"Παιδεία ζωής και θανάτου"

25 Νοεμβρίου, 2015 - 22:07

Rainer Maria Rilke

Οι αναφορές για τον Rilke απεικονίζουν και τα χαρακτηριστικά τής εποχής που έζησε (1875 - 1926).
Μἰα ταραγμένη εποχή ηθικής κατάπτωσης και κοινωνικής αποξένωσης.
Υπήρξε ένα χλωμό κι αδύναμο παιδί, σιωπηλό και σοβαρό μ΄έντονες εσωτερικές ανησυχίες για τον δρόμο που καλούνταν, σε κοινωνικό επίπεδο, ν΄ακολουθήσει και για εκείνον που η ψυχή του ήθελε να διαβεί: προϋποθέσεις για την γέννηση ενός λυρικού Ποιητή.

Σονέτα στον Ορφέα

Υψώθηκε ένα δέντρο! Ω ανύψωση καθάρια!
Ω τραγουδά ο Ορφέας! Ω ψηλό δέντρο μες τ’ αυτί!
Κι όλα σιγήσαν. Μα και στη σιγή μια αρχή καινούρια
Ξεκίνησε κι η μεταμόρφωση κι η νεύση αυτή.

Ζώα της σιωπής από φωλιές και κοίτες βγήκαν
Στο διαφανές και λυτρωμένο δάσος όλο.
Κι ήταν τόσο ήμερα, έβλεπες, γιατί
Ακούγανε κι όχι από φόβο ή δόλο,

Τα ουρλιάσματα, οι κραυγές, οι βρυχηθμοί
Μικρά φανήκαν στις καρδιές τους κι έτσι εκεί
Που δεν υπήρχε καν καλύβι για να το δεχθεί

Ή καταφύγιο από έναν πόθο ζοφερό
Με παραστάδες είσοδο που τρέμουν-
Εκεί στην ακοή τους έφτιαξες ιερό.
Σημαντικές πληροφορίες για την "ποιητική" του ηθική, αντλεί κάποιος, στο "Γράμματα σ΄ ένα νέο ποιητή ".
Δέκα γράμματα που στάλθηκαν μεταξύ 1903 και 1908, σ΄έναν νεαρό άγνωστό του λογοτέχνη, τόν Franz Xaver Kappus.

"Σάν εἶναι ὅμως νά μιλήσει ἕνας μεγάλος καί μοναδικός, οἱ μικροί καί ταπεινοί πρέπει να σωπαίνουν."

Παρίσι, 17 τοῦ Φλεβάρη 1903

[...]
Ἕνας μονάχα δρόμος ὑπάρχει: βυθιστεῖτε μέσα στόν ἑαυτό σας, ἀναζητεῖστε τήν αἰτία πού σᾶς ἀναγκάζει νά γράφετε, δοκιμάστε ἄν οἱ ρίζες της φυτρώνουν ἀπ΄ τίς πιό βαθιές γωνιές τῆς καρδιᾶς σας. Ἐξομολογηθεῖτε στόν ἑαυτό σας: θά πεθαίνατε τάχα, ἄν σᾶς ἀπαγορευόταν νά γράφετε; Τοῦτο, πρῶτ΄ ἀπ΄ ὅλα: Πρέπει νά γράφω; Σκαλίστε βαθιά μέσα σας, νά βρεῖτε τήν ἀπόκριση.

[...]
...βυθιστεῖτε στόν ἑαυτό σας, ψάξτε στά βάθη, ἀπ΄ ὅπου πηγάζει ἡ ζωἠ σας...

Viareggio, 5 τοῦ Ἀπρίλη 1903

[...]
...σ΄ ὅ,τι πιό βαθύ καί πιό σημαντικό - εἰμαστε ἀνείπωτα μόνοι...

[...]
Ἀναζητῆστε τό βάθος τῶν πραγμάτων: ἐκεῖ δέν κατεβαίνει ἡ εἰρωνεία - κι ἄν σᾶς ἀκολουθήσει ὠς τό χείλος τοῦ Μεγάλου, ἀναρωτηθεῖτε τότε ἄν ὁ ἐκφραστικός τρόπος πηγάζει τάχα ἀπό μιάν ἀνάγκη τῆς ὕπαρξής σας.

