ΠΡΟΚΛΗΣΗ ΜΕΓΑΛΟΣΥΝΗΣ

Γιατί αὐτή τήν ἑβδομάδα οἱ Ἕλληνες τήν εἴπαμε "Μεγάλη"; Ποιό μέτρο μετράει τήν "μεγαλοσύνη" της, μέ ποιό κριτήριο τῆς δώσαμε μέγεθος ξεχωριστό ἀπό κάθε ἄλλο συμβατικό διάστημα χρόνου;

Δύσκολο νά ἀπαντηθεῖ τό ἐρώτημα σήμερα, ὅπου τό μέτρο μοιάζει χαμένο καί κάθε λεκτικός προσδιορισμός του ἠχεῖ ρητορικά, σάν κενό ἰδεολόγημα. Τότε πού οἱ ἄνθρωποι μετροῦσαν τήν ποιότητα τῆς ζωῆς μέ τή χαρά τῆς γιορτῆς, τότε μέτρο μεγαλοσύνης ἦταν ἡ χαρά τῶν ἀνθρώπων γιά τήν ἐμπειρική ψηλάφηση τῆς δυνατότητας νά νικηθεῖ ὁ θάνατος, νά θριαμβεύει ἡ προσωπική ὕπαρξη πέρα ἀπό τή φθορά καί τή χρονικότητα.

Τί πρέπει νά ἦταν ὁ πολιτισμός τῶν Ἑλλήνων τότε, πού ἔμπαινες στήν ἀγορά, στούς τόπους τῆς δουλειᾶς, καί οἱ ἄνθρωποι συζητοῦσαν γιά τή δυνατότητα ἐλευθερίας τῆς ὑπόστασης ἀπό τή φύση, γιά τή διάκριση τῆς φύσης ἀπό τό προσωπικό ἐνέργημα τῆς σχέσης; Σήμερα, ἡ "προοδευτική" μας διανόηση ἀποφαίνεται χλευαστικά ὅτι τότε οἱ ἄνθρωποι "βυζαντινολογοῦσαν", ἐνῶ πολιτισμός καί "φῶτα" εἶναι ἡ σημερινή συμφιλίωση μέ τήν πιθηκοειδή μας καταγωγή καί κατάληξη. "Πρόοδος" καί "ἀνάπτυξη" εἶναι νά πιστέψεις ὅτι ξεκινᾶς ἀπό τό τίποτα καί τελειώνεις στό τίποτα, νά δεχθεῖς σάν κενή ἀπό νόημα καί ἄλογη τήν ὕπαρξή σου, νά ἀφεθεῖς στήν ὑστερία τῆς βαρβαρικῆς καταναλωτικῆς ἀδηφαγίας. Μπαίνεις καί σήμερα στήν ἀγορά, στούς τόπους τῆς δουλειᾶς, καί οἱ ἄνθρωποι τραυλίζουν, μέ διακόσιες περίπου λέξεις, μόνο γιά ποδοσφαιρικές ὁμάδες, τηλεοπτικό κρετινισμό καί πολιτικά κόμματα.

Ἔχει ἀπομείνει ἡ ποίηση καί ἡ δραματουργία τῆς Μεγάλης Ἑβδομάδας ἔκπληξη καί θάμβος μόνο γιά τούς ἐλαχίστους ὑποψιασμένους. Ἐπιβιώνει καί μιά μερίδα πού ἀναπαράγει συμβατικά τή φολκλορική γραφικότητα ἤ τήν ψυχολογική καταφυγή στήν ἀτομοκεντρική παρηγορία κάποιων συγκεχυμένων "θρησκευτικῶν" πεποιθήσεων.

Ὅταν οἱ Ἕλληνες μετροῦσαν τήν ποιότητα τῆς ζωῆς μέ τή χαρά τῆς Γιορτῆς - τή μεγαλοσύνη τῶν ἀποκαλύψεων αὐτῆς τῆς ἑβδομάδας με βεβαιότητες ἐμπειρικῶν ψηλαφήσεων -, τότε ἀποδείχνονταν καί ἄρχοντες τοῦ πολιτισμοῦ, ἀκόμα καί σέ αἰῶνες σκλαβιᾶς καί βασανισμοῦ. Τότε, ἀκόμα καί οἱ ἀγράμματοι καί ἁπλοϊκοί ἔχτιζαν καί ζωγράφιζαν ἐκκλησιές, πού σήμερα πρέπει νά διαθέτεις πτυχία καί διδακτορικά γιά νά ἀξιολογήσεις σωστά τήν τέχνη τους. Μέσα στήν ἀπαιδευσιά καί τή φτώχεια λειτουργοῦσε ἕνας πολιτισμός ποιοτικῶν ἀπαιτήσεων, ἰλιγγιωδῶν γιά τά σημερινά μας μέτρα καί σέ σύγκριση μέ τίς σημερινές μας προτεραιότητες.

