Τὰ Εἰσόδια τῆς Θεοτόκου

Γκότσης Χρῆστος

Τά Εἰσόδια τῆς Θεοτόκου (21 Νοεμβρίου) ξεχωρίζουν μεταξύ τῶν Θεομητορικῶν ἑορτῶν διά τόν πλούσιον συμβολισμόν των, ὅπως τόν βλέπομεν ἄλλωστε εἰς τά τροπάρια τῆς ἑορτῆς καί τήν εἰκονογραφίαν. Ἡ Ἱερά Παράδοσις συνεπλήρωσε τά κενά τῶν Εὐαγγελίων γύρω ἀπό τήν ζωήν τῆς Μητρός τοῦ Θεοῦ καί μᾶς ἐγνώρισε διδακτικούς σταθμούς τῆς ζωῆς της, πού ἐμπνέουν καί τρέφουν τήν εὐσέβεια τῶν πιστῶν πρός τό πρόσωπόν της.

«Ὅπως ἡ ἑορτή τοῦ Γενεθλίου τῆς Μητρός τοῦ Θεοῦ», παρατηρεῖ ὁ Βλαδίμηρος Λόσκυ, «ἔτσι καί ἡ ἑορτή τῆς Εἰσόδου της εἰς τόν Ναόν ἐδημιουργήθη ὑπό τῆς Παραδόσεως τῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία ἐχρησιμοποίησε τά ἀπόκρυφα (Εὐαγγέλια) διά νά δώσῃ ἔμφασιν –αὐτήν τήν φοράν ἐν τῷ προσώπῳ τῆς διαλεγμένης Παρθένου, πού ἀφιέρωσε τόν ἑαυτόν της εἰς τήν ὑπηρεσίαν τοῦ Θεοῦ -εἰς «τήν ἐκπλήρωσιν τῆς οἰκονομίας τοῦ Κτίστου». Τό μυστήριον τῆς Θεομητορικῆς αὐτῆς ἑορτῆς, τό ὁποῖον ἠμπορεῖ νά συγκριθῇ μέ τήν Κοίμησιν, μᾶς ὁδηγεῖ εἰς αὐτό τοῦτο τό θησαυροφυλάκιον τῆς Παραδόσεως· ἡ Ἐκκλησία διακόπτει τήν σιγήν τῆς Ἁγίας Γραφῆς καί μᾶς δείχνει τούς ἀκαταλήπτους δρόμους τῆς θείας Προνοίας, οἱ ὁποῖοι προπαρασκευάζουν τό δοχεῖον τοῦ Λόγου, «τήν πρό αἰώνων προορισθεῖσαν μητέρα», «τήν ἐκ τῶν Προφητῶν προκηρυχθεῖσαν» πού εἰσάγεται τώρα εἰς τά Ἅγιᾳ τῶν Ἁγίων, ὡς « τό ἱερόν θησαύρισμα τῆς δόξης τοῦ Θεοῦ».

Περιγραφήν τῆς εἰσόδου τῆς Θεομήτορος εἰς τόν Ναόν εὑρίσκομεν εἰς τό Πρωτευαγγέλιον τοῦ Ἰακώβου. Ὁ Ἰωακείμ καί ἡ Ἄννα, ἐπί πολλά χρόνια ἄτεκνοι, ὅπως εἴδομεν, ἀποκτοῦν ὕστερα ἀπό νηστείαν καί προσευχήν τέκνον, τήν Μαρίαν, τήν ὁποίαν εἰς ἡλικία τριῶν ἐτῶν ἀφιερώνουν εἰς τόν Ναόν συμφώνως πρός τήν ὑπόσχεσίν των:

