Τα πειστικά μέσα ενός ρητορικού λόγου

«Ο Περικλής αγορεύων από της Πνυκός. Έργο του Philipp von Foltz (1805 - 1877).

Τῶν δὲ διὰ τοῦ λόγου ποριζομένων πίστεων τρία εἴδη ἐστίν· αἱ μὲν γάρ εἰσιν ἐν τῷ ἤθει τοῦ λέγοντος, αἱ δὲ ἐν τῷ τὸν ἀκροατὴν διαθεῖναί πως, αἱ δὲ ἐν αὐτῷ τῷ λόγῳ, διὰ τοῦ δεικνύναι ἢ φαίνεσθαι δεικνύναι.

Διὰ μὲν οὖν τοῦ ἤθους, ὅταν οὕτω λεχθῇ ὁ λόγος ὥστε ἀξιόπιστον ποιῆσαι τὸν λέγοντα· τοῖς γὰρ ἐπιεικέσι πιστεύομεν μᾶλλον καὶ θᾶττον, περὶ πάντων μὲν ἁπλῶς, ἐν οἷς δὲ τὸ ἀκριβὲς μή ἐστιν ἀλλὰ τὸ ἀμφιδοξεῖν, καὶ παντελῶς. δεῖ δὲ καὶ τοῦτο συμβαίνειν διὰ τὸν λόγον, ἀλλὰ μὴ διὰ τὸ προδεδοξάσθαι ποιόν τινα εἶναι τὸν λέγοντα· οὐ γάρ ὥσπερ ἔνιοι τῶν τεχνολογούντων τιθέασιν ἐν τῇ τέχνῃ καὶ τὴν ἐπιείκειαν τοῦ λέγοντος ὡς οὐδὲν συμβαλλομένην πρὸς τὸ πιθανόν, ἀλλὰ σχεδὸν ὡς εἰπεῖν κυριωτάτην ἔχει πίστιν τὸ ἦθος.

Διὰ δὲ τῶν ἀκροατῶν, ὅταν εἰς πάθος ὑπὸ τοῦ λόγου προαχθῶσιν· οὐ γὰρ ὁμοίως ἀποδίδομεν τὰς κρίσεις λυπούμενοι καὶ χαίροντες ἢ φιλοῦντες καὶ μισοῦντες· πρὸς ὃ καὶ μόνον πειρᾶσθαί φαμεν πραγματεύεσθαι τοὺς νῦν τεχνολογοῦντας.

Διὰ δὲ τοῦ λόγου πιστεύουσιν, ὅταν ἀληθὲς ἢ φαινόμενον δείξωμεν ἐκ τῶν περὶ ἕκαστα πιθανῶν.

Απόδοσις:

Τα πειστικά μέσα ενός ρητορικού λόγου είναι τριών ειδών. Ένα μέρος βρίσκεται στο ήθος του ομιλητή, ένα άλλο στο να διαθέτει τον ακροατή αναλόγως, και ένα τρίτο στον ίδιο τον λόγο, με το να αποδεικνύει ή να φαίνεται πως αποδεικνύει κάτι.

Με το ήθος λοιπόν, όταν ο λόγος λεχθεί κατά τέτοιον τρόπο, ώστε να καθιστά τον ομιλητή αξιόπιστο· διότι πιστεύουμε περισσότερο και ταχύτερα τους εντίμους, γενικώς σε όλα τα θέματα, όπου όμως δεν είμαστε σίγουροι αλλά έχουμε αμφιβολία, η εμπιστοσύνη μας είναι απόλυτη. Οφείλει δε και τούτο να συμβαίνει από τον λόγο και όχι από την εκ των προτέρων ιδέα που έχουμε για τον ομιλητή. Διότι το πράγμα δεν έχει έτσι, όπως κάνουν μερικοί συγγραφείς εγχειριδίων ρητορικής, που δεν περιέλαβαν στην τέχνη και την δεινότητα του ομιλητή, ότι δήθεν δεν συμβάλλει καθόλου προς την πειθώ, αλλά σχεδόν, θα λέγαμε, το ήθος του ομιλητή παίζει τον πιο κύριο ρόλο.

Μέσω των ακροατών, όταν αυτοί επηρεαστούν συναισθηματικά από τον λόγο· αφού δεν κρίνουμε το ίδιο, όταν λυπόμαστε και χαιρόμαστε ή όταν αγαπάμε και μισούμε, καθώς, όπως είπαμε, στις μέρες μας εκείνοι που ασχολούνται με τη ρητορική επιχειρούν μόνο προς αυτήν την κατεύθυνση.

Τέλος έχουμε πειθώ από τον ίδιο τον λόγο, όταν δείξουμε με εύλογα επιχειρήματα ότι τα λεγόμενά μας είναι αληθή ή αληθοφανή.

Βιβλιογραφία: Αριστοτέλους Τέχνη Ρητορική (1356a.1 έως 1356a.20)
Απόδοση κειμένου: Κότσαλης Γεώργιος

Πηγή: Αριστοτελική Φιλοσοφία