Ι. Καποδίστριας - Τι θα απαντούσε σήμερα;
Έχουν περάσει 180 χρόνια από την δολοφονία του Ι. Καποδίστρια, που προσέφερε τελικά «θυσία το γηραλέον σώμα του εις την Ελλάδα», αλλά ακόμη και σήμερα πολλά από τα κείμενα του πρώτου κυβερνήτη της απελευθερωμένης (και σχεδόν άμεσα εκ νέου υποδουλωμενης) πολυπαθούς Ελλάδας, παραμένουν και έρχονται ως απάντηση σε όσους διατείνονται πως θέλουν να την σώσουν. Κείμενα γεμάτα πόνο αλλά και αγάπη για την πατρίδα, κείμενα τόσο ειλικρινή και με αληθινά οράματα και τιμιότητα που θα ξεσκεπάζουν εσαεί την φτιασιδωμένη υποκρισία όλων αυτών των «ακόρεστων υποκειμένων απλήστου φιλοκερδείας»...
Πραγματικά δεν ξέρω αν η παράθεση κάποιων αποσπασμάτων θα προβληματίσει κάποιους αλλά το θεωρώ σχεδόν χρέος μου αφού τα βρήκα να τα ἀναγράψω εκ νέου (με κάποια σχόλια-σημειώσεις) ακόμη και αν τελικά χαθεί ως μια από τις πολλές φωνές που χάνονται μέσα στους μονόλογους, τις γκρίνιες και την απραγία της αυτοπάθειάς μας.
Καποδίστριας
Στὴν Αὐτοβιογραφία του.
Ὡς Ἕλλην ὁφείλω μόνον ἐκείνην τὴν ἐλευθερίαν νὰ ἐπιθυμῶ, ἣν οἱ Ἕλληνες ἤθελον ἀποκτήσει διὰ τῶν ἰδίων των δυνάμεων καὶ διὰ τής προηγουμένης προόδου των εἰς τὸν ἀληθῆ πολιτισμόν...
O I. Καποδίστριας (1776-1831) καταγόταν από αριστοκρατική οικογένεια και ασχολήθηκε από νωρίς με την πολιτική. Τα πρώτα γράμματα που διδάχτηκε ήταν στα μαθήματα ιταλικής φιλολογίας, ιστορίας, θρησκευτικών και αρχαίας ελληνικής γλώσσας. Αργότερα σπουδάζει γαλλικά και ιταλικά και έπειτα στην Βενετία Λατινικά. Μάλιστα σπούδασε Ιατρική στο πανεπιστήμιο της Πάδοβας, όπου και ανακηρύχθηκε διδάκτορας. Έπειτα γύρισε στην Κέρκυρα όπου άσκησε την Ιατρική αφιλοκερδώς.
Τα επόμενα χρόνια θα οργανώσει την διοίκηση της Κεφαλλονιάς, θα διοριστεί γραμματέας της Επικρατείας της Ιονίου Πολιτείας (υπήρξε μάλιστα και επιθεωρητής Εκπαιδεύσεως, μιας και την θεωρούσε πυλώνα για την αναπτυξη) και αργότερα Έκτακτος Επίτροπος. Με την κατάληψη όμως των Επτανήσων θα ενταχθεί στην ρωσική διπλωματική υπηρεσία (1809) μέχρι την επανάσταση του 1821. Πρέπει να τονισθεί ότι υπήρξε και πληρεξούσιος υπουργός της Ελβετίας από την Ρωσία απ' όπου οργάνωσε την Ελβετική Ομοσπονδία σε καντόνια (κρατίδια), με ένα σύνταγμα/καθεστώς το οποίο είναι πρωτοποριακό ακόμη μέχρι σήμερα.
Όπως έγραφε στον πατέρα του, δεν έχασε «από τα βλέμματά [του] ούτε στιγμή την υπόθεση της πατρίδας μας», σε όποια θέση και αν βρισκόταν. Και φαίνεται τελικά σαν να είναι μια οδυνηρή φάρσα της Ιστορίας, το πως τα κείμενά του μπορούν να απαντούν ακόμη και σήμερα σε ζητήματα της Ελλάδας...:
Καποδίστριας
πρὸς τὸν Κάστελρη - Ὑπόμνημα.
