Η ναυμαχία της Γιουτλάνδης (1916)

Γράφει ο Χείλων

Η ναυμαχία της Γιουτλάνδης πραγματοποήθηκε την 31 Μαΐου 1916 στην ομώνυμη χερσόνησο (μεταξύ Δανίας και Γερμανίας) και ήταν η μεγαλύτερη ναυτική μάχη κατά την διάρκεια του 1^ου Παγκοσμίου Πολέμου. Στην εν λόγω μάχη αντιπαρατέθηκαν το Βρετανικό βασιλικό ναυτικό και το Γερμανικό αυτοκρατορικό ναυτικό

Οι Βρετανικές δυνάμεις αποτελούντο από 28 θωρηκτά, 9 καταδρομικά, 9 θωρακισμένα καταδρομικά, 26 ελαφρά καταδρομικά, 78 αντιτορπιλικά, 1 ναρκοθετικό, 1 υδροπλανοφόρο και επικεφαλής ήταν ο ναύαρχος Sir John Jellicoe και ο αντιναύαρχος Sir David Beatty.

Οι Γερμανικές δυνάμεις αποτελούντο από 16 θωρηκτά, 5 καταδρομικά, 6 προ-θωρηκτά, 11 ελαφρά καταδρομικά, 61 τορπιλάκατους, 1 ναρκοθετικό, 1 υδροπλανοφόρο και επικεφαλής ήσαν ο αντιναύαρχος Reinhard Scheer και ο αντιναύαρχος Franz Hipper.

Τα σχέδια των Γερμανών

Με τον διαρκώς αυξανόμενο συμμαχικό αποκλεισμό να δυσχεραίνει τις Γερμανικές επιχειρήσεις, το Γερμανικό ναυτικό άρχισε την εκπόνηση σχεδίων για να εμπλέξει το Βασιλικό Ναυτικό σε μάχη. Υπολειπόμενος σε πολεμικά πλοία και θωρηκτά, ο διοικητής του Στόλου Ανοικτής Θάλασσας, αντιναύαρχος Reinhard Scheer, ήλπιζε να παρασύρει μέρος του Βρετανικού στόλου σε αψιμαχίες με στόχο την σταδιακή φθορά μέχρι την τελική ναυμαχία. Για να επιτευχθεί αυτό, ο Scheer όρισε τον Franz Hipper να εκτελέσει επιδρομές στην Αγγλική ακτή ώστε να «παρασύρει» τον Sir David Beatty στην ανοικτή θάλασσα.

Μετά από αυτό ο Hipper θα αποσυρόταν, με αποτέλεσμα να παρασύρει τον Beatty σε καταδίωξη, οδηγώντας τον προς τον κύριο στόλο, ο οποίος θα βύθιζε τα Βρετανικά πλοία. Για υποστήριξη της επιχείρησης, τα υποβρύχια θα κινητοποιούνταν για να αποδυναμώσουν τις δυνάμεις του Beatty, ενώ ταυτόχρονα θα παρακολουθούσαν τον Μεγάλο Στόλο του ναυάρχου Sir John Jellicoe στην λιμνοθάλασσα Scapa, στις Ορκάδες νήσους βόρεια της Σκωτίας. Χωρίς να το γνωρίζει όμως ο Scheer, οι Βρετανοί κρυπτογράφοι είχαν σπάσει τους Γερμανικούς κώδικες και γνώριζαν ότι μια μεγάλη επιχείρηση ήταν προ των πυλών. Αγνοώντας τις προθέσεις του Scheer, ο Jellicoe στις 30 Μαΐου 1916 αναπτύχθηκε με 24 πολεμικά πλοία και 3 θωρηκτά και έλαβε θέση μάχης ενενήντα μίλια δυτικά της Γιουτλάνδης.

Η παράταξη μάχης

Τον Jellicoe ακολούθησε αργότερα την ίδια ημέρα ο Hipper που άφησε στις εκβολές του Jade 5 θωρηκτά. Δυνάμενος να κινηθεί ταχύτερα από τον Jellicoe, ο Beatty απέπλευσε από το Firth of Forth νωρίς στις 31 Μαΐου με 6 θωρηκτά και 4 ταχέα θωρηκτά της 5^ης ναυτικής μοίρας. Αναχωρώντας μετά τον Hipper, ο Scheer βγήκε στην θάλασσα στις 31 Μαΐου με 16 θωρηκτά και 6 προθωρηκτά (τα ονομαζόμενα pre dreadnoughts). Σε όλες τις περιπτώσεις, κάθε σχηματισμός συνοδευόταν από μια ομάδα θωρακισμένων και ελαφρών ταχύπλοων σκαφών, αντιτορπιλικά, και τορπιλάκατους. Καθώς οι Βρετανοί μετακινούνταν στη θέση τους, η Γερμανική παρακολούθηση μέσω των υποβρυχίων αποδείχθηκε αναποτελεσματική και δεν έπαιξε κανένα ρόλο.

