To μη δικαίωμα στην άμβλωση

Μανώλης Γ. Βαρδής

O όρος της βιολογίας ένας «σωρός από κύτταρα» αναφέρεται σε ένα «κράμα πολλαπλών κυττάρων χωρίς οργάνωση και ενότητα». Δεν είναι σε καμία περίπτωση το θέμα του εμβρύου που είναι ένας πλήρης και ενοποιημένος οργανισμός που αναπτύσσεται μέχρι να γίνει ενήλικος, εάν του δώσει κάποιος αρκετό χρόνο, τροφή και ένα ευνοϊκό περιβάλλον. Αντίθετα, εάν δώσετε πολύ χρόνο, τροφή και ένα οικείο περιβάλλον προσαρμοσμένο σε ένα σωρό από κύτταρα, δεν θα αποκτήσετε ποτέ ένα ενήλικο άτομο, ακριβώς διότι τα κύτταρα δεν είναι οργανισμοί και δεν έχουν την εσωτερική δυναμική να αναπτυχθούν από μόνα τους σε ενήλικους ανθρώπους. Το έμβρυο έχει όλα τα στοιχεία που συντονίζονται για τη διαμόρφωση ενός ενοποιημένου και οργανωμένου όντος, που εμψυχώνεται από μία αυτόνομη δραστηριότητα. Για αυτό και ο γιατρός Thomas Verney που είναι υπέρ της άμβλωσης, θυμίζει ότι πρέπει να σταματήσουμε να λέμε ψέματα στις γυναίκες: «πιστεύω ότι η επιλογή του να έχεις ή να μην έχεις παιδιά, είναι κάτι που θα πρέπει να αφήνεται στις γυναίκες. Όμως σκέφτομαι επίσης πως μία γυναίκα θα πρέπει να είναι πλήρως συνειδητοποιημένη για το τι συμβαίνει, και ότι αυτό δεν είναι ένας σωρός από κύτταρα, αλλά η αρχή μιας νέας ζωής».

Εδώ και κάποια χρόνια καταβάλλεται μία προσπάθεια από τους υποστηρικτές των αμβλώσεων να αφαιρέσουν από το έμβρυο το δικαίωμα του στην ζωή, υποστηρίζοντας ότι, ακόμη και εάν βιολογικά είναι ένα ανθρώπινο ον, δεν είναι πρόσωπο. Στην κατεύθυνση αυτή επιχειρούν να επανακαθορίσουν την έννοια του προσώπου, έτσι ώστε να αποκλείσουν από αυτήν το έμβρυο. Παρά ταύτα, οι ορισμοί που προτείνονται από αρκετούς φιλοσόφους που είναι υπέρ των αμβλώσεων, δεν αποκλείουν μόνο το έμβρυο αλλά και το νεογέννητο. Αυτό τους οδηγεί να συναινούν κάποιοι στην παιδοκτονία ως ηθικά αποδεκτή.

Αυτό μπορεί να σοκάρει κάποιους, αλλά δεν είναι τόσο μειοψηφική άποψη όσο νομίζουμε. Ανάμεσα στους φιλοσόφους που δεν αποδίδουν το καθεστώς του «προσώπου» στο νεογέννητο, βρίσκουμε τους: Tooley, Singer, Minerva, Hassoun, Kriegel, Warren, McMahan κ.α. Πρόσφατα, οι Ιταλοί φιλόσοφοι Giubilini και Minerva πρότειναν να ορισθεί το πρόσωπο ως «ένα άτομο που είναι ικανό να αποδίδει στην ιδία του ύπαρξη μία αξία». Δεδομένου του γεγονότος ότι το νεογέννητο δεν μπορεί να το κάνει αυτό, οι δύο Ιταλοί φιλόσοφοι καταλήγουν πως «το έμβρυο και το νεογέννητο δεν είναι πρόσωπα με την έννοια ενός υποκειμένου που έχει δικαίωμα στην ζωή». Και καταλήγουν λογικά «το να σκοτώσεις ένα νεογέννητο θα πρέπει να επιτρέπεται σε κάθε περίπτωση που η άμβλωση επιτρέπεται, ακόμα και στην περίπτωση που το νεογέννητο δεν πάσχει από κάποια ασθένεια».