Worpswede, 16 τοῦ Ἰουλίου 1903

[...]
...νά πετύχετε μιάν ἁρμονία τοῦ ἑαυτοῦ σας μέ τήν σάρκα ( ὁλότελα ἀτομική σας ἁρμονία, λυτρωμένη ἀπό κάθε συμβατικότητα καί κάθε μιμητική συνήθεια ) - τότε δεν πρέπει πιά νά φοβόσαστε μή χαθεῖτε καί μή φανεῖτε ἀνάξιος τοῦ πιό ἀκριβοῦ ἀγαθοῦ σας.
Ἡ σαρκική ἡδονή εἶναι ἕνα ἐπεισόδιο ἀπ΄ τήν ζωή καί τήν λειτουργία τῶν αἰσθήσεων, καθόλου ἀλλιώτικο ἀπ΄ τήν ἁγνή ματιά ἤ τήν ἁγνή ἀπόλαυση πού χαρίζει στήν γλώσσα μας ἕνας ὄμορφος καρπός. Εἶναι μιά μεγάλη, ἀπέραντη πείρα πού μᾶς προίκισεν ἡ φύση, μιά γνώση τοῦ Κόσμου, ἡ πληρότητα, ἡ ὁλοκλήρωση κι ἡ λάμψη ὁλόκληρης τῆς Γνώσης. Τίποτα τό κακό δέν ὑπάρχει σ΄ αὐτἠ τήν πείρα μέσα. Τό κακό βρίσκεται στό ὅτι ὅλοι σχεδόν τήν χρησιμοποιοῦν ἄθλια, τήν σκορπᾶνε στούς πέντε ἀνέμους...κι ὄχι γιά περισυλλογή κι αὐτοσυγκέντρωση πρός τίς μεγάλες κορφές.

Ρώμη, 23 τοῦ Δεκέμβρη 1903

[...]
Νά ΄σαι μονάχος - ὅπως ἤσουν μονάχος στά παιδικά σου χρόνια, ὅταν οἰ μεγάλοι πηγαινόρχονταν, μπερδεμένοι σέ πράγματα, πού σοῦ φαίνονταν σοβαρά καί σπουδαῖα μόνο καί μόνο ἐπειδή αὐτοί ἦταν τόσο πολύ ἀπασχολημένοι μαζί τους κι ἐπειδή ἐσύ δέν καταλάβαινες τίποτα ἀπ΄ ὅ,τι ἔκαναν.

[...]
...μήν νοιαστεῖτε παρά μόνο γιά κεῖνο ποὐ ὀρθώνεται μέσα σας, τοποθετῆστε το πάνω ἀπ΄ ὅλα ὅσα βλέπετε γύρω σας. Ἡ ἐσώτατη πορεία σας ἀξίζει ὅλη σας τήν ἀγάπη...

[...]
Δέν νομίζετε πὠς ἐκεῖνος πού κατέχει τόν Θεό, ἑναν κίνδυνο μονάχα τρέχει: νά χαθεῖ ἀπ΄ Αὐτόν ! - Ἄν ὅμως παραδεχόσαστε πώς ὁ Θεός δέν ὕπαρξε στά παιδικά σας χρόνια, οὔτε καί πρωτύτερα, ἄν μέ τρόμο νιώθετε πώς, καί τώρα ἀκόμα, τήν ὥρα τούτη πού μιλᾶμε γι΄ Αύτόν, ὁ Θεός δέν ὑπάρχει, πῶς γίνεται τότε ( μιά καί δέν ὕπαρξε ποτέ ) νά θλιβόσαστε γιά τήν ἀπουσία του, ὅπως θά θλιβόσαστε γιά κάτι περασμένο, καί νά τόν ἀποζητᾶτε σάν νά τόν εἴχατε χάσει;

[...]
Γιορτάστε τά Χριστούγεννα, ἀγαπητέ Κύριε Kappus, μέσα στό εὐλαβικό τοῦτο συναίσθημα: πώς, γιά ν΄ ἀρχίσει Ἐκεῖνος νά ὑπάρχει ἐντός σας, ἴσως νά χρειάζεται αὐτήν ἴσα-ἴσα τήν ἀγωνία σας μπροστά στήν ζωή...

Κατακλείδα:
ο τίτλος τού μικρού αφιερώματος στον Rilke είναι "αλιευμένος" από την αναφορά τού Παναγιώτη Κανελλόπουλου στον εν λόγω ποιητή.

[...] "Η αληθινή ποίηση είναι η μεγαλύτερη παιδεία: είναι παιδεία ζωής και θανάτου."