«Καί ἐγένετο τριετής ἡ παῖς, καί εἶπεν Ἰωακείμ· Καλέσατε τάς θυγατέρας τῶν Ἑβραίων τάς ἀμιάντους καί λαβέτωσαν ἀνά λαμπάδα, καί ἔστωσαν καιόμεναι, ἵνα μή στραφῇ ἡ παῖς εἰς τά ὀπίσω καί αἰχμαλωτισθῇ ἡ καρδία αὐτῆς ἐκ ναοῦ Κυρίου. Καί ἐποίησαν οὕτως ἕως ἀνέβησαν ἐν τῷ ναῷ Κυρίου. Καί ἐδέξατο αὐτήν ὁ ἱερεύς, καί φιλήσας εὐλόγησεν αὐτήν καί εἶπεν· Ἐμεγάλυνεν Κύριος τό ὄνομά σου ἐν πάσαις ταῖς γενεαῖς· ἐπί σοί ἐπ᾽ ἐσχάτου τῶν ἡμερῶν φανερώσει Κύριος τό λύτρον (=λύτρωσιν) αὐτοῦ τοῖς υἱοῖς Ἰσραήλ. Καί ἐκάθισεν αὐτήν ἐπί τρίτου βαθμοῦ τοῦ θυσιαστηρίου, καί ἐπέβαλεν Κύριος ὁ Θεός χάριν ἐπ᾽ αὐτήν, καί κατεχόρευσεν τοῖς ποσίν αὐτοῖς, καί ἠγάπησεν αὐτήν πᾶς οἶκος Ἰσραήλ. Καί κατέβησαν οἱ γονεῖς αὐτῆς θαυμάζοντες καί αἰνοῦντες τόν δεσπότην Θεόν, ὅτι οὐκ ἐπεστράφη ἡ παῖς εἰς τά ὀπίσω. Ἦν δέ Μαρία ἐν τῷ ναῷ Κυρίου ὡς περιστερά νεμομένη, καί ἐλάμβανεν τροφήν ἐκ χειρός ἀγγέλου».

Εἰς τό ἀνωτέρω ἀπόσπασμα τοῦ Πρωτευαγγελίου στηρίζεται καί ἡ ἱερά ὑμνογραφία τῆς ἑορτῆς. Οἱ ἱεροί ὑμνογράφοι προχωροῦν πέραν τοῦ Θεομητορικοῦ αὐτοῦ ἐπεισοδίου διά νά συλλάβουν τήν μυστικήν σημασίαν του καί τήν σχέσιν του πρός τό θεῖον σχέδιον τῆς σωτηρίας τοῦ ἀνθρώπου.

Ἡ Παναγία δέν εἰσέρχεται εἰς τόν Ναόν μόνον διά νά προσφέρῃ μέ τούς γονεῖς της τό δῶρον της καί νά ὑψώσῃ τήν εὐχαριστήριον προσευχήν της. Εἰσέρχεται διά νά γίνῃ ἡ ἰδία «καί ἀνάθημα καί εὐῶδες θυμίαμα». Κατοικεῖ εἰς τά ἄδυτα τοῦ Ναοῦ διά νά γίνῃ «τοῦ Ἰησοῦ οἰκητήριον, τερπνόν καί ὡραῖον» (β’ Ἀπόστιχον τοῦ Ἑσπερινοῦ τοῦ πλ. α’ ἤχου).

Ἡ Παναγία δηλαδή γίνεται μέ τήν εἴσοδόν της καί τήν παραμονήν της εἰς τόν Ναόν «ὁ ναός ὁ ἔμψυχος τοῦ μεγάλου Βασιλέως», ὁ «θεοχώρητος ναός», «ὁ οὐρανός ὁ νοητός», «ὁ καθαρώτατος ναός τοῦ Σωτῆρος» κατά τά τροπάρια τῆς ἑορτῆς. Ἔτσι ὁ Ναός τοῦ Νόμου (πρόκειται διά τόν Ναόν τοῦ Ζοροβάβελ, πού ὑστεροῦσεν εἰς λαμπρότητα ἀπό ἐκεῖνον τοῦ Σολομῶντος) γίνεται τύπος καί σύμβολον τῆς Παρθένου. Αὐτή μέ τήν προετοιμασίαν της εἰς τόν Ναόν τοῦ Θεοῦ θά γίνῃ ἀργότερον ὁ Ναός τοῦ Σώματος τοῦ Υἱοῦ της. Τρέφεται μέ οὐράνιον ἄρτον, διότι θά γεννήσῃ τόν Ἄρτον τῆς ζωῆς. Ὡραιότατα παρουσιάζει τούς συμβολισμούς αὐτούς τό γ’ Στιχηρόν τῶν Αἴνων τοῦ Ὄρθρου τῆς ἑορτῆς:

