Βίος Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ - 14 Νοεμβρίου

Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς Αρχιεπίσκοπος Θεσσαλονίκης, ο Θαυματουργός

Ποιός, ἀγαπητοί, ἦταν ὁ μέγας καὶ θεῖος Γρηγόριος τὸ πληροφορούμεθα μὲ σαφήνεια καὶ πληρότητα καὶ μόνον ἀπὸ τὸ ἀπολυτίκιό του:

"Ὀρθοδοξίας ὁ φωστήρ, Ἐκκλησίας τὸ στήριγμα καὶ διδάσκαλε, τῶν μοναστῶν ἡ καλλονή, τῶν θεολόγων ὑπέρμαχος ἀπροσμάχητος, Γρηγόριε θαυματουργέ, Θεσσαλονίκης τὸ καύχημα, κῆρυξ τῆς χάριτος, ἱκέτευε διὰ παντός, σωθῆναι τὰς ψυχᾶς ἠμῶν."

Ἡ καταγωγή τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου ἦταν ἡ Κωνσταντινούπολις. Γεννήθηκε τὸ 1296 ἀπὸ γονεῖς ἐναρέτους καὶ ἐνδόξους, τὸν Κωνσταντῖνον καὶ τὴν Καλλονήν. Ὁ πατέρας του ἦταν συγκλητικός, καὶ ἔγινε κατόπιν καὶ μοναχός. Ἐμπιστεύθηκε τὰ παιδιά του στὴν δυνατὴ προστασία τῆς Θεοτόκου τὴν ὁποία καὶ ἄφησε Ἐπίτροπόν τους. Ἦταν ἑπτὰ ἐτῶν ὅταν ἐκοιμήθη ὁ ἐνάρετος πατέρας του.

Ἐκτὸς ἀπὸ τὸ θεϊκὸ χάρισμα τῆς εὐφυΐας ἔδειξε καὶ σπάνια ἐπιμέλεια, ὥστε σὲ μικρὸ διάστημα νὰ ἔχη συγκεντρώση στὸν ἑαυτὸ του κάθε λογῆς ἐπιστήμη καὶ γνώση. Σὲ ἡλικία 20 ἐτῶν ἔγινε θαυμαστὸς καὶ ἀπὸ μεγάλους καὶ σοφούς τῆς ἐποχῆς του.

Γιὰ τὴν ὅλη του ἀξιοζήλευτη προκοπὴ ζητήθηκε καὶ ἀπὸ τὸν αὐτοκράτορα στὰ βασίλεια, ἀλλὰ ὁ εὐλογημένος Γρηγόριος, σὰν συνετός, τὸν νοῦ του ἐγύρισε σὲ ὑψηλότερα καὶ ἐζητοῦσε νὰ ἀνέβη στὸν Θεό, καὶ γιὰ αὐτὸ τὸν λόγον ἀφιερώνει τὸν ἑαυτό του στὸν Θεὸ καὶ ζῆ στὸ ἑξῆς βίον ἀσκητικὸν καὶ ἰσάγγελον.

Τὸν σκοπὸ του φανερώνει στὴν μητέρα του καὶ ἐκείνη ἡ εὐλογημένη ἐδόξασε τὸν Θεὸ καὶ κάλεσε καὶ τὰ ἄλλα τέσσαρα παιδιά της γιὰ νὰ πληροφορηθοῦν ἀπὸ τὸν μεγαλύτερο ἀδελφὸ τὰ σχετικὰ μὲ τὴν ἀφιέρωσί του στὴν λατρεία τοῦ Θεοῦ. Τοὺς κατέπεισε ὅλους καὶ φάνηκαν καὶ αὐτοὶ πρόθυμοι στὸν ἴδιο πόθο καὶ τὴν ἀφιέρωσί τους στὸν Θεό.

Ἐμοίρασαν μὲ τρόπο εὐαγγελικὸ τὰ ὑπάρχοντά τους στοὺς πτωχοὺς καὶ ἀφίνοντας τὶς ματαιότητες τοῦ κόσμου μὲ προθυμία ἀκολούθησαν τὸν Χριστό.

Τὴν μητέρα μὲ τὶς δύο ἀδελφὲς ἔβαλαν σὲ γυναικεῖο μοναστήρι, τὰ δὲ δύο ἄλλα ἀδέλφια του ἐπῆρε μαζί του στὸ Ἅγιον Ὅρος.

