Οι πραξικοπηματίες ήθελαν να λογοκρίνουν και την «Εθνική» (4)
Συνέχεια αναμνήσεων από το Πραξικόπημα, του 1974
Δ΄
ΠΡΩΙ-ΠΡΩΙ της Πέμπτης 18ης Ιουλίου 1974 είχα ετοιμαστεί για τη δουλειά. Η καθημερινή εφημερίδα της Ενωτικής Παράταξης στην Κύπρο την περίοδο εκείνη, η «Εθνική», θα κυκλοφορούσε κανονικά την επομένη, για πρώτη φορά μετά το στρατιωτικό Πραξικόπημα της 15ης.
ΠΗΓΑ στις 8.30 στα γραφεία της εφημερίδας, από τα οποία κάποιοι που ήσαν πριν έλειπαν, ενώ κάποιοι που έλειπαν, εμφανίστηκαν. Παρών πρώτος ο διευθυντής Χαράλαμπος Χαραλάμπους, ενώ, κάποια στιγμή έκανε την εμφάνισή του και ανώτερος συντάκτης, ο οποίος απουσίαζε κατά το Πραξικόπημα στην Αθήνα και επέστρεψε την Πέμπτη, με την πρώτη πτήση από Ελλάδα που έφτασε στην Κύπρο. Ήταν με φαιοπράσινη στολή και από τον ώμο του κρεμόταν ένα αυτόματο «Καλάσνικοφ». Μας χαιρέτισε και αποχώρησε.
Στη δημοσιογραφική διάσκεψη του Σαμψών
Το προεδρείο στη δημοσιογραφική διάσκεψη Σαμψών: Από αριστεάα: Παναγιώτης Δημητρίου, Ντίμης Δημητρίου, Σπύρος Παπαγεωργίου, Νίκος Σαμψών, Κύπρος Ψυλλίδης, Ανδρέας Νεοκλέους
ΣΤΙΣ δέκα, ήταν προγραμματισμένη η πρώτη συνέντευξη του Προέδρου των κινηματικών Νίκου Σαμψών στο Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών, όπου και το προεδρικό γραφείο τότε. Πήγα στη διάσκεψη με τον πολιτικό συντάκτη της εημερίδας Κώστα Κόνωνα, παλιό δημοσιογράφο, ο οποίος στο παρελθόν διετέλεσε και Γ.Γ. του ΑΚΕΛ, όμως, κάποια στιγμή, εκπαραθυρώθηκε από το κόμμα. Ήταν άριστος δημοσιογράφος, καλός γνώστης της ελληνικής γλώσσας, φιλήσυχος, ευπρεπής και ευθύς στις απόψεις του. Να τονίσω, ότι ο μ. Κόνωνας, μου είχε κάνει τον «ταξιτζή» αμέτρητες φορές μέχρι τότε. Παρά την ηλικία του, τον θεωρούσα πρώτα φίλο και δάσκαλο και μετά συνάδελφο στη δημοσιογραφία.
ΦΤΑΝΟΝΤΑΣ στο ΓΤΠ, συνάντησα πολλούς συνάδελφους δημοσιογράφους άλλων εφημερίδων, περιλαμβανομένων και μακαριακών. Πολλοί από τους τελευταίους ήταν θυμούμαι τόσο εκδηλωτικοί κατά τη συνάντησή μας εκείνη, για τον πολύ φανερό λόγο: Θεωρούσαν ότι, μετά το Πραξικόπημα είχαν κέρδος να συναγελάζονται μαζί μας, ενώ πριν πολλοί, μας έβλεπαν και σχεδόν δεν μας ήξεραν! Εγώ, πάντως, την ημέρα εκείνη μιλούσα σε όλους και κάθισα στο κυλικείο παρέα με όλους.
ΤΗΝ καθορισμένη ώρα μπήκαμε όλοι στην αίθουσα της διάσκεψης, όπου σε λίγο κατέφθασε «από τα πάνω δώματα» ο Σαμψών, συνοδευόμενος από τον κυβερνητικό εκπρόσωπο Σπύρο Παπαγεωργίου, τους εκ των υπουργών του Ντίμη Δημητρίου, Παναγιώτη Δημητρίου και Ανδρέα Νεοκλέους και τον «φύλακα άγγελό» του, τον Πάμπο Αγγελή-Κοβή, τον καταδρομέα με το αυτόματο όπλο και το κοντό παντελόνι όλες εκείνες τις ημέρες, ο οποίος και στεκόταν συνέχεια πίσω από τον Σαμψών με το δάκτυλο στη σκανδάλη.