Παρίσι 10/22 Νοεμβρίου 1815
...Ἡ Προστάτις δύναμις [σημ. α.α.: Αγγλία], ἐπαξιουμένη νὰ παρέχη πατρικὴν ἐπαγρύπνησιν καὶ δραστηρίαν ἐνίσχυσιν εἰς τὴν νομοθεσίαν καὶ τὴν κυβέρνησιν τῶν Ἰονίων Νήσων, δὲν πρέπει νὰ ἐπιτρέπη εἰς τοὺς πράκτοράς της ἐν οὐδεμιᾶι περιπτώσει τὸ νὰ λαμβάνωσι μέρος ἄμεσον εἰς τὸν σχηματισμὸν τῶν νόμων καὶ τὴν διαχείρισιν. Ἡ ἐπίσημος ἐξάσκησις τῶν δικαιωμάτων τούτων θὰ ἐξήλειφε τὰ ἴχνη ἐθνικῆς ἀνεξαρτησίας τῶν νήσων, θὰ προσέβαλε τὴν φιλαυτίαν τῶν κατοίκων, θὰ ἀποστέρει τὰ δημόσια συμφέροντα ἐκ τῆς συνεργείας ἀνδρῶν μᾶλλον διακεκριμένων, θὰ ἐπέρριπτε τὴν ὅλην εὐθύνην τῆς διαχειρίσεως εἰς τοὺς ξένους διαχειριστάς. Ὑποκείμενα ἀκόρεστα φιλοκερδείας ἀπλήστου (καὶ κάθε τόπος ἔχει τους ἰδικούς του) θὰ ἐπωφελοῦνται ἐξαιρετικῶς ἐπὶ ζημίᾳ τῆς πατρίδος των καὶ τῆς δόξης τῆς προστάτιδος δυνάμεως...
Δεν ξέρω αν πρέπει να θαυμάζουμε την οξυδέρκεια του ή αν πρέπει να αναρωτηθούμε για το πως καταφέρνουμε να τον επιβεβαιώσουμε τόσους αιώνες μετά....ίσως αυτό που λείπει να είναι το ήθος ενός αληθινού πολιτικού (ακόμη και η λέξη «πολιτικός» ηχεί τόσο άσχημα πλέον), πιστεύω πως είναι περιττό να κάνω τις συγκρίσεις:
Καποδίστριας
πρὸς τὴν συγγραφέα Καρλόττα ντὲ Στόρ, ὅταν τὸν ρώτησε γιὰ τὴ φτωχικὴ του διαμονὴ στὴ Γενεύη.
Σᾶς φαίνεται ὶσως παράδοξον, Κυρία, τὸ ὅτι κατοικῶ ἐνταῦθα. Ἀλλὰ πρέπει ν᾽ ἀναγνωρίσετε ὸτι ἐφ᾽ὅσον κρούω τὰς θύρας τῶν Δυνάμεων νὰ ἐλεήσουν τοὺς πεινῶντας καὶ σφαζομένους ἀδελφούς μου δὲν μοῦ ἐπιτρέπεται νὰ δαπανῶ, μαζὶ μὲ τὸν ὑπηρέτην μου, περισσότερα τῶν πέντε φράγκων ὴμερησίως.
Και τότε μάλιστα δεν ήταν ακόμη κυβερνήτης...
Καποδίστριας
κατὰ τὴν ἂφιξή του στὸ Ναύπλιο
Κάθε πομπὴ συνεπαγομένη δαπανας εἴναι ἀσυμβίβαστος πρὸς τὴν δυσχερῆ κατάστασιν τῆς Πατρίδος. Ὰν δυνάμεθα νὰ διαθέσωμεν μερικὰ χρήματα, ἔχομεν πληγὰς νὰ ἐπουλώσωμεν.
Αλλά και όταν έγινε, έδωσε όλη την περιουσία του...
Καποδίστριας
πρὸς τοὺς ὁμογενεῖς τῆς Ἀγκῶνος, Τεργέστης, Ἑνετίας καὶ Λιβόρνου.
...Ἄρτου καὶ χρημάτων ἀνάγκην ἒχομεν. Ἐγὼ ἐκ τῶν λειψάνων τῆς μικρᾶς μου περιουσίας ἔδωκα ἢδη...
Και ακόμη και έτσι το θεωρούσε αδιανόητο να λάβει οποιοδήποτε μισθό ενώ η Ελλάδα βρισκόταν σε τέτοια κατάσταση....