Στὸ Άγιον Ὄρος ἐμπήκε στὴν ὑποταγὴ τοῦ θαυμασίου Γέροντος Νικηφόρου, ὁ ὁποῖος ζοῦσε ἡσυχαστικὴ ζωὴ κοντὰ στὸ Μοναστήρι τοῦ Βατοπαιδίου. Ἀπὸ τὸν Γέροντα Νικηφόρο διδάχθηκε κάθε ἀρετὴ μὲ τὰ ἔργα, μὲ ταπείνωσι ψυχῆς. Μὲ τὴν ὑπακοή, τὴν ταπείνωσι καὶ τὴν ἄσκησι ἐγνώρισε ἔμπρακτα τὶς ἀρετὲς καὶ ἐμόρφωσε στὴν καρδιὰ τοῦ τὸν Χριστό. Ἐκεῖ ἀξιώθηκε νὰ δεχθῆ, μὲ μυστικὴ ἀποκάλυψι, τὴν ἀντίληψι τῆς Ὑπεραγίας Θεοτόκου.

Μετὰ τὴν κοίμησι τοῦ Γέροντός του ἔρχεται στὴν περίφημη Μονὴ τῆς Μεγίστης Λαύρας, ὅπου ἔμεινε λίγα χρόνια ἀσκούμενος μὲ μεγάλη σπουδὴ στὰ πνευματικὰ ἀγωνίσματα. Ἀπὸ τὴν Μονὴ ἐπῆγε σὲ πιὸ ἐρημικὸ τόπο καὶ παρέδωσε τὸν ἑαυτό του σὲ κάθε κατὰ Χριστὸν σκληραγωγία. Τὶς αἰσθήσεις του μὲ προσοχὴ συμμάζεψε, τὴν δὲ ζωὴ του ἄριστα παιδαγώγησε καὶ μὲ τὴν βοήθεια τοῦ Θεοῦ ἐνίκησε κατὰ κράτος τοὺς πολέμους τοῦ διαβόλου. Μὲ ἀγρυπνίες καὶ πηγὲς δακρύων καθάρισε τὴν ψυχή του καὶ ἔγινε σκεῦος ἐκλεκτό τοῦ Παναγίου Πνεύματος καὶ ἀξιώθηκε πολλὲς θεοφανεῖες.

Λόγω ὅμως τῶν πολλῶν ἐπιδρομῶν τῶν Τούρκων ἀναγκάστηκε νὰ ἀφήση τὴν ἡσυχία του καὶ νὰ ἔλθη στὴν Θεσσαλονίκη, χωρὶς ὅμως νὰ βγῆ ἀπὸ τὴν ἀκρίβεια τῆς ἁγίας του ζωῆς.

Ἀφοῦ καθάρισε, μὲ τὴν βοήθεια τοῦ Θεοῦ καὶ μὲ πολλοὺς ἀσκητικοὺς κόπους, τὸ σῶμα καὶ τὴν ψυχή, δέχθηκε κατόπιν ἀπὸ θεϊκὴ πληροφορία καὶ τὸ μέγα τῆς ἱερωσύνης χάρισμα. Ἐτελοῦσε δὲ τὴν ἱερὰ Μυσταγωγία σὰν ἕνας ἄλλος ἄγγελος, ὥστε καὶ μόνον ὅσοι τὸν ἔβλεπαν ἔπαιρναν κατάνυξι στὶς ψυχές τους. Ἀναδείχθηκε πνευματοφόρος πατὴρ καὶ ἔλαβε ἐξουσία κατὰ τῶν δαιμόνων, τὸ χάρισμα τῶν θαυμάτων, καὶ προέλεγε τὰ μέλλοντα. Μὲ ἕνα λόγο ἦταν στολισμένος μὲ τὰ χαρίσματα καὶ τοὺς καρποὺς τοῦ Ἁγίου Πνεύματος.

Τὸ νὰ ἀγωνιζόμαστε, ἀγαπητοί, γιὰ τὴν ἀρετὴ εἶναι στὴν δική μας ἐξουσία, τὸ δὲ νὰ πέσουμε σὲ πειρασμοὺς δὲν ἐξαρτᾶται ἀπὸ ἐμᾶς. Γι΄αὐτὸ καὶ χωρὶς τοὺς πειρασμοὺς τέλειοι δὲν μποροῦμε νὰ γίνουμε, οὔτε καὶ φανερώνεται ἡ πίστις μας πρὸς τὸν Θεόν. Γι' αὐτὸ πολὺ ὀρθὰ λένε οἱ σοφοὶ τὰ θεία, μόνον ὅταν καλῶς ἀνταμωθοῦν ἡ πράξις καὶ τὸ πάθος, τότε τελειοῦται ὁ κατὰ Θεὸν ἄνθρωπος. Ἐπέτρεψε ἡ πάνσοφός τοῦ Θεοῦ Πρόνοια καὶ ὁ μέγας καὶ ἅγιος Γρηγόριος νὰ πέση σὲ πολλοὺς πειρασμοὺς γιὰ νὰ φανῆ στ' ἀλήθεια μὲ ὅλους τούς πειρασμοὺς τέλειος.