ΣΤΗΝ αίθουσα ήσαν και πολλοί ξένοι δημοσιογράφοι και ανταποκριτές ραδιοσταθμών και πρακτορείων ειδήσεων, με μαγνητόφωνα και κάμερες. Στην αίθουσα και η κάμερα του ΡΙΚ και στο πάνελ επίσης, ο ανώτερος υπάλληλος του ΓΤΠ Κύπρος Ψυλλίδης, ο οποίος έκανε τη μετάφραση όσων έλεγε ο Σαμψών. Σε θέση δίπλα από το προεδρείο και τρεις αξιωματικοί του «Εφεδρικού», οι οποίοι είχαν παραδοθεί στους πραξικοπηματίες λίγο μετά την έναρξη του Πραξικοπήματος.
Χαριεντισμοί και γλοιότητες
O Νίκος Σαμψών μιλά στη διάσκεψη, έχοντας πίσω τον υπασπιστή του Κοβή.
Η ΕΙΣΟΔΟΣ του Σαμψών και της συνοδείας του στην αίθουσα συνδυάστηκε με το να σηκωθούν όλοι από τις θέσεις τους. Εγώ, φρόντισα να καθίσω στην αριστερή πίσω γωνιά, αφού δεν ήθελα να βρεθώ τετ-α-τετ με τον Σαμψών, αφού οι σχέσεις μας δεν ήταν καλές μετά τη φυγή μου από τις εφημερίδες του. Προχωρώντας προς το προεδρείο, ο Σαμψών αντάλλαξε χειραψία με πολλούς, κάποιοι από τους οποίους τον κτυπούσαν και χαϊδευτικά στον ώμο χαριεντιζόμενοι. Σκέτες γλοιότητες, δηλαδή. Μεταξύ αυτών και αριστεροί δημοσιογράφοι, όπως και ο γηραιός εκδότης Αντώνης Φαρμακίδης, γνωστός επικριτής του Σαμψών στην εβδομαδιαία δευτεριάτικη του εφημερίδα Αλήθεια». Οι επικρίσεις Φαρμακίδη θυμούμαι, έφταναν πολλές φορές και σε διασυρμό του Σαμψών, με σκωπτικούς και προσβλητικούς χαρακτηρισμούς, όπως «Νίκος…Σαμψόνος», με φανερό το υπονοούμενο. Όμως, την ώρα εκείνη ο…Σαμψόνος ήταν εξουσία και τα πάντα είχαν αλλάξει…
ΚΑΤΑ τη διάσκεψη, ο Σαμψών είπε πολλά και απάντησε σε σωρεία ερωτήσεων. Ότι «ηγήθηκε των στρατευμένων παιδιών του λαού για να σώσει τον τόπο από τον αδελφοκτόνο σπαραγμό», ότι «η Βουλή δεν θα διαλυθεί,» ότι «οι ενδοκυπριακές συνομιλίες θα συνεχισθούν», ότι «όσοι έκαμαν εγκλήματα θα δικαστούν» και πολλά άλλα. Σε πολλές περιπτώσεις, ο Σαμψών συνεννοείτο ή συμβουλευόταν τον Σπύρο Παπαγεωργίου γι’ αυτά που θα έλεγε, όπως και τους Δημητρίου και Νεοκλέους. Ο Παπαγεωργίου ήταν βασικό στέλεχος της καθημερινής εφημερίδος «Ελευθερία», εργαζόταν όμως και στις εφημερίδες του Σαμψών, όπως και σε άλλα έντυπα.
Όργανα βασανισμού κρατουμένων
ΠΟΛΥ μεγάλο μέρος της διάσκεψης, που κράτησε μιάμισι ώρα, αναλώθηκε από τον Σαμψών στα βασανιστήρια στα οποία υποβάλλονταν από το καθεστώς Μακαρίου σε όσους συλλαμβάνονταν από την Ενωτική Παράταξη, αρκετοί από τους οποίους βρίσκονταν στην αίθουσα σε αναπηρικά καροτσάκια ή φέροντες πατερίτσες. Ο Σαμψών επέδειξε επίσης όργανα που χρησιμοποιούνταν για τους βασανισμούς, κυρίως στον αστυνομικό σταθμό της Πύλης Πάφου, Μεταξύ αυτών μεγάλες βέργες, μαστίγια, σχοινιά για απομόνωση και κρέμασμα από το ταβάνι, ενώ δεν έλειπαν και πλαστικά αντρικά γεννητικά όργανα! Οι παριστάμενοι αισθανθήκαμε αναγούλα ακούοντας και βλέποντας όλα αυτά, ενώ οι λοχαγοί του «Εφεδρικού» κάθιδροι κοιτούσαν απλανώς ψηλά ή και στο έδαφος. Επισημαίνεται ότι, το «Εφεδρικό», όπως και πολλά μέλη της Αστυνομίας είχαν την κύρια ευθύνη για τους βασανισμούς, αλλά και τους παντός είδους κατατρεγμούς και καταπίεση σε βάρος κρατουμένων. (Το θέμα των βασανισμών και διώξεων, θα μας απασχολήσει σε ειδικό κεφάλαιο).
