Η ΝΑΥΜΑΧΙΑ ΤΗΣ ΕΛΛΗΣ (3 Δεκ.1912), μιά περιγραφή ἀπό τό Θ/Κ ΨΑΡΑ
(Ἀφηγεῖται ὁ Ναύαρχος Μεζεβίρης)
Η αυγή της πρώτης μεγάλης ημέρας του σύγχρονου Ελληνικού Ναυτικού, της 3ης Δεκεμβρίου 1912, βρήκε την κύρια δύναμη του Στόλου να πλέει μεταξύ Ίμβρου και χερσονήσου της Καλλίπολης. Μέχρι την ημέρα εκείνη είχαν διαψευστεί οι ελπίδες να συναντήσουμε τον εχθρό, κυκλοφορούσαν μάλιστα στον Στόλο σχετικά σατυρικά δίστιχα ενός Σημαιοφόρου που διασκέδαζαν αξιωματικούς και πληρώματα. Με την ανατολή του ήλιου φάνηκαν προς την έξοδο των Στενών πολλοί καπνοί πλοίων και λίγο μετά την έπαρση της Σημαίας οι σάλπιγγες ήχησαν το χαρμόσυνο άγγελμα της πολεμικής έγερσης.
Σε εκτέλεση διαταγής του Κυβερνήτη πήγα στα πυροβολεία και εν μέσω ζητωκραυγών διάβασα στα πληρώματα το ιστορικό σήμα του Ναυάρχου:
«Με την δύναμιν του Θεού, τας ευχάς του Βασιλέως μας και εν ονόματι του δικαίου, πλέω μεθ’ορμής ακαθέκτου και με την πεποίθησιν της νίκης, εναντίον των εχθρών του Γένους»
Κατά την μάχη το έργο μου ως αξιωματικού ασφαλείας ήταν να οδηγήσω τα αγήματα μάχης στην κατάσβεση πυρκαγιών, στην επισκευή βλαβών, κλπ. Όμως, και στις δυο ναυμαχίες τέτοια περίπτωση δεν υπήρξε. Μπόρεσα έτσι να παρακολουθήσω την εξέλιξη της ναυμαχίας από το κατάστρωμα, αν και συχνά απομακρυνόμουνα για να επιθεωρήσω τις ομάδες κάτω από το κατάστρωμα που δεν είχαν επικεφαλής αξιωματικό.
Διατηρώ ζωηρή στη μνήμη μου την εικόνα του θ/κ «ΑΒΕΡΩΦ» να αναπτύσσει την μέγιστη ταχύτητα και να αποχωρίζεται από τα υπόλοιπα πλοία για να καταδιώξει τον εχθρικό Στόλο από κοντά και κάτω από τα πυρά των πυροβολείων των Στενών. Κάποια στιγμή, παρά την πτώση των βλημάτων που το εξαφάνιζαν με τους πίδακες νερού που σήκωναν, το πλοίο φαίνονταν περικυκλωμένο από παντού. Με αίσθημα αγωνίας παρακολουθούσαμε από τα παλιά θωρηκτά το πλοίο που κινδύνευε ανίσχυροι, λόγω έλλειψης επαρκούς ταχύτητας, να σπεύσουμε να βοηθήσουμε. Όταν απομακρύνθηκε ο κίνδυνος και το θ/κ «ΑΒΕΡΩΦ» βγήκε απ’ τη δύσκολη θέση με ελαφρές μόνο βλάβες , το αίσθημα ανακούφισης ήταν γενικό και σε όλα τα πλοία επικράτησε φρενήρης ενθουσιασμός.
Όπως διαπιστώθηκε εκ των υστέρων, αυτή η παράτολμη ενέργεια δεν απέδωσε το προσδοκώμενο αποτέλεσμα να καταφέρει καίριο πλήγμα στον εχθρό, ιδιαίτερα επειδή την κρίσιμη στιγμή η ταχύτητα του θ/κ «ΑΒΕΡΩΦ» περιορίστηκε πολύ λόγω υπερθέρμανσης των πλαστικών εμφρακτών των πυροβόλων του. Η αποχώρηση όμως του εχθρού προς το ασφαλές ορμητήριό του, αν και βρέθηκε σε εξαιρετικά ευνοϊκές γι’ αυτόν συνθήκες και είχε υποστεί ασήμαντες μάλλον βλάβες, αποτέλεσε μια μεγάλη ηθική νίκη του Έλληνα Ναυάρχου.
