Τι εστί φύσις

Ερείπια από την αρχαία ελληνική πόλη Χερσόνησος στην Ταυρίδα (Κριμαία)

Τῶν ὄντων τὰ μέν ἐστι φύσει͵ τὰ δὲ δι΄ ἄλλας αἰτίας͵ φύσει μὲν τά τε ζῷα καὶ τὰ μέρη αὐτῶν καὶ τὰ φυτὰ καὶ τὰ ἁπλᾶ τῶν σωμάτων͵ οἷον γῆ καὶ πῦρ καὶ ἀὴρ καὶ ὕδωρ (ταῦτα γὰρ εἶναι καὶ τὰ τοιαῦτα φύσει φαμέν)͵ πάντα δὲ ταῦτα φαίνεται διαφέροντα πρὸς τὰ μὴ φύσει συνεστῶτα. τούτων μὲν γὰρ ἕκαστον ἐν ἑαυτῷ ἀρχὴν ἔχει κινήσεως καὶ στάσεως͵ τὰ μὲν κατὰ τόπον͵ τὰ δὲ κατ΄ αὔξησιν καὶ φθίσιν͵ τὰ δὲ κατ΄ ἀλλοίωσιν· κλίνη δὲ καὶ ἱμάτιον͵ καὶ εἴ τι τοιοῦτον ἄλλο γένος ἐστίν͵ ᾗ μὲν τετύχηκε τῆς κατηγορίας ἑκάστης καὶ καθ΄ ὅσον ἐστὶν ἀπὸ τέχνης͵ οὐδεμίαν ὁρμὴν ἔχει μεταβολῆς ἔμφυτον͵ ᾗ δὲ συμβέβηκεν αὐτοῖς εἶναι λιθίνοις ἢ γηΐνοις ἢ μικτοῖς ἐκ τούτων͵ ἔχει͵ καὶ κατὰ τοσοῦτον͵ ὡς οὔσης τῆς φύσεως ἀρχῆς τινὸς καὶ αἰτίας τοῦ κινεῖσθαι καὶ ἠρεμεῖν ἐν ᾧ ὑπάρχει πρώτως καθ΄ αὑτὸ καὶ μὴ κατὰ συμβεβηκός.

Λέγω δὲ τὸ μὴ κατὰ συμβεβηκός͵ ὅτι γένοιτ΄ ἂν αὐτὸς αὑτῷ τις αἴτιος ὑγιείας ὢν ἰατρός· ἀλλ΄ ὅμως οὐ καθὸ ὑγιάζεται τὴν ἰατρικὴν ἔχει͵ ἀλλὰ συμβέβηκεν τὸν αὐτὸν ἰατρὸν εἶναι καὶ ὑγιαζόμενον· διὸ καὶ χωρίζεταί ποτ΄ ἀπ΄ ἀλλήλων. ὁμοίως δὲ καὶ τῶν ἄλλων ἕκαστον τῶν ποιουμένων· οὐδὲν γὰρ αὐτῶν ἔχει τὴν ἀρχὴν ἐν ἑαυτῷ τῆς ποιήσεως͵ ἀλλὰ τὰ μὲν ἐν ἄλλοις καὶ ἔξωθεν͵ οἷον οἰκία καὶ τῶν ἄλλων τῶν χειροκμήτων ἕκαστον͵ τὰ δ΄ ἐν αὑτοῖς μὲν ἀλλ΄ οὐ καθ΄ αὑτά͵ ὅσα κατὰ συμβεβηκὸς αἴτια γένοιτ΄ ἂν αὑτοῖς.

Φύσις μὲν οὖν ἐστὶ τὸ ῥηθέν· φύσιν δὲ ἔχει ὅσα τοιαύτην ἔχει ἀρχήν. καὶ ἔστιν πάντα ταῦτα οὐσίαι· ὑποκείμενον γάρ τι καὶ ἐν ὑποκειμένῳ ἐστὶν ἡ φύσις ἀεί. κατὰ φύσιν δὲ ταῦτά τε καὶ ὅσα τούτοις ὑπάρχει καθ΄ αὑτά͵ οἷον τῷ πυρὶ φέρεσθαι ἄνω· τοῦτο γὰρ φύσις μὲν οὐκ ἔστιν οὐδ΄ ἔχει φύσιν͵ φύσει δὲ καὶ κατὰ φύσιν ἐστίν.