Ὀνόμαζαν Μεγάλη αὐτή τήν ἑβδομάδα οἱ Ἕλληνες, μέ μέτρο μεγαλείου τίς ἀποκαλύψεις ζωῆς, πού ἡ σημαντική τῶν ἡμερῶν στήν ποίηση καί στή δραματουργία διασώζει. Ψηλαφητές ἐμπειρίες ἑνός πάθους ἐρωτικοῦ, πού φτάνει στήν ἔσχατη σταυρική αὐταπάρνηση καί αὐτοπροσφορά, γιά νά ἀποκαλύψει ὅτι ἡ ὑπόσταση τοῦ ἀνθρώπου, ἡ πραγματική του ὕπαρξη, δέν ταυτίζεται μέ τή θνητή βιολογική του φύση, ἀλλά ἀντλεῖται ἀπό τήν ἐλευθερία τῆς ἀγαπητικῆς σχέσης.

Οἱ Ἕλληνες γιόρταζαν, γιατί ἤξεραν μέ ἐμπειρία σιγουριά καί δίχως ἰδεολογικές ἐπεξεργασίες, ὅτι πηγή καί ἀρχή τῆς ὕπαρξης καί τῆς ζωῆς δέν εἶναι ἄλογη τυχαιότητα, οὔτε ἡ αἰτιοκρατική ἀναγκαιότητα κάποιας ἀπρόσωπης καί ὑποθετικῆς "ἀνώτατης Δύναμης", ἀλλά ἡ ἐλευθερία τῆς ἀγάπης ἑνός Προσώπου, ἑνός Θεοῦ - Νυμφίου, μανικοῦ ἐραστῆ κάθε ἀνθρώπου.

Ἄν ἀπογυμνώσεις τούς Ἕλληνες ἀπό τή νοηματοδότηση τῆς ζωῆς πού ἐκπροσωποῦσε ὁ πολιτισμός τους, τί ἀπομένει; Τί σημαίνει Ἕλληνας δίχως πρόταση πολιτισμοῦ πού νά ἐνδιαφέρει πανανθρώπινα; Γιατί νά παραμείνουν Ἕλληνες οἱ ἀπόδημοι τῆς δεύτερης καί τρίτης γενιᾶς; Μόνο γιά λόγους συναισθηματικούς ἤ μόνο γιά νά μηρυκάζουν ρητορικές καυχήσεις; Καί ὅταν συναζόμαστε σέ συλλαλητήρια καί διαδηλώνουμε τήν ἀνυποχώρητη ἐμμονή μας στήν ἑλληνικότητα τῆς Μακεδονίας, τί ἀκριβῶς ὑπερασπιζόμαστε: τήν ἀτεμάχιστη πρόταση ἑνός πολιτισμοῦ, ἤ μόνο τό φανατισμό τῆς ὑπεράσπισης ἑνός ὀνόματος, ὅπως θά ὑπερασπιζόμασταν τήν ποδοσφαιρική μας ὁμάδα ἀπό τίς ἀδικίες τῶν διαιτητῶν;

Ὅταν ἡ διανόησή μας χλευάζει καί περιφρονεῖ τήν πολιτιστική παράδοση τοῦ Ἑλληνισμοῦ, τήν ἔνσαρκη στήν ἐκκλησιαστική πράξη, ὅταν οἱ ὑπουργοί μας Παιδείας καί Θρησκευμάτων ντρέπονται νά κάνουν τόν σταυρό τους μήπως καί δέν φανοῦν ἐπαρκῶς "προοδευτικοί", τό ὄνομα τῆς Ἑλλάδας, τό ὄνομα τῆς Μακεδονίας, ἀδειάζει ἀπό κάθε περιεχόμενο. Τότε nomina nuda tenemus, γυμνά κελύφη ἐννοιῶν, κενά ἰδεολογήματα ὑπερασπιζόμαστε. Ὁ Ἑλληνισμός ἔχει νόημα μόνο ἔνσαρκος σέ λαϊκή πολιτιστική συνείδηση καί πράξη.

Μιά ἀκόμη "Μεγάλη" ἑβδομάδα μᾶς προκαλεῖ νά ἀναμετρηθοῦμε μέ τή μεγαλοσύνη της. Ἄν ἔχουμε οἱ Ἕλληνες, ἀκόμα σήμερα, πρόταση πολιτισμοῦ, πρόταση νοήματος τῆς ὕπαρξης καί τῆς ζωῆς, τότε ἡ ἐξωτερική μας πολιτική καί τά συλλαλητήριά μας ξεπερνοῦν τόν ἐπαρχιώτικο σοβινισμό, γίνονται δυναμική παρέμβαση στήν κρίση τοῦ τρέχοντος πολιτιστικοῦ "παραδείγματος".

27. 4. 1994

Πηγή: Ἑορτολογικά παλινωδούμενα, Χρῆστος Γιανναρᾶς, ἐκδόσεις ΑΚΡΙΤΑΣ
Φωτογαφία: http://www.parathyro.com/

Χρύσα Νικολοπούλου/Ἑλλήνων Φῶς