Παρά την απειρία μου εκείνης της εποχής, μου φάνηκε περίεργη η διάταξη μάχης των 4 ανιχνευτικών που τάχθηκαν σε απόσταση 1.000 μέτρων από τα θωρηκτά και προς την αντίθετη πλευρά του εχθρού, διακινδυνεύοντας έτσι από τις μακρινές βολές των εχθρικών βλημάτων. Ο κύριος προορισμός στη μάχη αυτών των πλοίων, που δεν διέθεταν τότε τορπίλες, ήταν η απόκρουση επιθέσεων κατά της κύριας μας δύναμης από τα ελαφρά εχθρικά σκάφη. Σύμφωνα με τις νεώτερες αντιλήψεις, η ενδεδειγμένη θέση τους μάχης θα ήταν μερικά μίλια από την πλώρη των θωρηκτών και προς την μαχόμενη πλευρά τους. Ανάλογη θα έπρεπε να είναι η θέση και των αντιτορπιλικών που ήταν εφοδιασμένα με τορπίλες, που είχαν προορισμό την διενέργεια προσβολής κατά της κύριας δύναμης του αντίπαλου και ενδεχομένως να την αποκρούσουν. Είχε τότε λεχθεί ότι τα ανιχνευτικά είχαν ταχθεί σε τέτοια θέση ώστε να χρησιμοποιήσουν τα ταχυβόλα τους κατά των εχθρικών θωρηκτών , αν η απόσταση μάχης κατέβαινε κάτω από τα όρια αποτελεσματικής βολής των πυροβόλων τους. Μάλλον όμως ο Ναύαρχος επιθυμούσε να έχει συγκεντρωμένα όλα τα πλοία κάτω από τις άμεσες διαταγές του και σε απόσταση επαφής με οπτικά σήματα, μη έχοντας εμπιστοσύνη στην ασύρματη επικοινωνία της εποχής εκείνης.
Χαρακτηριστικά του πολέμου εκείνου είναι και μερικά επεισόδια που αντιλήφθηκα στο θ/κ «ΨΑΡΑ»:
Ο αξιωματικός επικεφαλής του πυροβολείου του μεσοστέγου θεωρώντας ότι η παραμονή σε αδράνεια των ανδρών των ταχυβόλων κατά τη διάρκεια της μάχης μπορούσε να έχει κακή επίδραση στο ηθικό τους, διέταξε την έναρξη πυρός από απόσταση πολύ μεγαλύτερη από το βεληνεκές των ταχυβόλων χωρίς να δώσει κανένα στοιχείο βολής. Βρισκόμενος κοντά του τη στιγμή εκείνη του υπενθύμισα αυτό για να πάρω την απάντηση: «ας βάλλουν όπως θέλουν, αρκεί να βάλλουν». Αφού σπαταλήθηκαν αρκετά βλήματα που έπεφταν μεταξύ των δυο παρατάξεων, ο αρχηγός του πυροβολείου πείσθηκε να διατάξει παύση πυρός. Ο ανεφοδιασμός των πυρομαχικών αυτών των πυροβόλων από τις πυριτιδαποθήκες ήταν χειρονακτικός και γίνονταν από ομοχειρία ανδρών κυρίως του μαγειρείου υπό την διοίκηση του αθλητικών διαστάσεων πολιτικού μαγείρου! Με τέτοια ταχύτητα γίνονταν ο ανεφοδιασμός ώστε, παρά τον σημαντικό αριθμό των πυρομαχικών που καταναλώθηκαν, όταν έπαυσε το πυρ το κατάστρωμα του μεσοστέγου είχε στρωθεί από αχρησιμοποίητα πυρομαχικά. Διατάχθηκε η άμεση μεταφορά τους στις πυριτιδαποθήκες, διότι αποτελούσαν άσκοπο κίνδυνο.
Κάποια στιγμή, που προσωρινά διακόπηκε η μάχη, βγήκα στο κατάστρωμα και ανακάλυψα ότι οι ομοχειρίες των πρυμναίων πυριτιδαποθηκών είχαν εγκαταλείψει την θέση τους και είχαν αναρριχηθεί από την εσωτερική κλίμακα του πρυμναίου ιστού στο θωράκιο και από εκεί παρακολουθούσαν τις φάσεις της μάχης, ζητωκραυγάζοντας και κουνώντας τους πίλους τους όταν νόμιζαν ότι είχε κτυπηθεί κάποιο εχθρικό πλοίο. Με μεγάλη δυσκολία έπεισα τους ενθουσιώδεις αυτούς άνδρες να γυρίσουν στις θέσεις τους.
Τα παλιά θωρηκτά αφού βγήκαν άτρωτα από την μάχη, λίγο μετά τη λήξη της κινδύνευσαν σοβαρά από φιλική τορπίλη που ξέφυγε από τον τορπιλοβλητικό σωλήνα του θ/κ «ΑΒΕΡΩΦ» και πέρασε σε μικρή απόσταση από την γραμμή των θωρηκτών.»