Ο Peter Singer, από την πλευρά του, φτάνει μέχρι να υποστηρίξει ότι το νεογέννητο έχει μικρότερη εσωτερική αξία από τα ζώα. Κατ’ αυτόν, οι χιμπατζήδες και οι γάτες έχουν γνωστικές ικανότητες που είναι περισσότερο ανεπτυγμένες από το νεογέννητο, καθώς αυτό δεν είναι ικανό να σκέφτεται για τον εαυτό του ως υποκείμενο. Εάν του έθετε κανείς την ερώτηση: «θα σκοτώνατε ένα μωρό ανάπηρο;», θα απαντούσε «Ναι, είναι στο ενδιαφέρον του μωρού και της οικογένειας στο σύνολο της. Πολλοί άνθρωποι το βρίσκουν αυτό σοκαριστικό, αλλά υποστηρίζουν το δικαίωμα μίας γυναίκας στην άμβλωση. Ένα σημείο που με βρίσκει σύμφωνο με τους αντίθετους στην άμβλωση, είναι ότι- από την άποψη της ηθικής περισσότερο παρά του νόμου- δεν υπάρχει διάκριση ανάμεσα στο έμβρυο και το νεογέννητο».

Σχετικά με το επιχείρημα ότι «είμαι προσωπικά κατά της άμβλωσης, αλλά δεν θέλω να επιβάλλω την άποψη μου και στους άλλους», υπάρχει ένα παράδοξο. Το παράδοξο είναι ότι τα άτομα δεν πιστεύουν καθόλου στον ηθικό σχετικισμό που πρεσβεύουν. Θα μπορούσε κάποιος να τους αντιτάξει το επιχείρημα «προσωπικά είμαι κατά της θανάτωσης, αλλά εάν κάποιος αποφασίσει ότι το να σκοτώσει είναι ηθικό για αυτόν, δεν θα του επιβάλω την δική μου άποψη». Ή, ακόμη περισσότερο, «σε προσωπικό επίπεδο, είμαι κατά της παιδοφιλίας και του βιασμού των γυναικών, αλλ’ εάν κάποιος σκέφτεται διαφορετικά από εμένα, μπορεί να το κάνει». Αυτά δεν στέκουν. Εάν γίνεται μία πραγματική αδικία κατά των ανθρώπων που είναι πιο ευάλωτοι στην ζωή, θα πρέπει να παλέψουμε για την κατάργηση αυτής της αδικίας συνολικά.

Και το επιχείρημα: «το σώμα μου, η επιλογή μου»; Είναι παράλογο να χρησιμοποιεί κανείς το σώμα του για να κάνει το οτιδήποτε. Η πρόταση «κάνω αυτό που θέλω με το σώμα μου» είναι λάθος. Όπως αναφέρει και ο φιλόσοφος Claude Tresmontant: «το παιδί που αναπτύσσεται στο σώμα μιας γυναίκας δεν είναι ιδιοκτησία της. Είναι εδώ που βρίσκεται το λάθος. Αλλά και όντας ιδιοκτήτης ενός σπιτιού, δεν μπορείς να σκοτώνεις αυτούς που μένουν στο σπίτι σου, αυτούς που το επισκέπτονται ή κοιμούνται σε αυτό. Το άλλο επιχείρημα είναι «δεν έχεις μήτρα, δεν δικαιούσαι να μιλάς». Μπορώ όμως να έχω άποψη για τους βιασμούς των γυναικών, ακόμα κι αν δεν έχω μήτρα και δεν θα με απασχολήσει κάτι τέτοιο ποτέ στο μέλλον. Μπορώ να μιλώ για τους βομβαρδισμούς στην Χιροσίμα και στο Ναγκασάκι, ακόμα κι αν αυτοί έγιναν τόσα χρόνια πριν και δεν είχε γεννηθεί. Φανταστείτε τους σχεδιαστές των ατομικών βομβών στην Χιροσίμα και το Ναγκασάκι να απαντούν στους επικριτές τους «δεν έχετε αεροπλάνα και βόμβες, δεν έχετε άποψη», ή τους ιδιοκτήτες σκλάβων να λένε στους υπερασπιστές του δικαιώματος της απελευθέρωσης των σκλάβων «δεν έχεις σκλάβους, δεν έχεις άποψη».

Αποσπάσματα από την συνέντευξη του Matthieu Lavagna, διπλωματούχου μαθηματικών, φιλοσοφίας και θεολογίας, που εργάζεται στον τομέα της Απολογητικής για το ίδρυμα Μαρία της Ναζαρετ, όπως δημοσιεύθηκε στο Γαλλικό περιοδικό Valeurs. Hors-Série. Quelle vie en 2050?, Novembre 2024.

Στην εικαστική συμπλήρωση της σελίδας, πίνακας του Γιώργου Σικελιώτη.

Πηγή: Αντίφωνο