Η σύγκρουση

Ενώ οι αντίπαλοι στόλοι κατευθύνονταν ο ένας εναντίον του άλλου, ένα λάθος στην επικοινωνία οδήγησε τον Jellicoe να πιστέψει ότι ο Scheer ήταν ακόμα στο λιμάνι. Ενώ βρισκόταν στην θέση του, ο Beatty ανοίχθηκε ανατολικά και στις 14:20 έλαβε αναφορές από τα ανιχνευτικά του για κινήσεις εχθρικών πλοίων νοτιοανατολικά. Οκτώ λεπτά αργότερα, ξεκινούν οι πρώτες μάχες μεταξύ Βρετανικών ταχύπλοων και Γερμανικών αντιτορπιλικών. Κατευθυνόμενος προς το πεδίο μάχης, ο Beatty χάνει την επικοινωνία του με τον υποναύαρχο Sir Hugh Evan και δημιουργείται ένα κενό δέκα μιλίων μεταξύ των θωρηκτών και της 5^ης Μοίρας, πριν τα θωρηκτά διορθώσουν την πορεία τους.

Αυτό το κενό εμπόδισε τον Beatty να αποκτήσει σημαντικό πλεονέκτημα σε δύναμη πυρός κατά την εμπλοκή. Στις 15:22 ο Hipper, κινούμενος βορειοδυτικά, εντόπισε τα πλοία του Beatty και αμέσως αλλάζει πορεία νοτιοανατολικά για να οδηγήσει τους Βρετανούς προς τα θωρηκτά του Scheer, με αποτέλεσμα να εντοπισθεί οκτώ λεπτά αργότερα. Κινούμενος προς τα εμπρός, ο Beatty απεμπολεί το πλεονέκτημα στην εμβέλεια πυρός και αποτυγχάνει να παρατάξει τα πλοία του για μάχη.

SMS_Derfflinger

Λόγω κακού συντονισμού των Βρετανών, το Γερμανικό θωρηκτό Derfflinger έμεινε ακάλυπτο και έβαλλε με σφοδρότητα κατά των Βρετανικών πλοίων. Στις 16:00 η ναυαρχίδα του Beatty HMS Lion δέχεται σχεδόν μοιραίο χτύπημα, ενώ δύο λεπτά αργότερα το HMS Indefatigable εξερράγη και την τύχη του ακολουθεί 20’ λεπτά αργότερα το HMS Queen Mary. Παρόλο που τα Βρετανικά θωρηκτά είχαν αρκετά επιτυχή χτυπήματα στα Γερμανικά πλοία, εντούτοις δεν κατάφεραν να βυθίσουν κάποιο από αυτά. Ανησυχώντας για την προσέγγιση των θωρηκτών του Scheer λίγο μετά τις 16:30, ο Beatty αλλάζει γρήγορα πορεία και άρχισε να κατευθύνεται βορειοδυτικά.

Η ναυαρχίδα του Beatty το SMS Lion φλέγεται.

Η πορεία προς Βορρά

Περνώντας τα θωρηκτά του Evan, ο Beatty είχε και πάλι δυσκολίες στην επικοινωνία με αποτέλεσμα την δυσκολία εκτέλεσης ελιγμών των πλοίων της 5^ης Μοίρας. Καθώς τα κακοποιημένα θωρηκτά υποχωρούσαν, τα υπόλοιπα πλοία προσπαθώντας να καλύψουν την υποχώρηση έδιδαν μάχη με τον Γερμανικό Στόλο Ανοικτής Θάλασσας. Προς ενίσχυση του Beatty, ο Jellicoe στέλνει τον υποναύαρχο Horace Hood με την 3^η Μοίρα Θωρηκτών, ενώ ταυτόχρονα επιχειρεί να αποσπάσει πληροφορίες για την θέση και κατεύθυνση του Scheer. Καθώς ο Beatty κατευθύνεται βόρεια, τα πλοία του δέχονται σφοδρά πυρά από τον Hipper, αναγκάζοντάς τον να γυρίσει νότια και να ενωθεί με τον Scheer. Γύρω 18:00, ο Beatty συναντά τον Jellicoe και συσκέπτονται με ποιο τρόπο να αναπτύξουν τον στόλο.