Ἡ πορεία τοῦ Ἁγίου πρὸς τὰ ἄνω Βασίλεια ἦταν οὐρανομήκης. Μὲ ὑπακοή, ταπείνωσι καὶ ἄσκησι ἐγνώρισε ἔμπρακτα τὶς ἀρετές. Ἐμόρφωσε δηλαδὴ τὸν Χριστὸ στὴν καρδιά του. Στὴν ἔρημο ὅλον τὸν καιρὸ εἶχε ἀσχολία προσευχῆς καὶ μέσα ἀπὸ τὴν καρδιὰ του ἐκραύγαζε πρὸς τὸν Χριστὸ «φώτισόν μου τὸ σκότος». Δία μέσου τοῦ θεοδιδάκτου δρόμου, τῆς νηστείας, τῆς ἀγρυπνίας καὶ τῆς προσευχῆς καὶ τῶν εὐαγγελικῶν ἀρετῶν ἔλαβε οὐράνια χαρίσματα...

Πολὺ σωστὰ στὸ ἀπολυτίκιο τοῦ Ἁγίου ἡ Ἐκκλησία μας ὁμολογεῖ τὸν θεῖον Γρηγόριον «φωστήρα Ὀρθοδοξίας, Ἐκκλησίας στήριγμα καὶ διδάσκαλον, κήρυκα τῆς χάριτος».

Γιὰ 23 ὁλόκληρα χρόνια δέχθηκε ὁ Ἅγιος πιστὸς δοῦλος τοῦ Θεοῦ Γρηγόριος πολλὲς συκοφαντίες καὶ τὴν λύσσα τοῦ Σατανᾶ...

Ἀφοῦ πείστηκε περισσότερο στὴν θεία ψῆφο, ὠδηγήθηκε στὸν ἀρχιερατικὸ θρόνο καὶ ἄξιος ἔγινε ποιμένας τῆς Ἐκκλησίας τῶν Θεσσαλονικέων. Σὰν ἀρχιερέας πρόσθεσε περισσότερους κόπους γιὰ τὸν Χριστόν, τὸ Εὐαγγέλιον καὶ τὴν Ἐκκλησία Του.

Οἱ δυτικοί, Βαρλαάμ, Ἀκίνδυνος καὶ λοιποὶ πολέμιοι τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου ἔλεγαν ὅτι ἡ θεία Χάρις εἶναι κτιστή, ὅπότε μένει ὁ ἄνθρωπος καὶ ὁ κόσμος ἀμέτοχος στὴν θεία ζωὴ καὶ χάρι.

Πρέπει νὰ αἰσθανώμεθα τὸν Ἅγιο Γρηγόριο μαζὶ μὲ τὴν Ἐκκλησία μας σὰν κανόνα τῆς Ὀρθοδόξου Θεολογίας καὶ τῆς χριστιανικῆς ζωῆς.

Ἐπὶ τῆς βασιλείας Ἀνδρονίκου Δ' τοῦ Παλαιολόγου, ποὺ ἦταν θερμὸς προστάτης τῆς εὐσεβείας, συγκροτήθηκε ἱερὰ Σύνοδος στὴν ὁποία ἦλθε καὶ ὁ Βαρλαὰμ καὶ μὲ κομπασμὸ καὶ ἔπαρσι ἀνέφερε τὰ κακόδοξά του δόγματα καὶ τὶς κατηγορίες του ἐναντίον τῶν εὐσεβῶν. Μὲ θεῖο, ὅμως, Πνεῦμα, ἀφοῦ ἐνισχύθηκε ὁ μέγας Γρηγόριος καὶ παίρνοντας δύναμι Θεοῦ, ἐταπείνωσε τὸ βλάσφημο καὶ ὑπερήφανο στόμα τοῦ Βαρλαάμ, καὶ μὲ λόγους καὶ συγγράμματα πύρινα τὶς κακοδοξίες του ἐχάλασε... Ἐπίσης καὶ τὸν διάδοχό του Βαρλαὰμ Ἀκίνδυνον τὸν παρουσίασε στὴν Σύνοδο σὰν Βαρλααμίτην...