ΤΟ απόγευμα εργαστήκαμε όσοι συντάκτες βρεθήκαμε στα γραφεία της «Εθνικής» και γύρω στις έξι πήγαμε για την ετοιμασία και εκτύπωση της εφημερίδας στο τυπογραφείο «Κυριαζή», ένα μεγάλο υπόγειο στη Λεωφόρο Γρίβα Διγενή στην τότε βιομηχανική περιοχή Λευκωσίας, κοντά στον κυκλοφοριακό κόμβο «Κολοκασίδη», που οδηγούσε προς το αεροδρόμιο Λευκωσίας. Την ετοιμασία των ειδήσεων, τη διόρθωση και τη σελίδωση θα κάναμε δύο συντάκτες, μαζί με το διευθυντή Χαραλάμπους. Δουλεύαμε με πολύ γοργό ρυθμό, γιατί η εφημερίδα έπρεπε να παραδοθεί για εκτύπωση νωρίς και στις 10.30 να είμαστε στα σπίτια μας, όπως πρόβλεπε το «πάσο» που μας είχε δοθεί.
Οι σελίδες πάνε για λογοκρισία
ΓΥΡΩ στις εννιά οι σελίδες των ειδήσεων – πρώτη και τελευταία – ήσαν έτοιμες, οπότε ο διευθυντής κάλεσε ταξί, το οποίο με μετέφερε στο ΓΤΠ (Προεδρικο τότε), για να τις δουν, όπως μου είπε. Πήγα εκεί, ρώτησα κάποιον πού θα απευθυνθώ και μου υπέδειξε ένα γραφείο στον πρώτο όροφο. Κρατώντας τις σελίδες μπήκα μέσα και σε γραφείο εκεί καθόταν ο δημοσιογράφος Λάκης Χριστοδουλίδης, τον οποίο ήξερα καλά, αφού πριν είμαστε συνάδελφοι στις εφημερίδες του Σαμψών. Ο ίδιος, μάλιστα, εκτός από την «Μάχη» και το «Θάρρος», ήταν υπεύθυνος και για σε τρίτη εφημερίδα του Σαμψών, τη «Νίκη», η οποία εκδιδόταν κάθε Σάββατο με σκανδαλοθηρικό περιεχόμενο.
ΑΝΤΑΛΛΑΞΑΜΕ χειραψία με τον Χριστοδουλίδη, του έδωσα τις σελίδες και μου είπε να περιμένω λίγο έξω και θα μυ τι επέστρεφε. Βγήκα στο διάδρομο, αφού πρόλαβα να δω από τη μισάνοιχτη μεσαία πόρτα, ότι στο άλλο δωμάτιο κάθονταν δύο αξιωματικοί με φαιοπράσινη στολή. Περίμενα γύρω στα δέκα λεπτά, η πόρτα του γραφείου του Χριστοδουλίδη παρέμενε κλειστή, επειδή όμως εγώ βιαζόμουν να επιστρέψω στο τυπογραφείο και να προλάβουμε το χρονοδιάγραμμα, κτύπησα και άνοιξα κα το ρώτησα τι γίνεται. Μου είπε σιγανά «εντάξει, είναι μέσα, περιμένω κι εγώ». Το ίδιο σκηνικό επαναλήφθηκε και στα επόμενα δέκα λεπτά και με το ίδιο αποτέλεσμα. Στην μισή ώρα, με το θάρρος της φιλίας μου μ τον Χριστοδουλίδη, του είπα:
– Μα, έχουν κόκκαλα πέμου οι σελίδες και καθυστερούν τόσο; Φαντάζομαι να είμαστεν αντιπολιτευόμενη εφημερίδα τι θα εγίνετουν!..
– Εντάξει, δώσμας ακόμα δύο λεπτά, μου ψιθυρισε.
Βγήκα έξω και σχεδόν αμέσως άνοιξε η πόρτα του γραφείου, ο Χριστοδουλίδης μου έδωσε τις σελίδες και μου είπε:
– Έσιει πρόβλημα!..