«Ἐπουρανίῳ τραφεῖσα, Παρθένε, ἄρτῳ πιστῶς ἐν τῷ Ναῷ Κυρίου, ἀπεκύησας κόσμῳ ζωῆς ἄρτον τόν Λόγον· οὗ ὡς ναός ἐκλεκτός καί πανάμωμος προεμνηστεύθης τῷ Πνεύματι μυστικῶς, νυμφευθεῖσα τῷ Θεῷ καί Πατρί».

Ἔτσι ἡ ἱερά Ἀκολουθία τῆς ἑορτῆς τῶν Εἰσοδίων τῆς Θεοτόκου καί ἡ σχετική εἰκόνα ὑπηρετοῦν ἕνα βαθύτερον σκοπόν: Χειραγωγοῦν τόν πιστόν εἰς τό μυστήριον τῆς Σαρκώσεως τοῦ Υἱοῦ καί Λόγου τοῦ Θεοῦ. Ἡ εἴσοδος τῆς Θεοτόκου εἰς τόν Ναόν εἶναι τό προοίμιον τῆς εὐνοίας τοῦ Θεοῦ εἰς τούς ἀνθρώπους, ἡ προκήρυξις τῆς σωτηρίας τῶν ἀνθρώπων, ἡ προαγγελία τοῦ Χριστοῦ καί ἡ πραγματοποίησις τοῦ σχεδίου τῆς θείας Οἰκονομίας διά τήν σωτηρίαν τοῦ Κόσμου. Αὐτά διακηρύσσει τό Ἀπολυτίκιον τῆς ἑορτῆς:

«Σήμερον τῆς εὐδοκίας Θεοῦ τό προοίμιον καί τῆς τῶν ἀνθρώπων σωτηρίας ἡ προκήρυξις. Ἐν Ναῷ τοῦ Θεοῦ τρανῶς ἡ Παρθένος δείκνυται καί τόν Χριστόν τοῖς πᾶσι προκαταγγέλλεται. Αὐτῇ καί ἡμεῖς μεγαλοφώνως βοήσωμεν· Χαῖρε τῆς οἰκονομίας τοῦ Κτίστου ἡ ἐκπλήρωσις».

Ὁ ὀρθόδοξος ἁγιογράφος μέ βάσιν τάς ἀνωτέρω πληροφορίας τῆς ἀποκρύφου διηγήσεως καί τήν δογματικήν διδασκαλίαν τῆς Ἐκκλησίας περί τῆς Θεοτόκου συνθέτει τήν εἰκόνα τῶν Εἰσοδίων.

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΟΣ «Τά Εἰσόδια τῆς Θεοτόκου»

Τό Κύριον πρόσωπον τῆς εἰκόνος εἶναι ἡ τριετής Παναγία. Εἰκονίζεται τήν στιγμήν πού τήν ὑποδέχεται εἰς τόν Ναόν ὁ ἱερεύς Ζαχαρίας, ὁ μετέπειτα πατήρ τοῦ Προδρόμου. Τήν συνοδεύουν οἱ γονεῖς της καί αἱ παρθένοι, πού βαστοῦν λαμπάδας.