Μπροστὰ σὲ τρεῖς αὐτοκράτορες καὶ τρεῖς πατριάρχας καὶ συνόδους ἀνέτρεψε, μὲ λόγους καὶ συγγράμματα θεόπνευστα, τὶς πλάνες καὶ αἱρετικὲς διδασκαλίες τοῦ Βαρλαάμ, Ἀκινδύνου καὶ ὁμοφρόνων τους...

Ἐκτὸς ὅλων αὐτῶν ὁ Θεός, κατὰ τὶς ἀνεξιχνίαστές Του βουλές, τὸν ἔστειλε διδάσκαλο στὴν Ἀνατολή. Σὰν ὑπέρμαχος τῆς εὐσεβείας, προσκλήθηκε στὴν Κων/πολι καὶ σὰν πρέσβυς γιὰ νὰ εἰρηνεύσει τὴν Ἐκκλησίαν ἀπὸ τὶς συκοφαντίες τοῦ ἀσεβοῦς Βαρλαάμ...

Ἐνῶ ὅμως ἐπήγαινε πιάστηκε ἀπὸ τοὺς ἀγαρηνοὺς (Τούρκους) καὶ ὠδηγήθηκε αἰχμάλωτος στὴν Ἀνατολή. Ἐκεῖ τὸν ἐκράτησαν ἕνα χρόνο, καὶ τὸν ἔσερναν ἀπὸ τόπο σὲ τόπο καὶ ἀπὸ πόλι σὲ πόλι, καὶ σὰν τέλειος ἀθλητὴς καὶ διδάσκαλος τοῦ Χριστοῦ ἐδίδασκε τὸ Εὐαγγέλιο τοῦ Χριστοῦ ἄφοβα.

Ὅσοι στέκονταν καλὰ στὴν πίστι τοὺς στερέωνε περισσότερο καὶ τοὺς παρακινοῦσε νὰ μένουν ἀκλόνητοι στὴν πίστι, τοὺς δὲ κλονιζομένους τοὺς ἐστερέωνε κατὰ σοφὸ τρόπο. Μὲ ὅσους πάλι εἶχαν προδώσει τὴν πίστι καὶ περιέπαιζαν τὰ χριστιανικὰ δόγματα διαλεγόταν μὲ θάρρος γιὰ τὴν ἔνσαρκο οἰκονομία, τὴν προσκύνησι τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, τῶν σεβασμίων εἰκόνων καὶ γιὰ τὸν Μωάμεθ καὶ ἄλλων πολλῶν ζητημάτων. Καὶ ἄλλοι ἀπὸ τοὺς παρόντας, οἱ καλοπροαίρετοι, τὸν ἐθαύμαζαν, ἄλλοι ἐμαίνονταν ἐναντίον του, οἱ ὁποῖοι καὶ ἤθελαν νὰ τὸν σκοτώσουν, ἂν δὲν τοὺς ἐμπόδιζε ἡ ἐλπίδα τῆς ἐξαγορᾶς του, οἰκονομία καὶ αὐτὸ τῆς θείας Προνοίας, γιὰ τὴν μεγάλη ὠφέλεια τῆς Ἐκκλησίας, ὅπως καὶ ἔγινε. Τὸν ἐλευθέρωσαν κάποιοι φιλόχριστοι καὶ ἐπανῆλθε στὴν ποίμνη του μάρτυς ἀναίμακτος μὲ τὰ στίγματα τοῦ Χριστοῦ στολισμένος...

Μέσα μόνο στὴν ἁγία τοῦ Χριστοῦ Ὀρθόδοξον Ἐκκλησία μποροῦμε νὰ γνωρίσουμε τὸν Θεό, ὄχι μὲ τὴν διάνοια ἡ τὸ συναίσθημα, ἀλλὰ μὲ ἁγιοπνευματικὴ ἐμπειρία μπορεῖ ὁ ζωντανὸς χριστιανὸς νὰ ἔχη μετοχὴ στὸ φῶς, τὴν ζωὴ καὶ τὴν δόξα τῆς Ἁγίας Τριάδος. Ἐμεῖς οἱ ἄνθρωποι κοινωνοῦμε καὶ ἑνωνόμαστε μὲ τὸν Θεὸ διὰ μέσου τῶν θείων ἐνεργειῶν τοῦ Θεοῦ ποὺ εἶναι ἄκτιστες, ἐνῶ ἡ θεϊκὴ οὐσία τοῦ Θεοῦ εἶναι ἀκοινώνητος.