– Πρόβλημαν τι; του είπα. Δεν καταλαβαίνω…
-Έτσι όπως είναι δεν μπορούν να δημοσιευτούν. Πρέπει να τες αλλάξετε…
«Ας μας κατάσχουν την εφημερίδα!..»
ΠΗΡΑ τις σελίδες και έφυγα τρεχάτος, αφού το ταξί με περίμενε ακόμη. Φτάνοντας στο Τυπογραφείο τις έδωσα στον διευθυντή και του είπα όσα άκουσα από τον Χριστοδουλίδη., οπότε αυτός αυθόρμητα είπε:
– Εμείς δεν θα αλλάξουμε τίποτε και ας μας κατάσχουν αύριο την εφημερίδα..
Το τι ακολούθησε περαιτέρω δεν το ξέρω. Αυτό που είδα, ήταν τον Χαραλάμπους να μιλά με κάποιον έντονα στο τηλέφωνο. Λίγο πριν από τις 10.30 έφυγα με το ποδήλατό μου για το σπίτι. Κουρασμένος όπως ήμουν, έπεσε σε λίγο στον ύπνο, με την αγωνία να δω ποιαν ακριβώς εμφάνιση θα είχε τελικά η εφημερίδα μας την επομένη. Καμιά. Όπως είχαμε ετοιμάσει τις σελίδες, έτσι παρέμειναν,
ΤΙ περιείχε η πρώτη σελίδα της ημέρας εκείνης, της Παρασκευής 19 Ιουλίου 1974; Ο κύριος τίτλος ήταν με παχιά ξύλινα μαύρα γράμματα ‘ΕΠΕΣΕ Ο ΤΥΡΑΝΝΟΣ», εννοώντας τον Μακάριο. Στα δεξιά της σελίδας ψηλά ήταν η φωτογραφία με τις δηλώσεις του Σαμψών στη δημοσιογραφική του διάσκεψη και αριστερά μια φωτογραφία του Μητροπολίτη Πάφου Γεννάδιου, ο οποίος είχε αναλάβει τοποτηρητής του αρχιεπισκοπικού θρόνου, μετά την καθαίρεση του Μακαρίου από τη Σύνοδο των τριών Μητροπολιτών το 1973. Ακολούθησε η καθαίρεση των Μητροπολιτών από «Μείζονα Σύνοδο», την οποία συγκάλεσε ο Μακάριος! Ο Γεννάδιος είχε ορκίσει τον Σαμψών ως Πρόεδρο, την ημέρα του Πραξικοπήματος, και από τότε διέμενε στην Αρχιεπισκοπή.
- Να σημειωθεί, ότι την ίδια ημέρα κυκλοφόρησαν επίσης η «Ελευθερία», καθημερινή εφημερίδα από το 1904 και ο «Αγών» του Νίκου Κόση, που είχε επίσης ως κύριο τίτλο του το «ΕΠΕΣΕ Ο ΤΥΡΑΝΝΟΣ».
ΣΤΙΣ τέσσερις το πρωί του Σαββάτου 20ής Ιουλίου, με ξύπνησαν κτυπήματα στην πόρτα του σπιτιού μου αστυνομικών από το σταθμό Αγίου Δομετίου. Μου παρέδωσαν φύλλο ατομικής πρόσκλησης (ΦΑΠ), για να παρουσιαστώ σε δύο ώρες σε τάγμα επιστράτευσης στο χωριό Γαληνή Τηλλυρίας. Επίκειτο η τουρκική εισβολή και κάποιες χιλιάδεςεφέδρων είχαν κληθεί έγκαιρα, μεταξύ των οποίων και ο γράφων. Πληροφορίες για την εισβολή είχαμε από το απόγευμα της Παρασκευής, από το BBC. Σε κάποια στιγμή, μάλιστα, ενώ ετοιμάζαμε την εφημερίδα, ακούστηκαν δυνατοί θόρυβοι από ερπύστριες αρμάτων στη Λεωφόρο Γρίβα Διγενή, γεγονός που μας ανησύχησε. Επρόκειτο για οχήματα μεταφοράς προσωπικού της Εθνικής Φρουράς, που μετακινούνταν.
ΤΑ όσα σημαντικά και αξέχαστα επακολούθησαν τη λήψη του ΦΑΠ, θα τα δούμε σε μιαν άλλη ευκαιρία.
(Αρχείο Νίκου Παπαναστασίου-απόσπασμα)
nikospa.wordpress.com
21.7.2016
Πηγή: ΝΙΚΟΣ ΠΑΠΑΝΑΣΤΑΣΙΟΥ