Καποδίστριας
πρὸς τὴν Δ´ Ἐθνικὴ Συνέλευση.
Ἄργος 4 Αὐγούστου 1829
...Διὰ τὸν αὐτὸν τοῦτον λόγον θέλομεν ἀποφύγει καὶ ἤδη τὸ νὰ δεχθῶμεν τὴν προσδιοροζόμενην ποσότητα διὰ τᾶ ἔξοδα τοῦ ἀρχηγοῦ τῆς ἐπικρατείας, ἀπεχόμενοι, ἐφ ὅσον τὰ ἰδιαίτερὰ μας χρηματικὰ μέσα μᾶς ἐξερκοῦσιν, ἀπὸ τοῦ νὰ ἐγγίσωμεν μέχρι καὶ ὀβολοῦ τὰ δημόσια χρήματα πρὸς ᾽δίαν ἡμῶν χρῆσιν. Ὀψέποτε δὲ βιασθῶμεν εἰς τοῦτο, ἐξαντληθέντων διόλου τῶν ἰδιαιτέρων ἡμῶν πόρων, τότε θέλομεν καταφύγει εἰς τὸ δημόσιον ταμεῖον, πλὴν μόνον διὰ τὰ ἔξοδα, ὅσα ἀπαιτεῖ ἡ εκτελεσις τῶν καθηκόντων μας.
Ἀλλά πρὸς τοῦτο, καθὼς μετεχειρίσθημεν ἄχρι τοῦδε, ἀπαραλλάκτως θέλομεν μεταχειρισθῆ καὶ εἰς το ἑξῆς ἀκριβεστάτην οἰκονομίαν, καθότι ἀποστρεφόμεθα τὸ νὰ προμηθεύωμεν ἡμᾶς αὐτοὺς τὰς ἀναπαύσεις τοῦ βίου, αἱ ὁποῖαι προϋποθέτουσι τὴν εὐπορίαν, ἐνῶ εὐρισκόμεθα εἰς τὸ μέσον ἐρειπίων, περικυκλωμέμοι ἀπὸ πληθὺν ὁλόκληρον ἀνθρώπων βεβυθισμένων εἰς τὴν ἐσχάτην ἀμηχανίαν. Τὰ αἰσθήματα ταῦτα τὰ συναισθάνεσθε, κύριοι, καὶ σεῖς οἱ ἴδιοι, καὶ τὸ ἀπεδείξατε ἐμπράκτως ἐκτελοῦντες ἀμισθὶ τά καθήκοντα τῶν πληρεξουσίων τοῦ ἔθνους.
Ἐλπίζομεν ὅτι ὅσοι ἐξ ὑμῶν μεθέξωσι μετὰ τῆς κυβερνήσεως εἰς τὴν προσωρινὴν διοίκισην, καθὼς καὶ οἱ λοιποὶ τῶν πολιτῶν, ὅσοι προσκληθῶσιν τούτῳ θέλουν γνωρίσει μεθ᾽ἡμῶν, ὅτι εἰς τὰς παρούσας περιστάσεις οἱ ἐν δημοσίοις ὑπουργήμασι δὲν εἶναι δυνατὸν νἀ λαμβάνουν μισθοὺς ἀναλόγους μὲ τὸν βαθμὸν τοῦ ὑψηλοῦ των καὶ μὲ τὰς βαθμὸν του ὑψηλοῦ ὑπουργήματός των καὶ μὲ τὰς ἐκδουλεύσεις των, ἀλλ᾽ ὅτι οἱ μισθοὶ οὗτοι πρέπει νὰ ἀναλογοῦν ἀκριβῶς μἐ τὰ χρηματικὰ μέσα, τὰ ὁποῖα ἔχει ἡ κυβέρνησις εἰς τὴν ἐξουσίαν της.
Αλλά αν και πολλοί τον κατηγόρισαν για συγκεντρωτισμό, ήταν πάντα έτοιμος να παραχωρίσει την θέση του...
Καποδίστριας
πρὸς τὸν Ἀναγνώστη Δελιγιάννη.