Στὴν χρυσὴ ἁλυσίδα τῶν μεγάλων διδασκάλων καὶ Ἁγίων Πατέρων τῆς Ἐκκλησίας συναριθμήθηκε καὶ ὁ μέγας Γρηγόριος ὁ Παλαμᾶς, ὀ οποῖος καὶ ἀναδείχθηκε ἰσάξιος τῶν Ἁγίων Ἀθανασίου, Βασιλείου, Γρηγορίου, Χρυσοστόμου, Κυρίλλων, Μαξίμου, Δαμασκηνοῦ, Φωτίου καὶ Θεοδώρου Στουδίτου.

Σπάνια ἔγινε τόσος ἀγώνας, τόση προπαγάνδα, τόση δυσφήμησι καὶ κατασυκοφάντησι προσώπου, ὅσον ἐναντίον τοῦ Ἁγίου Γρηγορίου τοῦ Παλαμᾶ. Καὶ μέχρι σήμερα οἱ Δυτικοὶ διατηροῦν στὸ Παρίσι ἀντιπαλαμικὴ Σχολὴ δυσφημοῦντες τὸν Ἅγιο καὶ τὴν διδασκαλία του.

Ο αυτοκράτωρ, ὁ πατριάρχης καὶ οἱ συνοδικοὶ χαρακτήρισαν στὸ τέλος τῆς Συνόδου τὸν Ἅγιον Γρηγόριον «Διδάσκαλον εὐσεβείας, καὶ κανόνα δογμάτων ἱερῶν καὶ στύλον τῆς ὀρθῆς δόξης καὶ πρόμαχον Ἐκκλησίας καὶ βασιλείας εὐσεβοῦς καύχημα».

Οἱ ἀπόψεις του, ἀποτελοῦν σύνοψι καὶ ἔκφρασι τῆς ἐμπειρίας καὶ τῆς παραδόσεως τῆς Ἐκκλησίας. Τὸ κλειδὶ τῆς θεολογίας τὸ κατεῖχε στ' ἀλήθεια ὁ θεῖος Γρηγόριος, ἐπειδὴ εἶχαν διανοιγεῖ τὰ μάτια του ἀπὸ τὸ Ἅγιο Πνεῦμα.

Ἐδίδασκε ὅτι ὁ Θεὸς δὲν εἶναι μόνον ἀμέθεκτος ἀλλὰ καὶ μεθεκτός. Τὴν οὐσία τοῦ Θεοῦ οὐδεὶς καὶ οὐδέποτε οὔτε στὸν παρόντα οὔτε στὸν μέλλοντα αἰώνα θὰ ἰδοῦμε, τὶς ἄκτιστες ὅμως ἐνέργειες τοῦ Θεοῦ μποροῦμε νὰ κοινωνήσουμε, ἠμῶν θεουμένων, κάτω ἀπὸ κατάλληλες πνευματικὲς προϋποθέσεις. Αὐτὲς δηλαδὴ ἀποτελοῦν τὸ μέσον καὶ τὴν γέφυρα ποὺ συνδέει τὸν ἄκτιστο Θεὸ μὲ τὰ κτίσματα. Ἄλλο εἶναι ἡ οὐσία τοῦ Θεοῦ καὶ ἄλλο οἱ θεῖες ἐνέργειές του.

Σύντομη μνημόνευσις τῶν ἀρετῶν του.
α) Ἦταν ὑπερβολικὰ πράος, ἀλλὰ γινόταν καὶ γενναῖος μαχητὴς ὅταν ὁ λόγος ἦταν γιὰ τὸν Θεὸ καὶ τὰ θεία.
β) Ἦταν ἀρνητὴς τῆς κακίας καὶ ἀνεξίκακος.
γ) Εἶχε μεγάλη προθυμία στὸ νὰ ἀνταμείβη, ὅσον ἦταν δυνατό, μὲ ἀγαθὰ ὅσους φάνηκαν πρὸς αὐτὸν κακοί.

Ὀρθόδοξος Φιλόθεος Μαρτυρία - Ἐκδόσεις "Ὀρθόδοξος Κυψέλη"


Πηγή: ΟΣΙΑ ΕΥΧΗ