Ἀπόδοσις:

Από τα πράγματα άλλα υπάρχουν εκ φύσεως και άλλα από άλλες αιτίες (π.χ. τέχνη, τύχη, κ.λπ.). Εκ φύσεως είναι τα ζώα και τα μέρη αυτών, τα φυτά και τα απλά σώματα, όπως γη, πυρ, αήρ και ύδωρ (αφού αυτά και όσα είναι τέτοια λέμε πως είναι εκ φύσεως), και όλα αυτά φαίνεται να διαφέρουν σε σχέση με τα μη φύσει σχηματισμένα. Γιατί καθένα απ’ αυτά έχει στον εαυτό του αρχή κινήσεως και στάσεως, τα μεν κατά τόπο, τα δε κατ’ αύξηση και φθίση, τα δε κατ’ αλλοίωση· ενώ η κλίνη και το ιμάτιο, και τυχόν κάποιο άλλο τέτοιο είδος, καθ’ όσον τους αποδίδονται τα παραπάνω χαρακτηριστικά και στο βαθμό που υπάρχουν λόγω τέχνης, δεν έχουν καμία ορμέφυτη τάση προς μεταβολή, καθ’ όσον όμως έχει συμβεί σ’ αυτά να είναι λίθινα ή γήινα ή μικτά από τούτα, έχουν, και μέχρι εκεί, καθώς είναι η φύση κάποια αρχή και αιτία κινήσεως και ηρεμίας μέσα σ’ αυτό που υπάρχει, πρωταρχικώς, καθ’ εαυτό και μη κατά συμβεβηκός.

Λέγω δε το μη κατά συμβεβηκός, επειδή θα μπορούσε να γίνει κάποιος, αν είναι ιατρός, αυτός στον εαυτό του αίτιος υγείας. Αλλ’ όμως δεν έχει την ιατρική τέχνη επειδή θεραπεύεται, αλλά έχει συμβεί ο ίδιος να είναι και ιατρός και αυτός που θεραπεύεται· γι’ αυτό και χωρίζονται ποτέ αυτά το ένα από το άλλο (διότι αν καθ’ εαυτό θεράπευε αυτός που νοσεί τον εαυτό του, δεν θα χωριζόταν ποτέ αυτό που θεραπεύει απ’ αυτό που νοσεί, ενώ τώρα χωρίζονται αυτά το ένα από το άλλο· αφού δεν θεραπεύει τον εαυτό του καθένας που νοσεί). Ομοίως δε και για καθένα από τα πράγματα που δημιουργούνται· γιατί κανένα από αυτά δεν έχει την αρχή της δημιουργίας στον εαυτό του, αλλά τα μεν σε άλλα και απ’ έξω, όπως μία οικία και κάθε τι καμωμένο από ανθρώπινο χέρι, τα δε ναι μεν στους εαυτούς τους, αλλά δεν είναι καθ’ εαυτά (κυρίως αίτια), όσα δηλαδή μπορούν να γίνουν κατά συμβεβηκός αίτια στον εαυτό τους (π.χ. ιατρός).

Φύση λοιπόν είναι το ρηθέν· ενώ έχουν φύση όσα έχουν μία τέτοια αρχή. Και είναι όλα αυτά ουσίες· διότι κάποιο υποκείμενο και σ’ ένα υποκείμενο υπάρχει η φύση πάντοτε (τα συμβεβηκότα δεν δύνανται να είναι υποκείμενα, διότι κανένα από τα συμβεβηκότα δεν είναι υποκείμενο, ενώ αυτά που δεν είναι συμβεβηκότα είναι ουσίες, ώστε αυτά που έχουν φύση είναι ουσίες). Τώρα, κατά φύσιν είναι και αυτά (όσα δηλαδή έχουν φύση) και όσα καθ’ εαυτά υπάρχουν σ’ αυτά, όπως στο πυρ το να φέρεται άνω· διότι αυτό (άνω φορά) δεν είναι φύση ούτε έχει φύση, αλλά φύσει και κατά φύσιν.

Βιβλιογραφία: Αριστοτέλους Φυσικά
Μετάφραση – επιμέλεια κειμένου: Κότσαλης Γεώργιος

Πηγή: Αριστοτελική Φιλοσοφία