Καθὼς εἶχα τὴν τιμὴν νὰ εἴπω καὶ πρὸς ὑμᾶς καὶ πρὸς ὅλους τοὺς συνέδρους καὶ συμπολίτας σας, καὶ ἐγὼ κάμνω δοκιμήν, Κύριοι καὶ ὑμεῖς. Καὶ εἴμεθα καθ᾽ὁλοκληρίαν ἐλεύθεροι. Ἐάν μὲ βαρεθῆτε, εὶπέτε το καὶ λάβετε τὴν θέσιν μου μετὰ τῆς εὐθύνης. Σᾶς τὴν δίδω μετὰ χαρᾶς καὶ ἐπιθυμῶ εἰλικρινῶς νὰ κάμετε καλλίτερα πράγματα ἀπὸ ἐμέ...
και ενώ γνώριζε τους κινδύνους έδωσε στο τέλος την ζωή του για την Ελλάδα...
Καποδίστριας
πρὸς τὴν τέως Αὐτοκράτειρα τῆς Ῥωσίας, ὃταν προσπάθησε νὰ τὸν ἀποτρέψει νὰ κατέβει στὴν Ἑλλάδα, ἐκφράζοντας φόβους γιὰ τὴ ζωή του.
Ἰούλιος 1827
Κυρία, ἐάν ἐγὼ ἀρνηθῶ καὶ ἡ Ἑλλὰς καταπέση, τί θὰ εἲπουν περί ἐμοῦ; «Ἰδοὺ ὀ ἂνθρωπος, ὁ ὁποῖος ἠδύνατο νὰ τὴν σώση καὶ ὁ ὁποῖος ἐπροτίμησεν ἐπιφανῆ θέσιν εἰς τὴν Ῥωσίαν τῆς σωτηρίας τῆς πατρίδος του, ἡ ὁποία καἰ ἐχάθη». Ἂλλωστε, Κυρία μου, καθὼς ἀφιέρωσα τὴν νεότητά μου εἰς τὴν ὑπηρεσίαν τοῦ ἐνδόξου εὐεργέτου μου μακαρίτου υἰοῦ τῆς Αὐτοκράτορικῆς Μεγαλειότητός Σας, ὁμοίως δύναμαι κάλλιστα νὰ προσφέρω είς τὴν Ἑλλάδα θυσίαν τὸ γηραλέον σῶμα μου.
Ίσως όλα αυτά να φαντάζουν τόσο ξένα, ίσως και ψεύτικα, καθώς είμαστε όλοι πια συνηθισμένοι να τα θεωρούμε πολλές φορές ηρωικές ανοησίες. Ακούγεται μάλλον αδιανόητο να δώσει κάποιος ολόκληρη την περιουσία του και στο τέλος την ζωή του (θα μπορούσε να το είχε αποφύγει αν ήθελε ο Καποδίστριας) με την ελπίδα να προσφέρει κάτι. Αλλά πρέπει να θυμόμαστε πως αυτός ο άνθρωπος υπήρξε όντως κυβερνήτης αυτής της χώρας (παρότι δολοφονήθηκε....και υπό την καθοδήγηση Άγγλων και Γάλλων πρακτόρων...) και το ήθος του θα πρέπει να υπάρξει πρότυπο για το μέλλον.
Ίσως σε αυτούς τους καιρούς να μην υπάρχουν μπροστά άνθρωποι με οράματα και όνειρα αλλά αν δεν τα αναζητήσουμε εμείς, αν δεν παραμερίσουμε τις κούφιες ψευδο-ιδεολογίες που πωλούνται σε τιμές ευκαιρίας τόσα χρόνια, αν δεν βρούμε τον εαυτό μας, αν δεν ονειρευτούμε και οραματιστούμε το αύριο και παραμένουμε να διώκουμε μόνο το παρελθόν με τους ζωντανούς-νεκρούς της «μεταπολίτευσης»... θα μείνουμε στα ίδια όσο και αν φαίνονται να αλλάζουν, γιατί τον Καποδίστρια και κάθε Καποδίστρια θα τον δολοφονούμε κάθε στιγμή που απαρνιόμαστε το αύριο.
Σημείωση: Όποιος επιθυμεί ας μεταφράσει αυτά τα κείμενα ωστε να είναι κατανοητά και από τους κυβερνώντες.
Τα κείμενα τα αντέγραψα από το Ι. Καποδίστρια Κείμενα, Ανθολόγηση Κώστα Δαφνή, ΟΕΔΒ, Αθήνα, 1976
Στοιχεία Βιογραφικά επίσης από το ίδιο καθώς και από εδώ
Πηγή: Ἀναγράφω...