Η σύγκρουση των Dreadnoughts

Αναπτυσσόμενος ανατολικά του Scheer, ο Jellicoe παρέταξε τον στόλο κατά τέτοιον τρόπο ώστε να είναι σε θέση να διασταυρώσει σε Τ (ναυτική τακτική μάχης) τον Γερμανικό και να πλεονεκτεί σε ορατότητα όταν ο ήλιος άρχισε να δύει.Καθώς ο Μέγας Στόλος παρατάχθηκε σε γραμμή μάχης, τα μικρότερα σκάφη κατέλαβαν γρήγορα την θέση τους, δίδοντας στην περιοχή το όνομα «Windy Corner». Ενώ ο Jellicoe ασχολείτο με την διάταξη του στόλου, δύο Βρετανικά καταδρομικά δέχθηκαν επίθεση από τους Γερμανούς. Ενώ το ένα βυθίστηκε, το άλλο υπέστη σοβαρές ζημιές, αλλά εκ παραδρομής σώθηκε από το HMS Warspite το οποίο λόγω υπερθέρμανσης στο πηδάλιο εκτελούσε συνεχώς κύκλους, προσελκύοντας έτσι τα Γερμανικά πυρά.

Διασταύρωση του Τ: Το πλοίο στο άνω μέρος της εικόνας έχει πλεονέκτημα καθώς τα πυροβόλα σκοπεύουν το πλοίο στο κάτω μέρος, ενώ τα πίσω πυροβόλα (κόκκινο χρώμα) του δεύτερου έχουν νεκρό τομέα.

Πλησιάζοντας τους Βρετανούς, ο Hipper συγκρούεται πάλι με τα θωρηκτά, περιλαμβανομένων των πλοίων του Hood, αλλά έχοντας υποστεί πολλές ζημιές αναγκάζεται να εγκαταλείψει την ναυαρχίδα του SMS Lützow, αλλά προηγουμένως βυθίζει το HMS Invincible, σκοτώνοντας τον Hood. Στις 18:30, η κύρια μάχη του στόλου ξεκίνησε με τον Scheer έκπληκτο να συναντά τα θωρηκτά του Jellicoe και τα επικεφαλής Γερμανικά πλοία να δέχονται μαζικά πυρά από τα Βρετανικά, αναγκάζοντας τον Scheer να εκτελέσει έναν ελιγμό έκτακτης ανάγκης γνωστό ως Gefechtskehrtwendung κατά τον οποίο τα πλοία εκτελούν αλλαγή πορείας 180 μοιρών. Γνωρίζοντας ότι ο ίδιος δεν θα μπορούσε να κερδίσει σε περίπτωση καταδίωξης και με πολύ φως να απομένει για να ξεφύγει, ο Scheer στρέφει ξανά προς τους Βρετανούς στις 18:55.

Χάρτης ναυμαχίας Γιουτλάνδης_πηγή wikipedia

Στις 19:15 ο Jellicoe διασχίζει και πάλι το Γερμανικό T με τα θωρηκτά του να σφυροκοπούν τα SMS Konig, SMS Grosser Kurfürst, SMS Markgraf και SMS Kaiser τα οποία αποτελούσαν την πρώτη γραμμή πυρός του Scheer. Υπό πυκνά φωτιά, ο Scheer αναγκάζεται να διατάξει πάλι έκτακτο ελιγμό διαφυγής. Για να καλύψει την οπισθοχώρησή του, διατάσσει μαζική επίθεση αντιτορπιλικών στην Βρετανική γραμμή και ταυτόχρονη κίνηση προς τα εμπρός των θωρηκτών. Συναντώντας σφοδρά πυρά από τον στόλο του Jellicoe, τα θωρηκτά υφίστανται μεγάλες ζημιές, καθώς ο Scheer οπισθοχωρεί εκμεταλλευόμενος το προπέτασμα καπνού. Καθώς τα Βρετανικά θωρηκτά κινούνταν αργά, τα Γερμανικά αντιτορπιλικά άρχισαν να εξαπολύουν τορπίλες εναντίον τους αλλά στρέφοντας έγκαιρα οι Βρετανοί κατορθώνουν να διαφύγουν σώοι και αβλαβείς, ωστόσο η όλη διαδικασία κόστισε στον Jellicoe πολύτιμο χρόνο και το πλεονέκτημα που παρείχε το φως της ημέρας.

