Τέχνη, Αλήθεια και Πολιτική.
«Όταν κοιτάμε σε έναν καθρέπτη, νομίζουμε ότι η εικόνα που μας αντικρύζει είναι ακριβής. Άν κινηθούμε όμως ένα χιλιοστό η εικόνα αλλάζει. Στην πραγματικότητα, κοιτάμε απεριόριστες αντανακλάσεις. Μερικές φορές όμως ο συγγραφέας πρέπει να σπάσει τον καθρέπτη γιατί είναι από την άλλη πλευρά του καθρέπτη που η αλήθεια μας κοιτάζει. Πιστεύω ότι παρά τις τεράστιες ανισότητες που υπάρχουν, η ατρόμητη, η απαρέγκλιτη, η ένθερμη πνευματική αποφασιστικότητα, ως πολίτες, για να ορίσουμε την πραγματική αλήθεια της ζωής μας και των κοινωνιών μας, είναι μια υψίστης σημασίας υποχρέωση που βαραίνει όλους μας. Είναι στην πραγματικότητα, υποχρεωτική.
Εάν μια τέτοια στάση δεν ενσωματωθεί στο πολιτικό μας όραμα, δεν έχουμε καμία ελπίδα να αποκαταστήσουμε ότι σχεδόν έχουμε χάσει – την αξιοπρέπεια του ανθρώπου.»
Harold Pinter 2005.
Με αυτόν τον τρόπο τέλειωσε την μαγνητοσκοπημένη ομιλία του ο Harold Pinter όταν του εδόθη το βραβείο νόμπελ λογοτεχνίας από τη Σουηδική Ακαδημία το 2005. Ήταν μια ομιλία καταπέλτης για την υποκριτική και βάρβαρη εξωτερική πολιτική της Αμερικής.
Ο συγγραφέας, καλεί τον άνθρωπο να κάνει τη διάκριση μεταξύ της αλήθειας του καλλιτέχνη και της αλήθεας του πολίτη. Η πρώτη είναι σχετική, η δεύτερη οφείλει να είναι αντικειμενική.
Λέει χαρακτηριστικά:
«Δεν υπάρχουν σαφείς διαχωρισμοί μεταξύ του πραγματικού και του μη πραγματικού, ούτε μεταξύ του τι είναι αλήθεια και τι είναι ψέμμα. Ένα πράγμα δεν είναι κατ’ ανάγκην αλήθεια ή ψέμμα, μπορεί να είναι και τα δύο. Πιστεύω ότι αυτοί οι ισχυρισμοί εξακολουθούν να έχουν νόημα και μπορούν να εφαρμοστούν στην διερεύνηση της πραγματικότητας μέσα από την τέχνη. Ως συγγραφέας τους υποστηρίζω αλλά ως πολίτης δεν μπορώ. Ως πολίτης πρέπει να ρωτήσω. Τι είναι ψέμμα; Τι είναι αλήθεια;»
Kαι επειδή έχω λίγη ποιητική διάθεση σήμερα, θα πω ότι και εμείς οι απλοί άνθρωποι μέσα στην καθημερινότητά μας ερχόμαστε αντιμέτωποι με την αλήθεια όπως ένας καλλιτέχνης. Ίσως είναι το βίωμα που έχει περισσότερο σημασία, σαν το ταξείδι του Οδυσσέα παρά οι αλήθειες αυτές καθ’ αυτές. Αυτές θα μπορούσαν να είναι οι μικρές πηγές που συναντάμε στο διάβα μας. Ο Harold Pinter περιγράφει όμορφα αυτήν την… ‘συνάντηση’ του καλλιτέχνη με την αλήθεια: «truth in drama is forever elusive.»
Θέλοντας όμως να χτυπήσει το καμπανάκι στις συνειδήσεις μας, ο Harold Pinter μας αντιπαραθέτει την άλλη σκληρή πραγματικότητα, αυτήν της πολιτικής. Εκεί, οι περισσότεροι δεν ενδιαφέρονται για την αλήθεια αλλά για την απόκτηση δύναμης και την διατήρηση αυτής. Είμαστε περικυκλωμένοι από μια τεράστια ταπετσαρία ψεμμάτων, λέει πάνω στην οποία τρεφόμαστε. Προσπαθεί να σπάσει την επικρατούσα εικόνα που μας κρατάει σε κατάσταση μωρίας, να την αποκωδικοποιήσει με λέξεις για να μας βγάλει από τις ψευδαισθήσεις μας. Η ‘αλήθεια’ η οποία βλέπουμε δεν είναι τίποτε άλλο από τον ρόλο που η Αμερική έχει αποφασίσει να δώσει στον εαυτό της και τον τρόπο που εκφράζει αυτόν τον ρόλο. Η Αμερική, η χώρα της ελευθερίας για μας αλλά στην πραγματικότητα η χώρα της καταστροφής. Νοιώθει την απόλυτη ανάγκη να ειπωθεί επιτέλους η αλήθεια εδώ και τώρα. Να φανερωθούν τα ψέμματά της. Η ανάμειξή της σε πληθώρα χωρών μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο. Ελλάδα, Ουρουγουάη, Χιλή, Φιλιππίνες, Ελ Σαλβαδόρ, Βραζιλία, Ιράκ και άλλες όπου φρόντισε έκδηλα ή υπόγεια να σπείρει την διχόνοια, το θάνατο και τη δυστυχία.
Τι θα μπορούσαν να σημαίνουν όλα αυτά για εμάς; Στην χιλιοβασανισμένη Πατρίδα μας που δε λέει να σηκώσει κεφάλι, καλούμαστε να ανοίξουμε τα μάτια μας. Εμείς, μια μικρή κουκκίδα μέσα σε έναν κόσμο που είναι έτοιμος να εκραγεί, οφείλουμε να αναζητήσουμε την αλήθεια ως Έλληνες πολίτες. Τώρα, που οι καιροί ωρίμασαν επικίνδυνα οφείλουμε να αυτοσκαμπιλιστούμε. Παλεύουμε έναν άνισο αγώνα όπου η υποκρισία και το ψέμμα έφτασαν μέσα στο σπίτι μας, ρίζωσαν για τα καλά. Χάνουμε τον προσωπικό και τον κοινωνικό μας ορίζοντα και περπατάμε σε μονοπάτια που δεν έχουμε ορίσει εμείς αλλά κάποιοι άλλοι. Ή φτιάχνουμε τον δικό μας δρόμο ή επιλέγουμε να χαθούμε ΚΥΡΙΟΛΕΚΤΙΚΑ στο δρόμο της λήθης.
Φαίη/Αβέρωφ