Ἡ Παναγία δέν ἐμφανίζει τίποτε τό παιδικόν, ἐκτός ἀπό τό μικρόν μέγεθος τοῦ σώματός της. Αὐτό γίνεται σκοπίμως. Ὁ ὀρθόδοξος ἁγιογράφος θέλει νά μᾶς ἀπομακρύνῃ ἀπό τό γράμμα τῆς διηγήσεως («τριετής ἡ παῖς») διά νά συλλάβωμεν τό πνεῦμά της, τήν ἐκκλησιολογικήν της διάστασιν. Ἡ Παναγία εἶναι ἡ Θεοτόκος, ἡ Μητέρα τοῦ Θεοῦ. Διά τοῦτο ὁ ὑμνῳδός μᾶς καλεῖ «τήν νηπιάζουσαν φύσει καί ὑπέρ φύσιν» Μητέρα ἀναδειχθεῖσαν τοῦ Θεοῦ εὐφημήσωμεν ὕμνοις (Τροπάριον τοῦ Ὄρθρου).

Ἡ Παναγία εἰκονίζεται ὡς ὥριμος γυναῖκα μέ τό γνωστόν μαφόριόν της, ὅπως τήν βλέπομεν εἰς τάς εἰκόνας της.

Τό ἴδιο κάμνει ὁ ὑμνῳδός τῆς Ἐκκλησίας καί διά τάς λαμπάδας τῶν παρθένων. Αἱ ἀνημμέναι λαμπάδες δέν εἶχον σκοπόν κατ᾽ αὐτόν νά ἐμποδίσουν τήν τριετῆ παιδίσκην νά στραφῇ εἰς τά ὀπίσω, καθώς ἐπήγαινεν εἰς τόν Ναόν, ὅπως ἀναφέρει ἡ ἀπόκρυφος διήγησις, ἀλλά νά ὑποδείξουν τήν νοητήν λαμπάδα, τήν Παναγίαν, καί προδηλώσουν τήν μελλοντικήν αἴγλην, πού θά ἀνέλαμπεν ἀπό αὐτήν καί θά ἐφώτιζε τούς εἰς τό σκότος τῆς ἁμαρτίας καθημένους ἀνθρώπους, δηλαδή τόν Ἰησοῦν Χριστόν. Αὐτόν τόν συμβολισμόν παρουσιάζει τό δ’ Στιχηρόν προσόμοιον τοῦ Ἑσπερινοῦ τοῦ δ’ ἤχου:

«Αἱ νεάνιδες χαίρουσαι καί λαμπάδας κατέχουσαι, τῆς λαμπάδος σήμερον προπορεύονται τῆς νοητῆς καί εἰσάγουσιν αὐτήν εἰς τά Ἅγια τῶν Ἁγίων ἱερῶς προδηλοῦσαι τήν μέλλουσαν αἴγλην ἄρρητον ἐξ αὐτῆς ἀναλάμψειν καί φωτίσειν τούς ἐν σκότει καθημένους, τῆς ἀγνωσίας ἐν Πνεύματι».

Τήν Παναγίαν ὑποδέχεται εἰς τό ἱερόν ὁ ἱερεύς Ζαχαρίας φορῶν τήν ἐπίσημον ἱερατικήν στολήν του. Κύπτει μέ τεταμένας τάς χεῖρας νά ὑποδεχθῇ «εὐφραινόμενος ταύτην ὡς Θεοῦ κατοικητήριον». Ἡ μικρά Παναγία λυγερόσωμος καί εὐθυτενής τείνει καί αὐτή τάς χεῖράς της πρός τόν ἱερέα.

Εἰς τό ἄνω ἀριστερόν πολλῶν εἰκόνων παριστάνεται ἡ Παναγία καθημένη ἐπάνω εἰς μαρμάρινον θρόνον, ὅπου δέχεται τήν τροφήν, πού τῆς κομίζει ὁ ἄγγελος Γαβριήλ. Ἡ Παναγία θά παραμείνῃ εἰς τά Ἅγια τῶν Ἁγίων ὡς νέα Κιβωτός τῆς Διαθήκης, ὡς ἡ «ἔμψυχος κιβωτός» καί κατά τήν 12ετῆ παραμονήν της εἰς τό Ἱερόν θά τρέφεται θαυματουργικῶς μέ οὐράνιον τροφήν.

Πηγή: Ἁγία Ζώνη