Βραδυνές επιχειρήσεις

Όταν έπεσε το σκοτάδι, τα παραμένοντα θωρηκτά του Beatty αντάλλαξαν πυρά με τους Γερμανούς γύρω στις 20:20 και έπληξαν αρκετές φορές το SMS Seydlitz. Αναγνωρίζοντας την Γερμανική υπεροχή στις νυχτερινές επιχειρήσεις ο Jellicoe προσπάθησε να αποφύγει την μάχη μέχρι το ξημέρωμα. Πλέοντας νότια, είχε την πρόθεση να μπλοκάρει πιθανή οδό διαφυγής του Scheer στο Jade. Προβλέποντας την κίνηση του Jellicoe, ο Scheer επιβράδυνε και διέσχισε τις γραμμές του Βρετανικού στόλου κατά τη διάρκεια της νύχτας. Έχοντας να αντιμετωπίσουν ένα μέτωπο από ελαφρά σκάφη, τα πλοία του Scheer, ενεπλάκησαν σε μια σειρά από χαοτικές μάχες κατά την διάρκεια της νύχτας

Το SMS Seydlitz υπέστη μεγάλες ζημιές, αφού επλήγη από 21 βλήματα μεγάλου διαμετρήματος, πολλά μικρότερου, 1 τορπίλη και είχε 98 νεκρούς και 55 τραυματίες.

Σε αυτές τις μάχες, οι Βρετανοί έχασαν το HMS Black Prince και πολλά αντιτορπιλικά από εχθρικά πυρά και εμβολισμούς. Ο στόλος του Scheer απώλεσε το προ-θωρηκτό SMS Pommern, ένα ελαφρύ καταδρομικό και πολλά αντιτορπιλικά. Παρόλο που τα Γερμανικά θωρηκτά εντοπίσθηκαν πολλές φορές, ο Jellicoe ουδέποτε ειδοποιήθηκε και ο Βρετανικός στόλος συνέχισε να πλέει νότια. Στις 23:15 ο Βρετανός διοικητής έλαβε μήνυμα που ανέφερε με ακρίβεια την Γερμανική θέση και πορεία, αλλά μια σειρά ανακριβών αναφορών κατασκοπείας νωρίτερα μέσα στην ημέρα, το μήνυμα αγνοήθηκε. Στις 04:15 της 1η Ιουνίου, ο Jellicoe ενημερώθηκε για την πραγματική θέση των Γερμανικών πλοίων, αλλά ήταν ήδη πολύ μακριά για να εμπλακεί σε μάχη.

Απολογισμός

Οι απώλειες στην ναυμαχία της Γιουτλάνδης έχουν ως ακολούθως:

Βρετανοί

3 θωρηκτά, 3 θωρακισμένα καταδρομικά, 8 αντιτορπιλικά, 6.094 άτομα σκοτώθηκαν, 510 τραυματίστηκαν και 177 συνελήφθησαν.

Γερμανοί

1 προ-θωρηκτό, 1 θωρηκτό, 5 ελαφριά ταχύπλοα σκάφη, 6 αντιτορπιλικά, 1 υποβρύχιο, 2.551 άτομα σκοτώθηκαν και 507 τραυματίστηκαν.

Στον απόηχο της μάχης αμφότερες οι δύο πλευρές δήλωσαν νικητές. Ενώ οι Γερμανοί κατάφεραν να βυθίσουν πλοία μεγαλύτερης χωρητικότητας και να προκαλέσουν υψηλότερες απώλειες, η μάχη κατέληξε σε στρατηγική νίκη για τους Βρετανούς. Οι Γερμανικές προσπάθειες στην Γιουτλάνδη απέτυχαν να διασπάσουν τον αποκλεισμό, ή να μειώσουν σημαντικά το αριθμητικό πλεονέκτημα του Βασιλικού Ναυτικού στα πλοία πρώτης γραμμής. Επίσης, το αποτέλεσμα οδήγησε στην παραμονή του Γερμανικού Στόλου Ανοικτής Θάλασσας στο λιμάνι για το υπόλοιπο του πολέμου, καθώς οι ναυτικές δυνάμεις του Kaiser εστίασαν στις υποβρύχιες εχθροπραξίες.

Ενώ ο Jellicoe και ο Beatty επικρίθηκαν για την απόδοσή τους στην Γιουτλάνδη, η μάχη οδήγησε σε αρκετές αλλαγές στο Βασιλικό Ναυτικό. Εκτιμώντας ότι η απώλεια σε θωρηκτά οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό στις διαδικασίες φόρτωσης πυρομαχικών, πραγματοποιήθηκαν αλλαγές για να εξασφαλίσουν υψηλότερο βαθμό απόδοσης. Επίσης έγιναν βελτιώσεις στις τακτικές όπλων, την ναυτική επικοινωνία και τις διατάξεις μάχης του στόλου.

Πηγές – βιβλιογραφία

wikipedia

Daniel Butler «Distant Victory: The Battle of Jutland and the Allied Triumph in the First World War» (2006).

Georg Götz «Remembering the Battle of Jutland in Post-War Wilhelmshaven» (2010)

Πηγή: Πηγή: Χείλων