαρκῶς εἰς τὸν Ἅγιον Σώστην ἐπολέμουν τοὺς τούρκους καὶ ἀπέκλειον αὐτοὺς κατὰ τὴν Κόρινθον.
Κατόπιν οἱ τοῦρκοι τῆς Κορίνθου θελήσαντες νὰ μεταφέρουν τροφὰς εἰς τὸ Ναύπλιον ἐνόμισαν καλὸν νὰ περάσουν ἀπὸ τὸν Ἅγιον Σώστην. Ἐπὶ τούτῳ δὲ ἔστειλαν τοὺς πεζούς των καὶ διὰ νυκτὸς ἐπολέμησαν καὶ ἐπῆραν τὰ ὄπισθεν τῆς θέσεως τοῦ Ἁγίου Σώστη. Ἐκεῖ εὑρέθησαν, ὡς εἴπομεν, ὁ Νικήτας καὶ ὁ Παπᾶ Ἀρσένης, ὅστις δυστυχῶς ἐφονεύθη, ὡς καὶ ἄλλοι πολλοὶ Ἕλληνες. Ἀλλὰ τῶν τούρκων μὴ δυνηθέντων νὰ προχωρήσωσιν, ἡ μάχη ἔπαυσε.
Τὴν δὲ ἑπομένην ἡμέραν ἔγεινεν λαμπρὸς καὶ ἔνδοξος ὁ ἐνταφιασμὸς τοῦ Παπᾶ Ἀρσένη ἀπὸ τὸν Θ. Κολοκοτρώνην καὶ λοιποὺς καπεταναίους καὶ στρατιώτας Ἕλληνας, καὶ ὁ τάφος του κεῖται πλησίον τοῦ Ἁγίου Σώστη.
